İçindeki Devi Uyandır Kitabından Alıntılar

[Işıldayan Safir]

LAURIE'NİN ESKİ YAKLAŞMA DEĞERLERİ

Sevgi
Sağlık
Güvence
Özgürlük
Başarı
Kabullenme
Mükemmellik
Uyum
Saygı
Tutarlılık
Dürüstlük
Eğlence

İlk bakışta bu değerler harika görünüyor, değil mi? Bu kişinin sevgi dolu, sağlıklı ve özgürlüğe dönük olduğunu sanırsınız. Oysa daha yakından bakınca burada birkaç zorluk da görebiliyoruz. Laurie'nin üçüncü değeri güvence dördüncüsü ise özgürlük. Bunlar birbiriyle yanyana iyi gider mi sizce?

Aslında bu kadın büyük acılara kablolanmıştı. Kelimenin her anlamıyla hırslanma durumundaydı, insanlardan kaçıyor, münzevi olmaya doğru gidiyordu. Gittiği terapistler nedenini hiç bulamamışlardı. Hep kadının davranışları, korkuları, duyguları üzerinde uğraşıyor, Master Sistem'ine bakmadıkları için, her olayı değerlendirişinin nasıl kablolanmış olduğunu göremiyorlardı.

Değerlerinin her biri için kurallarını öğrenmeye çalıştım: "Kendini ......... hissetmen için neler olmalı?" Sevildiğini hissetmesi için şöyle diyordu: "Bunu hak ettiğimi düşünmeliyim. Bütün inançlarımın herkes tarafından kabul edildiğini ve onaylandığım hissetmem gerek. Ben kusursuz olmadıkça sevildiğimi hissedemem. Harika bir anne, harika bir eş olmalıyım, vb., vb."

Sorunu hemen görmeye başlamıştık. Sevgi onun listesindeki en yüksek değerdi, vücudunda hissedebileceği en büyk zevkin kaynağıydı. Ama kralları kendine bu zevki tanımasına izin vermiyordu. Ancak o ekleme kriterleri de sağlarsa izin verecekti, onların da kontrolü kendi elinde değildi! Eğer sevilme yeteneğimizi, herkesin görüşlerimizi kabul etmesine bağlarsak, sevgiyi pek sık hissedemeyiz, değil mi? Dünyada farklı fikir ve inançları olan pek çok insan var. Demek ki kendimizi kötü hissetmemiz için de pek çok neden var. Bir kuralın güçlendirici mi, güçsüzleştirici mi olduğunu nasıl anlarız? Bunun için üç temel kriter vardır:

1) Ulaşılması imkansızsa, güçsüzleştirici inançtır. Eğer kriterleriniz çok karmaşık ya da çeşitli ya da yoğunsa, hayat oyununda hiç kazanma şansı tanımıyorsa, besbelli güçsüzleştirici bir kuralınız vardır.

2) Kuralınızın yerine gelmesi, sizin kontrol edemediğiniz bir şeylere bağlıysa, yine güçsüzleştirici kuraldır. Örneğin eğer diğer insanların size belli bir biçimde davranması söz konusuysa, kural kesinlikle güçsüzleştiricidir. Bunun klasik bir örneği, güneş tutulmasını seyreden o insanların durumudur. Haca açık olmazsa, mutlu olmayacaklardır, o da kendi ellerinde olan bir şey değildir.

3) Size pek az mutluluk şansı, pek çok mutsuzluk ihtimali veren kural da yine güçsüzleştiricidir. Tüm inançlarının insanlar tarafından onaylanmasını istemesi kesinlikle imkânsız bir kriterdir. Kontrol edemediği dış çevrenin, yani diğer insanların fikirlerinin insafına kalmıştır. Buna karşılık pek çok mutsuzluk olasılığı vardır, kendini iyi hissetmesinin kesin bir yolu da yoktur.

Laurie'nin değerler hiyerarşisinin diğer kurallarından bazıları da şöyleydi:

[Işıldayan Safir]

LAURIE'NİN ESKİ YAKLAŞMA DEĞERLERİ VE KURALLARI

Sevgi: Hak ettiğimi hissetmem gerek. Örneğin bütün inançlarım kabul edilmeli ve onaylanmalı. Kusursuz olmadıkça sevildiğimi hissedemem. Harika bir anne ve eş olmalıyım.

Sağlık: Perhizimin kendi sıkı standartlarıma göre kusursuz olduğunu hissetmem gerek. Fiziksel acıdan tümüyle uzak olmalıyım. Tanıdığım herkesten daha sağlıklı olduğumu, bir örnek olduğumu hissetmeliyim.

Güvence: Herkes benim gibi olmalı. Tanıdığım herkesin, benim iyi bir insan olduğumdan emin olduğunu hissetmeliyim. Nükleer savaş çıkmayacağından emin olmalıyım. Birikmiş param şimdikinden çok olmalı.

Özgürlük: İş taleplerimin, iş saatlerimin, üretimin, fikirlerimin vb. kontrolü elimde olmalı. Stres altında ya da finansal nedenlere dayalı baskılar altında yaşamayacak kadar iyi parasal durumum olmalı.

Laurie'nin diğer değerlerini tutturma olasılığı ne kadar sizce? Sağlık kurallarına ne diyorsunuz? "Perhizimin kendi sıkı kurallarıma göre kusursuz olduğunu hissetmem gerek." Kendisi vejetaryen olmakla kalmıyor, üstelik yalnız çiğ yiyecekler yiyordu, yine de bunu kusursuz bulmuyordu! Tanıdığınız herkesten daha sağlıklı olma ihtimaliniz ne kadardır dersiniz? Pek fazla olamaz... Meğer ki yoğun bakımda yatıp kalkıyor olasınız!

[Işıldayan Safir]

LAURİE'NİN ESKİ KAÇINMA DEĞERLERİ VE KURALLARI

Reddedilme: Biri benim inançlarımı paylaşmazsa, birisi görünüşe göre benden daha çok şey bilirse kendimi reddedilmiş hissederim.

Başarısızlık: Biri benim iyi bir insan olduğuma inanmazsa kendimi başarısız hissederim. Kendime ve aileme iyi bakamadığımı görürsem kendimi başarısız hissederim.

Öfke: Yaptığım makbule geçmez, beğenilmezse, insanlar beni tanımadan yargılarsa, öfkelenirim.

Bu kaçınma kuralları da bir o kadar hareketsizleştirici, daha doğrusu felç edici. Kendini kötü hissetmesinin ne kadar kolay, iyi hissetmesinin ne kadar zor olduğuna bir bakın. Eğer kendini reddedilmiş hissetmesi için, birisinin onun inançlarını paylaşmaması yetiyorsa, demek epey acı çekecek. Ya insanların sizi tanımadan yargılaması? Bu ne kadar sık olur sizce? Yüzde yalnızca yüzü! Böyle kurallarla, onun yerinde olmak nasıl bir şey, düşünebiliyor musunuz? Hep acı içindeydi, bunun en büyük kaynağı da, kurallarına bakınca görürsünüz, insanlardı. Ne zaman insanlar arasında olsa, ya inançlarını paylaşmayacaklar, ya onu sevmeyecekler, ya da onu yargılayacaklar. Kaçıp saklanması boşuna değil yani! Bir noktada ben dayanamadım, "Bence böyle değerleri ve kuralları olan biri sonunda ülser olur" dedim. "Bende zaten ülser var" dedi.

Ne yazık ki Laurie tek değil. Evet, gerçi bazı kuralları biraz daha yoğun. Ama sizin kendi kurallarınız arasında da ne haksızlıklar bulunduğunu görünce şaşacaksınız! Kaderle Randevu'da bazen ülkenin en başarılı insanlarından bazıları aramıza katılır. Beceri düzeyleri ve etkileri kültürümüzde eşsizdir. Ama yine de, yalnızca dıştan başarılıdırlar. Çoğu hak ettikleri kadar mutlu değildir, doyumlu değildir. Nedeni de her zaman ya değer çelişkileri ya da uygunsuz kurallardır.

[Işıldayan Safir]

ÇÖZÜM

Çözüm çok basittir. Hayatımızın güzel işlemesi için tek yapacağımız, yeni bir değerlendirme sistemi kurup kuralları da ulaşılabilir kılmak, kendimizi iyi hissetmeyi kolaylaştırıp kötü hissetmeyi zorlaştırmaktır. O zaman bunlar bizi hep gitmek istediğimiz yöne doğru çeker. Tabii ki bize acı verecek bazı kurallarımız da bulunmak zorundadır. Bazı sınırlar gerekir bize. Bizi güdecek bir baskı da gerekir. Taze sıkılmış portakal suyu içebilmek için bana bardak gerekir... bardak o suyu sınırlayan bir şeydir.

Hepimizin sınırları vardır. Toplumların da, bireylerin de. Ama başlangıçta, en azından bizi bağlayan kabloları çözüp yeniden bağlamalıyız ki hayatımızda zevki daha çok yaşayabilelim. İnsanlar kendilerini her zaman iyi hissederlerse, başkalarına da iyi davranma eğiliminde olurlar, insan olarak kendi potansiyellerini de en üst düzeye yükseltirler.

O halde nedir bizim amacımız? Değerlerimizi tasarımlarken, zevki yaşamak için kendimize ne gibi kanıtlar sunacağımıza da karar vermeliyiz. Bizi değerlerimize doğru çekecek kurallar tasarımlamalıyız, bu kurallar kesinlikle ulaşılabilir olmalı, kullandığımız kriterler de şahsen kontrol edebileceğimiz şeyler olmalı ki, kapıyı çalan biz olalım, dış dünya gelip çalın diye beklemeyelim.

Bu gereklere dayalı olarak, Laurie de değerlerinden bazılarını değiştirdi, bunlara ulaşma kurallarını da büsbütün değiştirdi. İşte yeni değerleriyle kuralları:

[Işıldayan Safir]

LAURIE'NİN YENİ YAKLAŞMA DEĞERLERİ VE KURALLARI

Sevgi: Ne zaman sevgi verirsem, sevgi aldığımı hissederim, başkalarına sevgi verdiğimde ve kendimin sevgi almama izin verdiğimde hissederim.

Sağlık: Kendimi ne kadar harikulade hissettiğimi kabullendiğim anda sağlıklıyım!

Eğlence: Eğleniyor olmam için bu süreçte zevk ve neşe bulmalıyım.

Minnet: Hayatımda şu anda var olan her şeyin değerini bildiğim anda minnet hissederim.

Özgürlük: Kendi inançlarıma göre yaşayıp kendim için mutluluk yaratma seçeneğini kabul ettiğim zaman özgürüm.

Artık eğlencenin de öncelikler arasına girdiğine dikkatinizi çekerim. Bu onun hayat tecrübesini de, kızı ve kocasıyla ilişkilerini de değiştirdi. Ama bundan da önemlisi, kurallarında yaptığı değişikliklerdi. Kurallar hâlâ ulaşılmaz kalsaydı, değerlerini değiştirmesi yetersiz kalırdı.

Ne yapmıştı bu kadın? Tüm hayatının kablolarını çözmüş, kontrolü kendi eline almıştı. Sizin de, benim de hatırlamamız gerekir ki, özsaygımız, çevremizdeki olayların kontrolünü elimizde hissetmemize bağlıdır. Bu kurallar, Laurie'nin pek bir çaba göstermeden kontrolü elinde tutmasını sağlamaya başladı.

Sevgi konusundaki kuralları ulaşılabilir şeyler mi? Tabii öyle! Kontrol kimde? Kendisinde! Ne zaman olursa olsun, kendine de, başkalarına da sevgi göstermeye karar verebilir, üstelik artık kendine sevgi yöneltmeye de izin var. En yüksek değerlerine ulaşmakta olduğunu hissedecek. Bunu ne kadar sık yapabilir? Her gün! Bunu yapmanın pek çok yolu vardır, çünkü sevgi gösterebileceği kişiler çoktur. Kendi, ailesi, arkadaşları ve yabancılar. Ya sağlık konusundaki yeni kuralı? Bu kuralın güzel yanı, kontrolün kendi elinde olmasından başka, kendini ne kadar iyi hissettiğini her an fark edebilmesi! Bu hem ulaşılabilir bir şey, hem de, sık sık kendini iyi hissettiğini kabullenirse, daha sağlıklı olma paterni güçlenmez mi dersiniz?

Ayrıca Laurie kaçınma değerlerini de yemledi. Başarıya ulaşmak için kaçınmak zorunda olduğunu bildiği değerleri yazdı oraya: olumsuzluk ve her şeyi erteleme. Unutmayın, nasıl kablolanmışsak, o süreci geriye çevirmek istiyoruz. Kötü hissetmeyi zorlaştırmak, iyi hissetmeyi kolaylaştırmak istiyoruz.

Olumsuzluk: Nihaî mutluluğum ve başarım için sürekli olarak başkalarının kabulüne bağımlı olmaktan kaçınmak.

Ertelemek: Kendimden ve başkalarından sürekli olarak kusursuzluk beklemekten kaçmak.

Laurie'nin yeni kaçınma kurallarına göre, artık başka insanların kabulüne bağımlılık ortadan kalkıyor. Erteleme kuralı, kusursuzluk beklemenin acı yarattığını anlamasına dayalı. Acı verecek projelere başlamak istemediği için her şeyi ertelerdi. Değerlerde ve kurallarda yaptığı bu değişikliklerle, hayatını yeniden yönlendirip, daha önce hayalinden bile geçiremeyeceği düzeylere yükseltti.

İşte size bir ödev daha: Geçen bölümde kendinize koyduğunuz yeni değerlere dayanarak, yaklaşma değerleriniz için bir dizi kural yaratın, bunlar kendinizi iyi hissetmeyi kolaylaştırıcı olsun. Ayrıca bir dizi de kaçınma değerleri kuralı hazırlayın, bunlar da kötü -hissetmeyi zorlaştırsm. İdeal olarak, iyi hissetmeyi kolaylaştıran pek çok olanakla dolu bir mönü yaratın, îşte benimkilerden birkaçı:

[Işıldayan Safir]

BENİM YAKLAŞMA DEĞER VE KURALLARIMDAN ÖRNEK

Sağlık ve Canlılık: Kendimi merkezleşmiş, güçlü ya da dengeli hissettiğim zaman; güümü, esnekliğimi ya da dayanıklılığımı artıracak bir şey yaptığım zaman; fiziksel iyilik hissetmeye doğru giden bir şey yaptığım zaman; çok su içeren yiyecekler yediğim ya da kendi sağlık felsefeme uygun yaşadığım zaman.

Sevgi ve Sıcaklık: Arkadaşlarıma, aileme ya da yabancılara karşısıcak ve destekleyici olduğum zaman; nasıl yardım edeceğime odaklandığım zaman; kendime sevgi yönelttiğim zaman; benim durumum diğer insanların neler hissettiğini iyileştirdiği zaman.

Öğrenme ve Büyüme: Yararlı bir yeni şey öğrendiğim zaman; kendimi rahatlık durumundan öteye uzanmaya ittiğim zaman; yeni bir olanak düşündüğüm zaman; daha etkili olduğum zaman; bildiğim bir şeyi olumlu olarak uyguladığım zaman.

Başarma: Hayatımın yaratıldığı şekliyle değerine odaklandığım zaman; bir sonucu planlayıp oldurduğum zaman; bir şeyden ders aldığım ya da kendim ve başkaları için bir değer yarattığım zaman.

Siz diyebilirsiniz ki, "Bu yalnızca bir oyun değil mi? İstersem sağlık için kuralımı, solumak da yeterli biçiminde koyamaz mıyım?" Gerçi bu kadar basit bir şeye de dayamak mümkündür elbette. Ama ideal olarak, kurallarınızı öyle tasarımlamalısınız ki, o kuralı kovalarken o istediğiniz şey hayatınızda daha çok bulunsun. Ayrıca diyebilirsiniz ki, "Acının motivasyonu olmazsa, başarma dürtümü kaybetmez miyim?" Güvenin bana. Eğer yapacaklarınızın peşine düşmezseniz, hayat zaten size yeterince acı verecektir. Bir de kendinizi sert kurallar koyup sürekli berbat hissetmenize gerek yoktur.

Sosyolojide "etnosantrite" diye bir kavram vardır. Anlamı şudur: Kendi kültürümüzdeki kuralların, değerlerin ve inançların, tek geçerli olanlar olduğuna inanmaya başlarız. Bu çok sınırlayıcı bir zihinsel durumdur. Çevrenizdeki herkesin sizden farklı kural ve değerleri vardır ve onlarınki de sizinkinden ne daha iyidir, ne de daha kötüdür. Kilit soru, kuralların doğru ya da yanlış olması değil, sizi güçlendirici mi, yoksa güçsüzleştirici mî olduklarıdır. Hattâ aslında...

[Işıldayan Safir]

HER KIZGINLIK, BİR KURALLAR İHLALİDİR

Birine en son ne zaman canınız sıkılmıştı, hatırlamayacaksın. Gerçekten o insanla mı ilgiliydi, yoksa yaptığı, söylediği, ya da yapmasını beklediğiniz halde yapmadığı bir şey miydi? Siz o kişiye mi kızmıştınız, yoksa kurallarınızı ihlâl etti diye mi kızmıştınız? Başka bir kişiyle ilgili her sıkıntınızın temelinde, kuralların bozulması yatar. Biri bir şey yapar, ya da bir şeyi yapmayıverir, sizin ne yapılması gerektiği konusundaki inançlarınızdan biri ihlâl edilmiş olur.

Örneğin, bazı kimselerin saygıyla ilgili kuralı şöyledir: "Eğer bana saygı duyuyorsan, hiç bana bağırmazsın." İlişkide bulunduğunuz biri bağırmaya başlar, hattâ sesini yükseltirse, sizin de kuralınız bu yukardaki gibiyse, o kişinin size saygı duymadığını algılarsınız. Kızarsınız, çünkü o kuralınız ihlâl edilmiştir. Ama karşınızdaki kişinin kuralı da, "Ben saygılıysam, o zaman duygularım konusunda da dürüst olmalıyım; duygularım iyiyse de, kötüyse de, tarafsızsa da... Bunları o anda yoğun biçimde ifade etmeliyim," şeklinde olabilir. Bu iki kişinin arasındaki anlaşmazlığın düzeyini görebiliyor musunuz?

Bu senaryo, Becky ile benim aramda oynanmıştı. Hem de ilişkimizi ilk geliştirmeğe başladığımızda. Karşımızdaki kişiye nasıl saygı gösterileceğine dair kurallarımız birbirinden son derece farklıydı. Neden? Çünkü benim büyüdüğüm ortam, dürüst değilseniz çok acı çektiren bir ortamdı. Odaya girdiğinizde orada bir tartışma yer alıyorsa, siz de katılır, dürüst duygularınızı belirtirdiniz. Belki yanılıyor olabileceğinizin farkında olurdunuz, ama yine de durum çözümlenene kadar orada kalırdınız.

Becky'yi büyüten ailede ise kurallar farklı, ama yine açık seçikti. "Söyleyecek iyi bir şeyin yoksa, hiçbir şey söyleme. Birine saygı göstereceksen, ona bağırma, sesini yükseltme. Bir başkası sesini yükseltirse, özsaygını korumanın tek yolu, kalkıp odadan çıkmaktır."

Saygı kurallarımızda bu tür bir anlaşmazlık olunca, Becky ile ikimiz birbirimizi deli ediyorduk. Neredeyse bu yüzden evlenemeyecektik. Her şeyi saptayan, kurallardır. Nereye gittiğimizi, ne giydiğimizi, kim olduğumuzu, nelerin bizce kabul edilebilir, nelerin kabul edilemez olduğunu, kimlerle arkadaş olacağımızı, herhangi bir durumda mutlu ya da mutsuz olacağımızı saptayan hep onlardır.

Bazı kimselerin anlaşmazlıklarla ilgili kuralı şöyledir:

"Eğer bana önem veriyorsan, beni rahat bırak, olayı kendi bildiğim gibi ele alayım." Bazılarının kuralı ise "Sevdiğiniz biri kızarsa, hemen yardım etmeye çalış" biçimindedir. Bu da büyük çelişki yaratır. Her iki taraf da aynı şeyi başarmaya çalışıyordur, o şey de birbirine saygı ve sevgi göstermektir, ama davranışlarını kuralları dikte etmektedir, yorumlama kuralları da eylemlerini destekleyici olmaktan çok, düşmanca göstermektedir.

Demek birine kızarsanız unutmayın, sizi rahatsız eden o kişinin davranışı değil, sizin kurallarınızdır. Bunu anlamak, o kişiyi suçlamanıza son verir. Kızgınlığından çabucak kurtulmak için kendinize şöyle sorarsınız: "Ben buna tepki mi gösteriyorum yoksa duruma zekice bir karşılık mı veriyorum?"

Sonra da karşınızdaki kişiye açıkça şöyle dersiniz: "Böyle karşılık verdiğim için üzgünüm. Mesele, böyle bir durumda ne yapılacağına dair kurallarımızın farklı olması. Benim beklentilerime göre, eğer bana saygı duyuyorsan ... yapmak gerek. Senin kuralların böyle değil biliyorum. Lütfen bana kendi kurallarını söyle. Sen nasıl saygı (sevgi, ilgi) belirtirsin?"

Her ikiniz de karşı tarafın ne istediğini iyice anlayınca, bir anlaşmaya varabilirsiniz. Ona şöyle deyin: "Benim saygı duyulduğunu hissetmem için ..... yapmaya razı mısın? O zaman ben de senin için ..... yaparım." İster iş, ister özel ilişki olsun, her ilişki, kuralları anlayıp bir anlaşmaya varıldığında düzelir. Zaten insan kuralları bilmeden oyunu kazanmayı nasıl umabilir ki?

[Işıldayan Safir]

DEĞİŞEN KURALLARIN ZORLUĞU

Kuralları bildiğiniz halde, birdenbire istisnaların başgösterdiği durumlarla hiç karşılaştınız mı? İnsanlarda tüm kendi kurallarıyla çelişen "alt-kuralları" yardıma çağırmak gibi benzersiz bir yetenek vardır. Buna uygun bir metafor şöyle olabilir. Diyelim ki sizinle ikimiz beyzbol oynayacağız. Ben size, "Beyzbol oynamayı bilir misin?" diye soruyorum. Siz de, "Tabii" diyorsunuz. Sonra nasıl oynayacağınızı kararlaştırıyorsunuz. "Dokuz atış olacak, en çok puanı toplayan kazanacak. Her üsse uğramak şart, üç yanma hakkın var, sen yüksek vurur da ben yakalarsam, çıkıyorsun. Ben düşürürsem, kurtuluyorsun..." vb.

Böylece oyuna başlıyoruz. Her şey iyi gidiyor, dokuzuncu atışın başına geldiğimizde durumumuz berabere. Benim iki adamım içerde biri dışarda. Vuruş yapıp alan içine atmayı başarıyorum. Benim kurallarıma göre sizin topu yakalamanız gerek. Ben çıkarım, oyun da biter. Ama eğer topu düşürürseniz, ben kurtulurum, üsteki adamların sayı yapma şansı doğar, oyunu kazanabilirim. Hemen üsse koşuyorum, siz topa koşuyor, ama düşürüyorsunuz. Ben sevinçten uçuyorum. Üsteyim, takım arkadaşım puan yapıyor, oyunu kazandığımıza inanıyorum.

Ama siz diyorsunuz ki, "Hayır, sen çıktın!" Ben o zaman, "Ne diyorsun sen?" diye patlıyorum. "Topu düşürdün! Kurallara göre, topu düşürürsen, ben kurtuluyorum." Siz de diyorsunuz ki, "O doğru ama içerde iki, dışarda bir adam varken geçerli olamaz. O zaman ben topu düşürsem bile, sen yine de çıkarsın. Tek istisna budur."

Ben itiraz ediyorum. "Oyunun ortasında yeni kurallar getiremezsin!" Siz diyorsunuz ki "Ben bunu kendim uydurmadım. Buna saha içi uçan top kuralı denir. Herkes bilir." Ben takım arkadaşlarıma dönüyorum, onlar böyle bir kural olmadığını söylüyorlar. Siz takım arkadaşlarınıza dönüyorsunuz, kural öyledir diyorlar. Sonunda kuralların kavgasına gömülüyoruz.

Böyle bir tecrübeyi kişisel ilişkilerinizde hiç yaşadınız mı? Siz kurallara göre oynarken, birden birisi, "Evet, doğru, ama bu durumda farklı" deyiveriyor, birbirinize giriyorsunuz.

İnsanlar kurallarına çok bağlıdır. Kendi kurallarının en doğrusu olduğunu herkes bilir. Karşısındakinin kural uydurduğunu ya da orta yerde kural değiştirdiğini bilen insan, çok öfkelenir. Ama bu dinamik yine de diğer insanlarla ilişkilerimizin bir parçasıdır.

[Işıldayan Safir]

ÇELİŞKİLİ ATASÖZLERİ

İki ölç, bir kes.

Nerede çokluk, orda bokluk.

Özlemi öldürmemeli.

Eski kurda yeni numara öğretilmez.

Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.

Damlaya damlaya göl olur.

Tereddüt eden kaybeder.

Bir elin nesi var, iki elin sesi var.

Gözden ırak olan, gönülden de ırak olur.

Öğrenmenin yaşı yoktur.

İnsanın yuvası gibisi yoktur.

Kefenin cebi yok.

Aslında çelişkili inanç ve kuralların paradoksu, insanların hayatlarında bu kadar zorluk çekmesinin de nedenlerinden biridir. Bir ilişkide, taraflardan biri "Seni çok seviyorum ama diş macununun ağzını açık bırakmadığın zamanlar" der, ya da "Bana bağırmadığın zaman seni çok seviyorum," der. Bu altkural'lardan bazıları pek önemsiz şeylerle ilgili olsa bile büyük zarar verebilirler.

Bununla başa çıkmanın en iyi yolu, kendi kurallarınızın gerçeğe dayalı olmadığını hatırlamaktır. Rastgele yerleşmiş kurallardır bunlar. Siz onlara çok bağlısınız, onları uyguluyorsunuz diye, hepsi en iyi ve en doğru kurallar olmak zorunda değildir. Kuralların ilişkilerimizi güçlendirecek biçimde tasarımlanması gerekir mahvetmek üzere değil. Bir kural size engel çıkardığı zaman, kendinize sormanız gereken soru şudur: "Hangisi daha önemli? İlişkim mi, yoksa kurallarım mı?"

Diyelim ki bir romantik ilişkide bir kere güveniniz sarsıldı, şimdi artık bir insana yaklaşmaya korkuyorsunuz. Bir kural edinmişsiniz, "Fazla yaklaşırsam incinirim" diyorsunuz. Aynı zamanda, değerler listenizin en başında da sevgi var, kuralınız da size bir insana yaklaşmayı emrediyor. Şu anda önemli bir çelişki içindesiniz. Kurallarınız ve değerleriniz kesinlikle birbirine terstir. Ne yapabilirsiniz? İlk adım, kurallarınızın birbiriyle çeliştiğini fark etmektir. İkinci adım, size hizmet etmeyen kurala yeterince acı bağlamak, onun yerine size hizmet eden kuralı koymaktır. En önemlisi de, işde ya da özel hayatınızda eğer insanlarla kaliteli ilişkiler istiyorsanız şey...

[Işıldayan Safir]

KURALLARINIZI AÇIKLAMAK

Hayatınızın kontrolünü elinize almak, iş hayatında başarılı olmak, temaslarda iyi olmak, çocuklarınızı etkileyebilmek, eşinizle yakınlaşabilmek istiyorsanız, onların ilişkilerle ilgili kurallarını peşin peşin öğrenin ve sizinkileri de onlara açıklayın. Eğer kendi kurallarınızı açıklamıyorsanız, insanlardan sizin kurallarınıza göre yaşamalarını boşuna beklemeyin. Ve siz biraz ödün verip onların bazı kurallarına göre yaşamayı kabul etmedikçe, onların da sizin kurallarınıza göre yaşamasını asla bekleyemezsiniz.

Örneğin herhangi bir ilişkinin başlangıcında benim ilk yaptığım şeylerden biri, belli bir durum için kurallarımın ne olduğunu karşı tarafa açıklamak, onun kurallarını da mümkün olduğu kadar öğrenmeye çalışmaktır. Ona, "İlişkimizin iyi gittiğini anlaman için ne olması gerek?" diye sorarım. "Ne kadar sık iletişim kurmalıyız? Neler gerekli?"

Bir keresinde hayli şöhretli bir arkadaşımla konuşuyordum, kendisi bana, pek fazla dostu olduğuna inanmadiğini söyledi. Ona dedim ki, "Çok dostun olmadığından emin misin? Çevrende seni çok seven pek çok kişi görüyorum." "Ama hiçbirini dostummuş gibi hissedemiyorum" dedi. "Herhalde kurallarımın ne olduğunu kendim bile bilinçli olarak bilmiyorum."

Sonra biraz düşündü, dostlukla ilgili en üst kurallarından birini açıkladı. Onun dostuysanız, onunla haftada en az iki üç kere konuşmalıymışsınız. "İlginç bir kural" diye düşündüm. "Benim dünyanın her yanında dostlarım var, sevdiğim insanlar var. Ama benim yoğun programım yüzünden, bazen en iyi dostlarımla bile, bir ay geçiyor da konuşamıyoruz. Ben sabahtan akşamın geç saatlerine kadar seminerde oluyorum, bazen bir günde 100 telefon görüşmesi yapıyorum. Bütün bu insanlarla hep konuşmama maddeten imkân yok! Ama hepsi yine de dostum olduklarını bilirler."

Ona sordum: "Sence ben dostun muyum?" Cevap olarak, "Zihnen öyle olduğunu biliyorum, ama bazen öyleymiş gibi gelmiyor, çünkü yeterince sık konuşmuyorum" dedi. "Vay canına! Bunu hiç bilmiyordum" dedim. "Sen söylemesen, bunun senin için önemli olduğunu bilmeyecektim. Eminim nice dostun da, eğer bilseler, bu kuralına uymaya çalışırlardı.

Benim dostluk tanımım çok basittir: eğer dostsanız, o kişiyi kayıtsız şartsız sever onu desteklemek için her şeyi yaparsınız. Başı dertteyken ya da ihtiyacı varken sizi ararsa, orada olursunuz. Birini dostunuz olarak seçip kesin karar verdikten sonra, aylar geçse o dostluk yine sarsılmaz. Bitmiştir o iş! Bir daha o konuyu sorgulanmazsınız. Benim çok dostum oluşu, herhalde kurallarım bu kadar kolay yerine gelebilecek şeyler olduğu için! Tek yapacağınız beni sevmek. O zaman ben de sizi severim, dost oluruz.

Hayattaki her durum için kurallarınızı açıklamanız çok önemlidir. İster aşk olsun, ister dostluk, ister iş. Bu arada sorayım, tüm kuralları an başta açıklasanız bile, yine de yanlış anlamalar olabilir mi dersiniz? Olur tabii. Bazen kurallarınızdan birini açıklamayı unutursunuz, hattâ kendi kurallarınızı kendiniz bile bilinçli olarak bilmeyebilirsiniz. Sürekli iletişim bunun için gereklidir. Konu kurallara geldi mi, bunu hiç azımsamayın. Açıklayın.