DUYGUSAL ZEKANIN (EQ) SIRLARINI AÇIĞA ÇIKARAN TRAJİK BİR KAZA

[mehmet_enes]

DUYGUSAL ZEKANIN (EQ) SIRLARINI AÇIĞA ÇIKARAN TRAJİK BİR KAZA

Boston Tıp ve Cerrahi Dergisi, 1848

Phineas Gage, işine son kez zamanında gittiğinde hava buz gibi soğuk ve nemliydi, gökyüzünün alacakaranlığında şafak sökmekte, ortalık yavaş yavaş aydınlanmaktaydı. Ellerini cebine sokup soğuk havanın etkisinden korunmaya çalışırken, Vermont şehri boyunca uzanan Burlington demiryolu inşasında onu bekleyen zorlu görevleri düşündü. On sekiz aydır ustabaşı olarak hizmet ediyordu ve ustası olduğu ekip kayda değer bir gelişme göstermişti. Ama bu kez mücadele etmeleri gereken topraklar çok kayalık ve bir o kadar da acımasızdı. Şafağın ilk ışıkları, havadaki nemin etkisiyle yumuşamıştı; ama iş sahasına giden dolambaçlı yolu hemen hemen hiç aydınlatmıyordu. Demir balyozların sırayla gelen vuruş sesleri boğuk ritimler halinde Phineas'in kulağına eriştiğinde, rahatlatıcı bir etki yarattı ve dudaklarında bir sabah gülümsemesi bıraktı. Daha ilk düdük çalmadan bile ekip hiç aralıksız on beş dakikadır çalışıyordu. Phineas, şirketteki en hızlı ve verimli çalışan, en yetenekli ustabaşı olarak tanınmıştı. iş ortamına getirdiği disiplin ve iş tutkusu sayesinde verilen projeler zamanında tamamlanıyordu. Ayrıca sahip olduğu sosyal incelikler yardımıyla amirliğim üstlendiği takımının da göz bebeği olmuştu. "Açıkgözlü, akıllı iş adamı" diye bahsediliyordu ondan. Lokal salonlarının cezbedici ahlak bozukluğundan sakınırdı kendini. Ailesi ve arkadaşları arasında da oldukça popülerdi.

Gün aynı verimlilikle ilerliyordu. Her gün işten eve, evden işe seyahat eden çalışanların ulaşım hızım artırmak için gelen istek üzerine, Phineas ve takımı, arazi arazi ilerleyerek engebeli toprakta patlamalar düzenleyip rayları yerleştiriyorlardı. Saati 4.30'u gösterdiğinde demiryolu hattına yaklaşık bir kilometre daha eklemişlerdi. Phineas marifetli bir şekilde tampon demirini köşeli patlama çukurunun içine soktu ve elindeki özel demir çubuğu nalbanttan getirdiği günü anımsayarak memnun oldu. Adaleli zanaatkarlar alışılmamış bir neşe içinde Phineas'e bu demir çubuğun daha önce gördüklerine hiç benzemediğim belirtmişlerdi.

Günlük geometri ve güç egzersizleri içinde yer alan ikinci savurma hareketini gerçekleştirmeden önce, asistanına dönerek patlama çukuruna kum dökmesini işaret etti. Kum katmanı barutun vaktinden önce patlamasını engelleyecekti, bu sayede Phineas demir çubuğu kullanarak düzeneği hazırlamak için zaman kazanmış olacaktı. Savurma hareketi için geriye doğru toparlandığında arkadan yükselen kulak tırmalayıcı gürültüyle şaşkına döndü. Sağ omzu üzerinden arkasına dikkatle baktığında çukurda bulunan ekibin iri bir kaya parçasını çıkarttığını ve onu bir vinç yardımıyla yük vagonuna nakletmek üzere olduklarını gördü. Phineas bu aksama karşısında kederli bir şekilde iç geçirdi ve sonra demir çubuğu kullanarak savurma hareketini gerçekleştirdi. Bu durumdan haberdar olmayan asistanı da gürültüden rahatsız olmuş ve dikkati dağılmıştı. Bu nedenle asistan kumu çukura yerleştirme konusunda pek de başarılı olamadı. Phineas'in demir çubuğu yangın etrafındaki kayanın çevresine sürtünmüş ve tabandaki korunmasız barutun alev almaşım sağlayacak büyüklükte bir kıvılcım çıkarmıştı. Bu patlamanın etkisiyle demir çubuk bir füze gibi havalanmış Phineas'in sol gözünün altından girip başından çıkmıştı. Ve nihayet Phineas'in bulunduğu noktadan üç metre uzaktaki yabani otların arasına gömülmüştü.

Phineas bu sarsıntının etkisiyle geriye savrulmuş, bir an şokun etkisiyle sessizce olduğu yerde uzanıp sancıyla kıvranmıştı. Havanın ince fısıltısı, içindeki ezici çığlık atma isteğini gizlemişti. Karşı koyduğu şey ciğerlerine dolan gürültüydü.Yaklaşık beş kilo ağırlığındaki, bir metre uzunluğunda ve üç santimetre çapında olan demir çubuğun sol gözü altından başlayarak başına kadar açtığı yaranın sancılarını hissetti. Tampon çubuğu kafatasında koca bir delik açıp başı üzerinden fırladığında bu koca deliği duyumsamamıştı. İşte o öğleden sonra tüm yaşamı değişmişti. Kazanın ardından Phineas'in sadık ekibi hızla ona doğru koşmaya başladı ve yanma geldiklerinde bir yaşam belirtisi görmek için gözlerine baktılar. Phineas gözlerini açıp onlara "Sanınm Dr. Harlow'u görmem gerek." dediğinde ekipteki elemanların yüzlerinde endişeli bir tebessüm belirdi. Olaylara nükteyle yaklaşma yeteneğini yitirmemişti, çalışanlarının onu bir at arabasına yükleyip kasabaya götürmelerine izin verdi. Phineas yol boyunca kendi 15 Eylül 1848 tarihinde,' Bir metre uzunluğunda kitampon demiri, demiryolu amiri Phineas Gage'in kafasını delip geçti. Bu demir parçası, beraberinde Gage'in beyninin ön kısmını da alıp çıkardı. Gage'in kafatası ve basını delip geçen orijinal demiri parçası hala Boston, Massachusetts'te bulunan Harvard Tipi Okulu'ndaki Warren Anatomi Müzesi'nde sergilenmektedir.

13 Eylül 1848, Çarşamba saat: 17.30, korkunç kazadan sadece bir saat sonra... Phineas Gage hiç kimseden yardım almadan tek başına evinin verandasında ayakta durabiliyordu. Eve gelen doktor, Phineas'ten tutarlı bir cevap alamayacağını düşünüp diğer çalışanlara döndü ve neler olduğunu anlatmalarını istedi. Phineas hiç kimse konuşmadan söze girerek, "Doktor bey, burada size oldukça iş düşüyor." dedi başını işaret ederek. "Demir çubuk buradan girip başımın üstünden çıktı."

Tıpkı kahvaltıda iri bir kavun parçasını kabuğundan ayrılır gibi Phineas'in beyninin ön kısmının bir bölümü de kafatasından çıkmıştı. Buna rağmen kazadan önceki gibi konuşabiliyor ve düşünebiliyordu. İlerleyen haftalarda Dr. Harlow onu yoğun bir tedavi altına aldı ve nihayet fiziksel yaralan iyileşti. Kazadan geriye birkaç yara kalmıştı ve sol gözü iyi göremiyordu.

Phineas'in hayatta kalması ve kısa bir sürede iyileşmesi ailesini ve arkadaşlarını çok şaşırtmıştı. Ama eskisi gibi işine devam etmeye çalıştığı zaman, eskisini aratan bir değişikliğin farkına vardılar, ilk garip alışkanlıklarından biri sinirli biri haline gelmiş olmasıydı. Bir gemici gibi sövüyor, ruh halini takip eden kafa karıştırıcı emirler veriyordu. Daha önce işine hiç geç kalmamış biri olan Phineas, artık işlerin yapılmasını sağlarken kayıtsız ve lakayt davranıyordu. Bir zamanlar onun en yetenekli ve başarılı ustabaşı olduğunu düşünen müteahhitler onun işine son vermek durumunda kaldılar.

Kazadan sonraki on bir yıllık yaşamında artık evrim geçirmiş bir adam vardı karşılarında. Dr. Harlow'un detaylı notları, Phineas'in davranışlarındaki bu büyük değişikliği yalnızca ve tam olarak kaza sırasında kaybettiği beyin parçasına dayandınyordu.

Kaza sırasında yaşananlar Phineas'in entelektüel yetileriyle hayvansal eğilimleri arasındaki dengeye zarar vermiş görünüyordu. O artık kaprisli, düzensiz, saygısız, sabırsız ve kararsız biri haline dönüşmüştü. Fiziksel anlamda iyileşmesi tamamlanmış; ama onu açıkgözlü, akıllı, enerjik, istikrarlı bir iş adamı olarak tanıyanlar bu değişimin onun zihinsel yapısında olduğunu belirtmişlerdi. Kısacası zihnindeki dengeyi yitirmişti.

Açıkça ifade edecek olursak, Phineas kaza geçirdiği sabah duygusal zekasını yitirdi. Beyninin ön kısmım çıkaran demir çubuk, onun tepkilerini ve duygularım mantıklı hareketlere dönüştürme yetisini de beraberinde götürdü. Phineas'ten geriye kalan yürüyen, konuşan, sezgili, hisseden; ama çok az özdenetimi olan biriydi. Bunun yanı sıra, her nasılsa entelektüel yapısına bir zarar gelmemişti. Bu sayede karışık matematik problemleri çözebiliyor ve demiryolu inşaatındaki lojistik hesapları anlayabiliyordu. Felaketten önce olduğu gibi yine kendi kendine bağımsız bir şekilde geçirdi yaşamım. Kaza sonrasında onunla karşılaşanlar bu kaba hareketlerin onun karakterinin bir parçası olduğunu düşündüler; ama önceden tanıyanlar bu değişimin farkındaydılar. Onlar yeni Phineas'i mantıksız ve dengesiz buldular. Phineas'in hissettiği her etki ve duygu onun düşünmeden, tepkisel davranışlarda bulunmasını sağlıyor gibi görünüyordu ve bu da onun yaşam kalitesi üzerinde oldukça yıkıcı bir etki bırakıyordu.

[aquariel]

Cok guzel bir yazi. Tsk'ler.

[crazy_ghost]

bitene kadar tükürüklerm bitti bea:Dama güsel olmş. tşk.