Özdisiplinli olmayı nasıl geliştirebilirsiniz?

[Perfinya]

Başarılı eğitim
...
Prof.Dr. Ünal Abalı





Özdisiplinli olmayı nasıl geliştirebilirsiniz?
Güftesi Yahya Kemal Beyatlı’ya, bestesi Münir Nurettin Selçuk’a ait olan şarkıyı bilirsiniz:

"Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç; Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç."

Belki yaşı çok ilerlemiş olanlar "Nasıl geçersen geç“ diyebilir. Aynı şeyi çocuklarımız için diyebilir miyiz?

Diyemeyiz.

Çünkü onların önünde uzun bir gelecek var. Uzun olan bu geleceğin, güzel bir ömüre dönüşmesini hangi anne ve baba istemez. Zaten annelik ve babalık nedir ki? Çocuklarımızın güzel bir ömür geçirmeleri için çaba göstermektir. İşte bu çaba disiplinle başlar, özdisiplinle zirveye ulaşır.

Anne ve baba olarak çocuklarımıza şunu yap, bunu yapma deriz. Buna disiplin diyoruz. Eğer bir genç kendi hareketlerini kendi yönlendirebiliyorsa, buna da özdisiplin diyoruz.

Küçük çocuklar için disiplin gereklidir. Fakat disiplinde su gibi olun. Bardağa koyduğunuz su, ne kadar ihtiyacı varsa, o kadar yer kaplar. Ne fazla, ne eksik. Sadece ölçülü. Siz de disiplinde ölçülü olun.

Kimimiz çocuklarımızı disiplin aşamasından yukarıya çıkarmayız. Halbuki eğitim dinamik bir süreçtir. Bu sürecin alt katında disiplin, üst katında da özdisiplin vardır. Yani küçük çocukluk çağında verdiğimiz disiplinin, gençlik çağında yavaş yavaş özdisipline dönüşmesi gerekir.

Özdisiplini anlatan güzel bir fıkra vardır. Fransa İmparatoru Napolyon Bonapart bir gece yatarken, canı sigara içmek istemiş. Napolyon’un yatak odası çok büyükmüş. Sigara kutusu ise odanın öbür ucundaymış. Napolyon kendi kendine “Küçücük bir sigara, koskoca Napolyon’u yatağından kaldırıyor.” diye düşünmüş. Ve yatağından kalkmamış. Biraz sonra farklı düşünmeye başlamış: ”Nice ülkeler fethettim, fakat iş yataktan kalkıp bir sigara almaya gelince, tembellik ediyorum.” Napolyon biraz daha düşünmüş. Sonra aniden kalkmış. Sigara kutusuna kadar yürümüş. Kutuyu açmış. Sonra sigara almadan kutuyu kapatmış ve yatağına dönmüş.

Napolyon sigarayı kutudan almamakla neyi ispatlamıştır? İrade gücüyle duygularına hakim olabildiğini. Gerçekten de özdisiplinin özü, d u y g u l a r a h a k i m olmaktır. Örneğin, zayıflamak için çaba göstermişseniz, irade gücüyle duygulara hakim olmanın ne kadar önemli olduğunu yaşayarak görmüşsünüzdür.

Disiplin saygıya da dayanabilir, korkuya da. Kimi çocuk annesini ve babasını saydığı ve sevdiği için, onların dediğini yapar, kimi de onlardan korktuğu için. Korktuğu için disiplinli davranan çocuk özdisiplin alışkanlığını geliştiremez. Çünkü korkuyla hareket eden çocuk duygularına hakim olamaz.

Korkuyla disiplin alan çocuklar yaptıklarını gizlemeye, yalan söylemeye eğilim gösterirler. Bu tür disiplin devam ettikçe, çocuk daha mükemmel yalan söylemeyi, daha iyi gizlemeyi öğrenir. Fakat özdisiplini öğrenemez. Çünkü korku kapıdan girince, irade gücü pencereden kaçar. Yani korkan çocuk, bir türlü disiplin aşamasından özdisiplin aşamasına geçecek irade gücünü gösteremez.

Özdisiplin uzun süre destek ister. Destek için şöyle bir yol takip edebilirsiniz:

● Hedef belirlemek: Çocuğunuzla birlikte kısa ve uzun vadeli somut hedefler belirleyin. Hedef belirlemeden özdisiplin alışkanlığını geliştiremezsiniz. Çünkü çocuğun asıl amacı kendi seçtiği hedefe ulaşmaktır. Özdisiplinli olmak değildir. Hedef için özdisipline razı olur. Başlangıçtaki razı olma durumu uzun süreli olursa, özdisiplin alışkanlık haline dönüşebilir.

● Cesaretlendirmek: Çocuğunuza cesaret verin. „Matematik yazılısına çalışman gerekir“ derseniz, onu etkileyemezsiniz. Yazılıdan iyi not alırsa, arkadaşlarının ona daha çok değer vereceğini söyleyin. Belki o zaman etkileyebilirsiniz. Çocuğunuzun başarılı olacağına önce siz inanmalısınız. Eğer siz yürekten inanırsanız, çocuğunuzun da inanması kolaylaşır. Başarıya inanma, otomobilin kontak anahtarını çevirmek gibidir. Birisinin o anahtarı çevirmesi gerekir.

● Görev vermek: Hedef belirlemek demek, çocuğa bir görev vermektir. Cesaretlendirilen ve belli bir işle görevlendirilen çocuk korkusuzca özdisiplinli çalışmaya başlayabilir. İşe başladıktan sonra güçlükler çıkabilir. Fakat verilen cesaret çocuğu arkadan iter, belirlenen hedef de önden çeker. Bu, paraşütle atlamayı öğrenen bir insanın durumuna benzer. Artık uçaktan atlamıştır. Yere yumuşak bir iniş yapmak için bütün gücünü kullanacaktır.

● Hazzı erteleyebilmek: „Yarın nasıl olsa pazar, bu işi yarın da yaparım“ deyip, kendini kandıran çocukları bilirsiniz. Böyle davranan çocuk, psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’a göre, haz prensibine göre hareket eden çocuktur. Onun için önemli olan hazzın h e m e n giderilmesidir. Geleceğe ait faydalı, fakat şimdi haz vermeyen bir şeyi anlamsız bulur. Yetişkinler ise uzun vadeli işlerde bir anlam görebilirler. Yani Freud’a göre olgunlaşmanın bir ölçüsü de gelecekteki fayda için, o andaki hazzı erteleyebilmektir. Hazzı erteleyebilenler hayatta daha başarılı olurlar.

Çocuğunuz yapması gereken işi erteliyorsa, onu suçlamayın. Ertelemenin nedenini bulmaya çalışın. "Bu ödevi çoktan bitirmiş olman gerekirdi" gibi sözlerin fazla bir faydası olmaz. Geçen zaman geçmiştir. Siz çocuğunuzun bundan sonra ne yapabileceğine bakın. Bundan sonra mümkün olan küçük adımlarla yetinin. Ertesi günü yapılacak işleri bir kağıda yazdırın. Yazmak, sözleşme yapmış gibi bir his verir. Özdisiplinli olmayı kolaylaştırır.

● Yeri ve zamanı birleştirmek: Çocuğun görevlerinin, yapacağı işlerin belli bir yeri ve belli bir zamanı olsun. Yeri ve zamanı birleştirin.Yani mümkün olduğu kadar aynı saatlerde ve aynı yerde çalışsın. Yerin ve zamanın birleştirilmesi özdisiplinli çalışmanın alışkanlık haline gelmesini büyük ölçüde destekler.

● Ödül vermek: Her kısa vadeli hedef ulaşımından sonra, çocuğunuzu ödüllendiriniz. Ödüller kumbaraya atılan para gibidir. Çocuk özdisiplin alışkanlığının arttığını biriken para gibi görmek ister. Birikim gözlerle görülebilirse, geçmişte başarılanlar, gelecekte başarılacakları tetikler.

Özdisiplinin gelişmesi uygun aile ortamına bağlıdır. Uygun ortam ne merhametsizce bir mükemmeliyetçiliktir, ne de sorumsuzca bir vurdum duymazlıktır. Uygun ortam, özgürlüklerin a d ı m a d ı m verildiği eğitim biçimidir. Disiplinden özdisipline uzanan bu geçiş döneminde, çocuk büyüdükçe aile içinde düşüncelerini ve duygularını daha fazla ifade etme özgürlüğüne sahip olmalı. Düşüncelerini ifade eden çocuk, sevilmemekten korkmamalı.

Çocuğa adım adım özgürlük veririseniz ne olur? Bazen doğru, bazen yanlış şeyler yapabilir.

Hiç yanlış yapmasın diye çocuğa ne yapacağını devamlı ve ayrıntılı olarak söylerseniz, özdisiplin gelişemez. Burada bir risk var mıdır? Evet vardır. Ama riski göze almazsanız, gelişmeyi sınırlarsınız. Çocuğum bir tarafını yaralayabilir diye, onu spor dersinden alıyor muyuz? Hayır. Yaşam tehlikesi olmadığı sürece yanlışlara da izin verebiliriz. Zaman zaman doğruları çekinmeden söyleyin, fakat zorla engel olmaya kalkmayın.

Yanlış kararların yanlışlığını yaşayan çocuk zamanla olgunlaşır. Kendi kendini daha iyi yönlendirmeye başlar. Olgunlaşan genç kendi duygularına hakim olabilen, hazzı erteleyebilen gençtir.

Disiplin annenin veya babanın çocuğuna sahip çıkmasıdır. Bu gereklidir, fakat yeterli değildir. Belli bir yaştan sonra çocuğun, kendine sahip çıkmayı da öğrenmesi gerekir. İşte özdisiplin, insanın kendine sahip çıkma alışkanlığıdır. Kendi geleceğine ve kendi mutluluğuna sahip çıkma alışkanlığı. Kendine sahip çıkan insanlar, hayat gemisinin dümenini kendisi kullananlardır. Sahip çıkmayanların gemisinde ise dümen bile yoktur. Zeki Müren’in şarkısındaki gibi „rüzgarlara kapılmış kuru yaprak misali“ ordan oraya savrulurlar.

Uzun sözün kısası:

Özdisipline yönlendirirsen çocuğunu, Kazandırırsın ona olgunluğunu!

2010-04-13

> ALINTI <