Gençler İçin Beş Sevgi Dili

[Işıldayan Safir]

Genci Kabul Etmek... Davranışı Düzeltmek...

Ana babaların büyük bir çoğunluğu çocuğa onu bütünüyle kabul ettiklerini göstermenin yanlış olduğunu düşünürler. İki ergen çocuk sahibi ve endişeli bir baba olan Bob bütün içtenliğiyle bana, "Dr. Chapman bir genç hatalı davranışlarda bulunsa bile onu bu haliyle nasıl kabul ettiğinizi anlayamıyorum. Ben çocuklarımın kendilerini reddedilmiş gibi hissetmelerini istemiyorum ama doğrusu yaptıkları bir yanlış hareketi beğenmediğim zaman, onlara karşı tavır alıyorum. Onları şu durumda reddediyor gibi görünebilirim fakat içimden böyle hissetmiyorum. Onları seviyorum ve onlar için endişe duyuyorum. Hayatlarını mahvetmelerini istemiyorum." dedi.

Bob ergen çocuklarının hatalı davranışlarını düzeltirken aynı zamanda onlarla iletişim kurup kabul etmeyi henüz öğrenememiş binlerce ana babanın temsilcisi gibiydi.

...Davranışlarından bağımsız olarak onların ana babası olmaktan ne kadar mutlu olduğumuzu anlatarak çocuklarımızla iletişim kurmak... Bu da karşılıksız sevmek dediğimiz şeydir. Karşılıksız sevginin anlamı şudur: "Seni seviyorum, senin her şeyinle ilgileniyorum. Sen benim sorumluluğum altındasın, çünkü benim çocuğumsun. Yaptıklarından her zaman hoşnut değilim ama seni her ne olursa olsun seviyorum ve senin varlığın bile benim için bir mutluluk kaynağı. Kızım ya da oğlum, seni asla reddetmem. Senin için doğru olduğuna inandığım şeyleri yapmak için he zaman burada olacağım ve ne olursa olsun seni seveceğim."

Daha sonra başka öneriler sunacağım ama şimdi bu noktada ergen çocuğunuza sizin ona birtakım konularda yol göstermek ve yanlışlarını düzeltmek adına verdiğiniz mesajları çok daha etkili bir biçimde aktaracak basit bir yaklaşımdan bahsetmek istiyorum.

Çocuğunuza gitmesini istediğiniz yol hakkında bilgilerinizi sunmadan önce her zaman böyle bir cümleyle giriş yapın: "Seni çok seviyorum ve benim önerilerimi dinlemesen bile seni sevmeye devam edeceğim. Fakat seni sevdiğim için de bu öğütleri vermek durumundayım." Daha sonra da konu hakkındaki engin bilgilerinizi çocuğunuzla paylaşın.

Çocuğunuzun, davranışını onaylamasanız bile onun yanında olduğunuzu bilmeye ihtiyacı vardır. Mesajı kendi sözcüklerinizle iletin. Eğer abartılı bir ifadeniz varsa, "Şu an olduğu gibi ilerde de büyük bir bağ ile bağlı olacağım oğlum acaba babasının öğütlerini duymak ister mi?" ya da "Çok sevdiğim ve hayatımın sonuna kadar gözeteceğim kızım babasının onun hayatına büyük ölçüde etki edeceğine inandığı gizli düşüncelerini öğrenmek ister mi?" gibi sorular sorabilirsiniz. En rahat söyleyebildiğiniz şekli bulmaya çalışın ve söyleyin hatta sık sık söyleyin.

[Işıldayan Safir]

ERGENİN RUHUNUN BESLENMESİNİN ÖNEMİ

Duygusal sevginin üçüncü unsuru ergen çocuğunuza verdiğiniz besindir. Burada besinden kastedilen, ergenin ruhsal besinin sağlanmasıdır. Bitkileri, onları ektiğimiz toprağı zenginleştirerek besleriz. Gençleri de havasını soluyarak büyüdükleri ortamı geliştirerek besleriz. Sıcak, şefkatli, destekleyici, olumlu ve duygusal bir ortamda büyüyen ergenler olgun birer insan olma yolunda güzel çiçekler ve lezzetli meyveler vermeye hazırlardır.

Suistimalden Kaçınmak

Ruhsal beslenme denen olgunun tam tersi kötü muameledir. Ergenin birtakım değerlerinin suistimal edileceği bir ortam yaratmak ergenin ruhuna kötülük bulaştırmakla eş değer bir şeydir.

Ebeveynlerinden kırıcı, sert, küçültücü veya düşmanca sözler duyan ergenler birer yetişkin olana kadar bu kelimeleri unutmayacaklardır ama sözlü hakarete maruz kalanların yarası bir ömür boyu kanayacaktır.

Çocuklarına fiziksel şiddet uygulayan, yani tokat atan, onları döven, iten, vuran ana-babalar onların fiziksel gelişimini olumsuz yönde etkileyebilirler hatta daha da kötüsü duygusal gelişimlerinde olumsuz etkiler yaratabilirler ki bu da birer yetişkin olup kendi hayatlarını kurduklarında onları zora sokacaktır. Ergenin gelişmekte olan psikolojisine kötü muameleye maruz kalmaktan daha fazla zarar veren az şey vardır.

Ergenler ailelerinde gözlemledikleri ve onlarda gördükleri üzerinden sonuç çıkarırlar. Bir araştırma bulgularına göre gençlerin şiddete yönelmesinin nedeni zamanında şiddete maruz kalmış olması ve sevgi açlığıdır. Garbarino şiddete başvuran çocukları şöyle tanımlar: "Uyuşturucu kullanırlar. Şiddete yönelirler. Hırsızlık yaparlar. Kendilerini seksin kucağına atarlar. Çetelere katılırlar ve kimse onları dinlemediği ya da seyretmediği zaman parmaklarını emer ve uyuyana kadar yataklarına gömülüp ağlarlar."

Şiddete başvuran çoğu ergenin arkasında ona sözlü ya da fiziksel şiddet uygulamış bir ebeveyn vardır. Sevgi kötülük yapmaz, aksine genci her bakımdan besler.

[Işıldayan Safir]

Besleyici Bir Ebeveyn Olun

Ergen çocuğunuzu beslemeden önceki ilk koşul kendinizi beslemenizdir. Ana-babalar eğer çocuklarının ergenlik dönemlerindeki gelişimlerini tamamlayabilecekleri destekleyici ve olumlu bir ortam yaratma peşindelerse her şeyden önce kendi duygusal dünyalarındaki zayıflıklarını gidermek durumundadırlar.

Ergen ebeveynlerinin birçoğu onlara her bakımdan besleyici bir ortam yaratmamış olan ana-babalarla büyümüşler, neticede sonuçları çocuklarına kötü muameleye varan olumsuz tepkiler geliştirmişlerdir. Eğer içinizde buna benzer bir şeyler hissediyorsanız atacağınız ilk adım kendi yaranızı sarmak ve öfkenizi kontrol altına almaya çalışmak olmalıdır. Bunu, öfke üzerine yazılmış kitaplar okuyarak, destek alabileceğiniz gruplara katılarak ya da bir rehbere başvurarak yapabilirsiniz. Geçmişinizin bu karanlık sayfalarıyla yüzleşmek için hiçbir zaman geç değildir. Ergen çocuğunuzu yetiştirirken elinizden gelenin en iyisini hak eder, fakat geçmişinizle ilgili sorunlarınızı çözümlemeden bunu ona veremezsiniz.

Besleyici ana-babalar olumlu bir tutuma sahiptir. Hayatın gerçeklerini yadsıdıklarını söylemiyorum, yalnız insanın yaptıklarının arkasında hep Tanrı'yı görmeyi seçtiklerini söylemeye çalışıyorum. Güneşi bulutların arkasında aramakta ve bu ruhu çocuklarına da aşılamaktadırlar. Besleyici ebeveynler çocuklarının söylediği ya da yaptığı şeylerde hep olumlu bir yan arayan ve bunlar hakkında yorum yapan, çocuklarına her konuda cesaret veren kimselerdir.

Besleyici ebeveynler çocuklarına ilgi gösteren, onların hayatlarını geliştirmek için her türlü yolu deneyen ana-babalardır. İlerki bölümlerde beş sevgi diliniele alıp kendi ergen çocuğunuzun temel sevgi dilini keşfetmenize yardım edeceğiz. Bu dili konuşmak çocuğunuzun ruhunu beslemek ve hayatını geliştirmek için en etkili yoldur.

[Işıldayan Safir]

Ergenin Ruhunun Beslenmesi Onun Hayatındaki Tüm Alanları Etkiler, Bunu Unutmayın

Duygusal sevginin ergen için bu denli önemli olmasının nedenlerinden biri de ergenin hayatındaki birçok değişik alanı etkilemesidir. Ergenin sevgi deposu boşsa, ergen "kimse benimle ilgilenmiyor" şeklinde düşünmeye başlayacaktır ve öğrenme motivasyonu engellenmiş olacaktır.

Liselerde görev yapan rehberlik danışmanları sık sık "Neden okula gideyim ki ne de olsa kimse benimle ilgilenmiyor." gibi görüşlerle karşılaşmaktadırlar. Ergenin sevgi deposunun boş olması, ergenin empati, yani başkalarının duygularını anlama ve paylaşma yeteneğini de olumsuz yönde etkiler. Genç sevildiğini hissetmezse olumsuz davranışlarının karşısındaki insanın duygularını incitebileceğini anlamakta güçlük çeker.

Bir araştırmanın sonucu şiddete yönelik suç işleyen gençlerin büyük bir kısmında empatinin yok denecek kadar az olduğunu gösteriyor. Empati, Daniel Goleman'ın isimlendirdiği "duygusal zekâ"nın yapı taşlarından biridir. Goleman duygusal zekâyı başkalarının duygularını okuma yetisi, sözsüz iletişim dünyasında etkin iletişim kurabilmek, günlük hayatta yaşadığımız iniş çıkışlara göğüs germek ve ilişkilerimizde karşımızdaki insandan doğru ve yerinde beklentilere sahip olmak olarak tanımlar. Dolayısıyla duygusal zekâdan yoksun olmak, ergenin başkalarıyla olumlu bir bağ kurma yetisini etkileyen bir faktördür.

Empatiden yoksun olmak ergenin bilincinin ve ahlâki yargılarının gelişimini de etkiler. Kişinin bilinç standartlarının özümsenmesi ergenlik yıllarında gerçekleşir. Çocukluk yıllarında standartlar ana baba tarafından belirlenirken şimdi ergen ahlâk ve ahlakdışı kavramlarını kendisi belirlemeye çalışmaktadır.

Eğer ergen duygusal sevgi eksikliği yüzünden diğer insanların duygularını anlayamıyor ve paylaşamıyorsa başkalarına zarar vermenin yanlış olduğunu da tam olarak kavrayamayacaktır. Ergen henüz bir çocukken duygusal alanda sevgi ihtiyacı karşılanmamışsa ruhsal alanda seven bir Tanrı fikri ergen için çok fazla bir şey ifade etmeyecektir. Bu, duygusal sevgiye muhtaç ergenlerin, ailelerinin dinsel inançlarına ve etkinliklerine kulak asmamalarının nedenlerinden biridir.

Özet olarak, eğer ergen hatırı sayılır ölçüde duygusal sevgi görmüşse, duygusal, zihinsel, sosyal, ahlâki ve ruhsal yönlerden gelişme kaydeder, fakat eğer sevgi için duygusal ihtiyacı karşılanmamışsa bütün bu alanlarda bozguna uğrar. İşte bu nedenle kitabımda ergen çocuğunuza ana babalık yaparken üzerinde durmanız gereken benim inandığım en önemli nokta olan ergen çocuğunuzun sevgiye duyduğu duygusal ihtiyacını karşılama konusuna yer vermeyi seçtim.

[Işıldayan Safir]

EN ÖNEMLİ TEMEL İHTİYAÇ: SEVİLDİĞİNİ HİSSETMEK

Sosyologlar, psikologlar ve dinsel liderler ergenin en temel ihtiyacının hayatındaki en önemli kişilerden göreceği duygusal sevgi olduğu konusunda hemfikirdir. Rutgers Üniversitesinde sosyoloji profesörü ve Amerika'daki Aile Konseyinde eş-başkan olan David Popenoe, "Çocuklara, anne ve babalarıyla sıcak, içten, sürekli ve dayanıklı ilişkiler kurma olanağı verilirse en iyi şekilde yetişeceklerdir." der. Psikologlar Henry Cloud ve John Townsend de şunu ekler: "Ergen çocuğunuzun gelişiminde sevgiden daha iyi bir malzeme olamaz." James Garbarino, Lost, Boys (Kayıp Gençler) adlı kitabında şöyle bir soruyla karşımıza çıkar: "Çocuğun sevilmek ve takdir edilmek adına gördüğü bir şey yoksa hayatına nasıl bir anlam katabilir?"

...

[Işıldayan Safir]

YANLIŞ MEKÂNLARDA SEVGİ BULMAK

Eğer ana-babalar ya da ergenin hayatındaki diğer önemli kişiler ergenin sevgi ihtiyacını karşılamıyorlarsa, o zaman ergen sevgiyi yanlış yerlerde aramaya başlayacaktır.

16 yaşındaki Luke Woodham 1 Ekim 1997'de önce annesini öldürdü daha sonra da Pearl, Mississippi'de bulunan lisesinde yangın çıkardı. Bu yangında üç kişi öldü, yedi kişi yaralandı. Woodham, ABC haber muhabirine yaptığı açıklamada yakın çevresinde kendini çok reddedilmiş ve yalnız hissettiğini, bu duygunun da onu kendilerini satanist ilan etmiş gençlerin bulunduğu bir gruba ittiğini söyleyerek ekledi; "Bütün hayatım boyunca yalnızdım, kendimi toplumdan soyutlanmış hissettim ve sonunda beni arkadaşları olarak kabul eden insanlarla karşılaştım." Garbarino sözlerine şöyle nokta koydu: "Duygusal yönden aç olan ve aileleri, öğretmenleri tarafından reddedilen çocuklar anti-sosyal ve onlardan yaşça daha büyük gençler ve yetişkinler için birinci dereceden hedef olarak görülürler. Bu gibi negatif rol modelleri savunmasız gençleri gruplarına katıp onların da kendileri gibi anti-sosyal olmaları için birbirlerine bağlılık sözü verirler. Çoğu problemli ve şiddete yönelen gencin kendilerinden yaşça büyük olan ve onları suç işlemek karşılığında gruplarına dahil eden bu çocuklarla nasıl arkadaş olduğu hakkında anlatacak bir hikâyesi vardır."

Araştırmanın başka bir sonucu, ergen kız çocuklarının çocuk doğurmalarının bir nedeninin de onları sevecek birine şiddetle ihtiyaç duymaları olduğunu gösteriyor. Çocuk sahibi olmanın bu genç kızların hayatlarını değiştirmesinin nedeni sadece onlara bağımlı yaşamak zorunda olan birisine sahip olmak değil, aynı zamanda kendilerini sevecek birisine sahip olmalarıdır. Sevmek ve sevilmek onları, eğitimlerine devam etmek, bebeklerine bakabilmek için çok çalışmak gibi farklı ve ileriye dönük basamaklar çıkmak için motive eder.

Şiddete yönelen ve suç işleyen gençleri anlayabilmek için yıllarca çaba sarfeden Garbarino sözlerini şöyle bitirir: "İnsan ruhunu reddedilme duygusu, sevgi eksikliği ve şiddet kadar yaralayan hiçbir şey yoktur."

Ergen çocuklara iyi ana-babalık yapabilmeniz için gencin duygusal sevgi ihtiyacını etkili bir şekilde karşılamayı öğrenmekten daha önemli bir şey yoktur.

[Işıldayan Safir]

1. SEVGİ DİLİ ONAY SÖZLERİ

On beş yaşındaki Brad ailesinin isteği üzerine bana gelmişti. Ayaklarına büyük gelen mavi ayakkabıları ve çelimsiz bedeninde bol cepli pantolonuyla karşımda oturuyordu. Tişörtünün üzerinde "Özgürlük dünyada istediğiniz bütün şekerlere sahip olmaktır." yazıyordu. Orada benimle olmak istediğinden kesinlikle emin değildim ama sorduğum soruları dikkatle dinlemesi, duygu ve düşüncelerini özgürce paylaşması beni şaşırtsa da hoşuma gitmişti. (Ofisime sorularıma yanıt olarak sadece "Tamam" diyen bir sürü ergen çocuk da gelmişti.)

Brad'in ailesi onun asi davranışlarından şikâyetçi olduklarını, birkaç kez kendilerine öfkeyle çıkıştığını ve hatta bir keresinde onları evi terk etmekle tehdit ettiğini söylediler. Onu benimle konuşması için ikna etmelerinin sebebi de işte bu tehdit olayıydı. Brad'in evi terk etme düşüncesi ana babasını neredeyse bir bunalıma sürüklemişti. Babası endişesini şöyle dile getiriyordu: "Böyle bir şey yapabilecek bir çocuk o. Yabancı biriyle hiç karşılaşmadı. Sığınabileceği birini bulabilir ama bunu düşünmek bile beni dehşete düşürüyor." Brad'in annesi ise şöyle devam etti: "Brad'le konuşmaya çalıştık fakat ne zaman konuşmaya başlasak kendimizi bir tartışmanın ortasında buluyoruz. İçimizden birien sonunda kontrolünü kaybedip söylemek istemediği şeyler söylüyor. Sonra ondan özür diliyoruz ve konuşmaya devam etmeye çalışıyoruz ama aynı fikri paylaşmadığımız zaman Brad mantıksız bir çocuk oluveriyor."

Kısa bir girişten sonra Brad'i, benim rolümün ona ne yapması gerektiğini söylemek değil, ailesiyle onun birbirlerini biraz daha iyi anlamalarını sağlamaya yardım etmek olduğuna inandırmaya çalıştım. Ailesinin "kaygılı göründüğünü" ve bu yüzden de ikimizin bir araya gelmesini istediklerini belirttim. Başını sallayarak beni onayladı. Brad'le iletişim kurabilmek için geçmişi deşmek yerine bugün hakkında konuşmaya karar verdim ve "Annen ve baban evden ayrılmayı düşündüğünden bahsettiler. Düşünüyorum da belki biraz bu konuda konuşabiliriz" dedim.

Brad başını sallayarak, "Evden ayrılmayacağım." dedi. "Bunu annemle babamın beni dinlemedikleri ve benim de sinirden deliye döndüğüm bir gece söyledim. Bazen evi terk etmeyi gerçekten düşünüyorum ama bunu asla yapabileceğimi sanmıyorum."

Bunun üzerine ben "Evden ayrılmayı düşünürken ne planlıyorsun? Eğer ailen ile yaşamasaydın nasıl bir hayatın olsun isterdin?" diye sordum.

Brad "İstediğim her şeyi yapmakta özgür olacaktım." dedi. "Onlarla her konuda kavga etmek durumunda kalmayacaktım. Evde yaşamak istemeyişimin nedeni işte bu kavgalar."

Olumsuz kelimeler duymak Brad 'i fazlasıyla yaralıyordu. Onun temel sevgi dili onay sözcüklerinden oluşuyordu, bunu sezmeye başlamıştım. Ergenlerin karşısındakinden duydukları olumsuz sözlere kırılmaları, onların duygusal sevgi ihtiyaçlarının en etkili biçimde olumlu sözlerle karşılandığının işaretidir.

Daha sonra "Annenle babanın seni sevdiğini hissedebiliyor musun?" diye sordum. Brad bir an duraksadı ve sonra "Beni sevdiklerini biliyorum fakat bazen özellikle de son birkaç senedir sevildiğimi hissetmiyorum." dedi.

Sorumun yanıtını aldıktan sonra Brad'e başka bir soru yönelttim "Küçükken annenle baban sana olan sevgilerini nasıl gösteriyorlardı?"

Brad kıkırdayarak, "Bana ne kadar harika olduğumu söylerlerdi. Ama artık fikirlerini değiştirdiklerini düşünüyorum." dedi.

"Sana söyledikleri olumlu şeylerden hatırladıkların var mı?"

"Bir keresinde ben küçükler liginde futbol oynarken babam bana gördüğü en iyi futbolcunun ben olduğunu söylemişti. Eğer istersem ilerde gerçek bir futbolcu olabileceğimi de eklemişti."

"Lisede futbol oynuyor musun" diye sordum.

Brad onaylayan bir hareketle başını salladı, ardından, oynadığını ama daha başarılı olabilmek için eline geçen fırsatları iyi değerlendiremediğini, belirti: "İyi oynuyorum ama yeteri kadar değil." Annesinin ona çocukken söylediği güzel sözleri hatırlamaya çalışmasını söylediğimde aldığım cevap şuydu: "Annem her zaman 'Seni seviyorum, seni seviyorum, seni seviyorum' derdi. Her seferinde de üç kere ve gayet hızlı bir şekilde söylerdi. Bazen çok içten olmadığını düşünsem de çoğu zaman içinden gelerek söylediğini bilirdim."

"Sana hâlâ öyle şeyler söylüyor mu?" diye sordum.

Brad, "Son zamanlarda pek değil, bu aralar yaptığı tek şey beni eleştirmek" dedi.

"Seni eleştirirken neler diyor?"

"Mesela dün gece benim sorumsuz olduğumu ve eğer bu huyumdan vazgeçmezsem üniversitede asla başarılı olamayacağımı söyledi. Ayrıca dağınık ve saygısızmışım."

"Öyle misin?" diye sordum.

Yavaşça "Galiba dağınığım ama eğer sürekli tepemde olmasalar saygısızca davranmazdım." dedi.

"Annenle baban başka hangi konularda seni eleştiriyorlar?"

"Her şeyde. Telefonda çok fazla konuştuğumu, arkadaşlarımla çok zaman geçirdiğimi, onların istediği saatte eve gelmediğimi, geç kaldığımda arayıp haber vermediğimi, ev ödevlerime fazla zaman harcamadığımı ve okulu ciddiye almadığımı söylüyorlar. Dediğim gibi yani her şeyimi eleştiriyorlar."

"Peki yaptıkları bütün bu eleştirilerden sonra onlar için ne düşünüyorsun?"

Brad, "Bazen onlardan kaçmak istiyorum. Bu bitmeyen kavgalardan bıktım. Neden kendim olmama izin vermiyorlar? Ben kendimi o kadar da kötü görmüyorum. Beni biraz rahat bırakmalarını isterdim." dedi.

Bunun üzerine, "Peki eğer seni rahat bıraksalardı ne yapardın?" diye sordum.

"Herhalde sadece normal bir ergen olurdum. Uyuşturucu kullanmak, bir kızı hamile bırakmak ya da birilerini vurmak gibi aptalca şeylere bulaşmayı düşünmüyorum. Sanırım annemle babam televizyonda çok fazla şiddet seyrediyorlar. Crazies'i (Deliler) seyrediyorlar ve bütün gençlerin öyle olduklarını düşünüyorlar. Neden bana güvenemiyorlar?"

[Işıldayan Safir]

SEVGİ DEPOSUNU DOLDURMAK

Brad'le üç seans daha yaptıktan sonra onun sevgi deposu boş olan normal bir ergen olduğuna karar verdim. Yalnız bu boşluk ailesinin onu sevmemesinden değil, onun temel sevgi dili olan onay sözlerini artık söylememelerinden kaynaklanmaktaydı. Çocukluğunda ana-babası ona sözleriyle olumlu şeyler aktarıyordu. Fakat zamanında ailesinden duyduğu bu sözler artık Brad'in hafızasında güzel birer anı haline gelmişti, çünkü ana babasının fikirlerinin değiştiğini düşünüyordu. Onu hep eleştiren, olumsuz sözler duymakta ve kendini reddedilmiş hissetmekteydi. Çocukken dolu olan sevgi deposu bir ergen olarak hızla boşalmaktaydı.

Brad'in hikâyesini etraflıca dinledikten sonra yaptığım değerlendirmeyi onunla paylaştım. Ona hepimizin duygusal bir sevgi deposu olduğunu ve bu depo dolu olduğunda -yani hayatımızdaki önemli kişiler tarafından gerçekten sevildiğimizi hissettiğimizde- hayatın toz pembe göründüğünü ve aramızdaki farklılıkları kavga etmeden, olumlu bir bakış açısıyla tartışabileceğimizi anlattım. Fakat sevgi depomuz boş olduğunda ve sevilmek yerine reddedilme ile karşılaştığımızda kavga etmeden ya da kötü sözler sarf etmeden düşünce ayrılıklarını konuşmak oldukça zor görünüyordu.

Brad'e ayrıca anne ve babasının da kendilerine ait bir duygusal sevgi depoları olduğunu ve eğer tahminim doğruysa onlarınkinin de boş olabileceğini söyledim. Önceki yıllarda Brad büyük olasılıkla ebeveyninin sevgi diliyle konuşuyor ve onlara sevildiklerini hissettiriyordu ama şimdi ana-babasının duygusal depoları bomboştu.

Sözlerime şöyle devam ettim "Ana-babanın içlerindeki sevgi deposu boşsa, genelde çocuklarının gözünde birer sağlıksız davranış modeli oluştururlar." Brad'i bütün bunların değişebileceğine ve ailesiyle olan ilişkisinin olumlu ve destekleyici bir tutuma dönebileceğine inandırmaya çalıştım. Ona bundan sonraki üç senesinin hayatının en iyi yılları olabileceğini ve üniversitede okumak için evden ayrıldığında ana-babasını "özleyebileceğini" bile söyledim. Bu lafım üzerine Brad güldü ve "Bu çok hoşuma giderdi." dedi.

Brad'e içinde bulunduğu durum hakkında yaptığım değerlendirmeyi ailesinin anlamasına yardımcı olmak istediğimi söyledim ve sergilediği bu olumsuz tutum yerine ebeveynine olan sevgisini tam anlamıyla ifade etmesi konusunda onu yüreklendirdim. Ona içinde gelişmekte olan, ailesinden bağımsız olma duygusunun kin yerine sevgi dolu bir atmosferde yeşerebileceğini açıkladım. "Sevgi bir seçim işidir." dedim ve devam ettim: "Bence eğer sen anneni ve babanı sevmeyi ve bunu da onların temel sevgi dilleriyle ifade etmeyi seçersen çözümün bir parçası olursun. Unutma ki barışı sağlayan nefret değil sevgidir."

Brad bu sözlerin ardından bir an durdu ve "Evet dostum!" dedi. (Bu, benim bir ergenle hâlâ iletişim kurabildiğimin farkına vardığım zamanlardan biriydi.) Brad'e "Yaklaşık altı hafta içinde yani ana-babanla biraz zaman geçirdikten sonra tekrar bir araya gelmemizi ve durum değerlendirmesi yapmamızı istiyorum."dedim. Brad "Tamam." dedi ve pantolon paçaları yere sürünerek ofisimden çıktı.

Bir araya geldiğimiz üç seansta Brad'in ebeveyniyle paylaşmak istediğim şey aslında bu bölümün geri kalan kısmında size anlatmak istediğim şeylerden oluşmakta. Benzer sorunlarla boğuşan binlerce ergen ebeveyni gibi Brad'in anababasının duygularını da derinden paylaşmıştım. Şu an bu kitabı okuyan birçoğunuz gibi Brad'in ebeveyni de bilinçli bir ana-babaydı. Çocuk yetiştirmek konusunda birçok kitap okumuş, seminerlere katılmış ve diğer ana-babalarla deneyimlerini paylamışlardı. Aslında Brad'in yaşamının ilk on iki senesinde ona mükemmel ana-babalık yapmışlar ama ergenlik dönemi geldiğinde işler istedikleri gibi yürümemeye başlamıştı. Çocukluk yılları ergenlik denizinin beyaz sularına gömülmeye başladığında ana-babalık tekneleri kayalara vurmuş ve kendilerini hayatta kalabilmek için mücadele ederken bulmuşlardı.

[Işıldayan Safir]

ERGENLERE ERGEN GİBİ DAVRANMAK

Birçok ana-baba çocukları ergenliğe girdiğinde çocuğa okuldan önce ve ilkokul zamanlarında gösterdikleri davranış şeklinin aynısını uygulayabileceklerini sanırlar ama bu büyük bir hatadır, çünkü ergen artık küçük bir çocuk değildir.

Ergen kız ya da erkek kafasının içinde bağımsızlık ve öz benlik melodileri çalarken yetişkin bir insana dönüşmektedir. Bu melodi ergenin içinde oluşan psikolojik, duygusal, zihinsel, ruhsal ve sosyal değişimlerle uyumlu olmalıdır. Ebeveynler ergenin zihninde yankılanan bu yeni şarkıya önem vermezlerse ergen çocuklarıyla aralarında çıkacak olan çatışmanın zeminini hazırlamış olurlar.

Ergen çocuklarına, çocukluk yıllarındaki gibi davranan ana-babalar daha önce almış oldukları sonuçları alamayacaklardır, çünkü ergen, çocukken verdiği tepkiyi vermeyecektir böylece ana baba da farklı bir yöntem denemek durumunda kalacaktır.

Doğru bir eğitim almadan ebeveynler neredeyse her zaman tartışmalara, kızgınlıklara ve zaman zaman da hakaretlere yol açan baskıcı yollara başvururlar. Temel sevgi dili onay sözleri olan ergenler için bu tür davranışlar duygusal açıdan yaralayıcı olabilmektedir. Ana babanın tartışırken ergeni sözleriyle boyun eğdirmeye çalışması aslında genci asileşmeye iten bir tutumdur. Ana babalar eğer bunu fark etmezlerse ergenin duygusal destek sistemi bir savaş alanına döner. Bu değişimi ergen çocuğunuzun gördüğü açıdan ele alın:

Çocukken ailesinden gördüğü sıcak sevginin güvenli kollarında yaşarken ergenliğe adım attığında ruhunda patlamaya başlayan ona yöneltilen olumsuz sözlerin oluşturduğu bombalar yüzünden sevgi deposunda çatlaklar meydana gelir. Ebeveyn olarak niyetimiz bu durumda bile hâlâ iyi olabilir ama emin olun ki sonuçlar kötü olacaktır.

Biz ana-babalar yöntemimizi değiştirmezsek çok büyük olasılıkla asi ve genellikle yabancılaşmış bir gençle karşı karşıya kalırız.

Aslında yukarıdaki gibi bir olayla karşılaşmayabiliriz de. Binlerce ebeveyn, Brad'in ana-babasının yaptığını yaptı yani bir şeylerin düzeltilmesi gerektiğinin farkına varıp harekete geçtiler. Brad'in ailesinin attığı ilk adım neler yaşandığını fark etmek oldu.

Onlara bana göre Brad'in temel sevgi dilinin onay sözleri duymak olduğunu ve çocukluk yıllarında oğullarının sevgi deposunu ona güzel sözler söyleyerek doldurduklarını söyledim. Bununla birlikte ergenlik çağı rüzgârıyla Brad'e söyledikleri olumlu sözlerin yerini hakaret sözcükleri, kabul görme sözlerinin yerini de reddetme olgusunun almasının Brad'in sevgi deposunu boşaltmakla kalmayıp içini öfkeyle doldurduğunu da belirttim.

Bütün bu sözlerim Brad'in babasının zihninde bir ışık yakmış olacak ki, "Neler olduğunu şimdi anlıyorum, bu çok açık." dedi ve "Peki ilişkimizi eski haline nasıl döndürebiliriz?" diye sordu. Bu soruyu sorması beni mutlu etmişti, çünkü bir ebeveynin öncelikle yapması gereken şey bir şeyler öğrenmek istemesidir ve eğer isterse öğrenebilir!

[Işıldayan Safir]

ONAY SÖZLERİ SÖYLEMEYE BAŞLAMAK

Brad'in ailesine atılması gereken ilk adımın ateşkes ilan etmek olabileceğini söyledim. İlk olarak negatif anlam yüklü kelimeler sarf etmeyi bırakmalıydılar, ikinci adımda bir aile toplantısı düzenleyip Brad'e her şeyi her ne kadar içten ve sadece onun iyiliği için yapsalar da onu yetiştirirken ana-baba olarak yanlış bir yol seçtiklerini fark ettiklerini ve bunun için pişman olduklarını söylemelerini önerdim. Bu aşamalardan sonra onu içinde bulunduğu ergenlik çağında iyi yetiştirebilmek için öğrenmeleri gereken hatta öğrenmek için her şeyden fazla can attıkları daha çok şey olduğunu ve onu, her ne yapmış olursa olsun her zaman seveceklerini söylemelerinin iyi olacağını anlattım.

"Brad'e her şeyden önce sizin için önemli olduğunu ve bundan böyle kelime dağarcığınızdan onu eleştiren, aşağılayan sert sözcükleri çıkardığınızı söylemenizi öneririm."

"Brad'e karşı hep dürüst olun. Ona önümüzdeki beş ay içinde söz ettiklerinizi uygularken mükemmel olamayacağınızı ama hata yaptığınızda özür dileyeceğinizi çünkü niyetinizin kötü olmadığını anlatın. Oğlunuza 'Senin hâlâ ana-baban olduğumuzun bilincindeyiz ve ergenlikten yetişkinliğe geçiş döneminde sana yardım etmeye çalışacağız. Öğüte gereksindiğinde yanında olup senin için doğru olduğuna inandığımız yollarda sana rehberlik etmeyi düşünüyoruz' da demek isteyebilirsiniz."

Daha sonra Brad'in ebeveynine bu yol gösterici unsurlar üzerinde tartışmama konusunda dikkatli olmalarını söyledim. "Onunla net bir iletişim kurarak ve yardımlaşmada bulunarak bu konuda beraber yol almayı öğrenmek istediğinizi ona bildirin. Ona, 'Brad biz sana yetişkinliğe adım atmak üzere olan genç bir adam gibi davranmak istiyoruz bu nedenle duyguların ve düşüncelerin çok önemli. Bu biraz zaman alacak biliyoruz ve bu süreç içinde hepimiz bazen tökezleyeceğiz fakat biz senin hak ettiğin bir ana-baba olmak için üzerimize düşen her şeyi yapacağız.' deyin."

Brad'in ana-babası bunları olduğu gibi uyguladı. Sonradan bana bu aile toplantısının Brad'le olan ilişkilerinde bir dönüm noktası olduğunu söylediler. Brad her ne kadar ana babasının bu konularda değişebileceğine pek inanmasa da onlar Brad'in kendilerini yaptıkları hatalar için affettiğini hissettiklerini söylediler. Bunu anlamak ve zor olabileceğini düşünmek kabul edilmesi gereken ilk şeylerdi fakat başarılı olunmuştu, çünkü ergen çocuklarını yetiştirme konusunda ilerleme kaydedeceklerine inanmışlardı.

Çoğunuzun içinizden "Eğer genç çocuğumuzu yaptığı yanlış hareketler yüzünden ağır sözlerle uyarmayacaksak, disiplini nasıl sağlayacağız?" sorusunu sorduğunu biliyorum. Bir anne bana "Dr.Chapman siz ergen çocuklarımıza istedikleri her şeyi yapmaları için izin vermemizi önermiyorsunuz değil mi?" diye sorduğunda cevabım "Kesinlikle hayır" olmuştu. Ergenlerin sınırlara ihtiyacı vardır. Kendilerini seven ana-babaları onların bu sınırlar içinde yaşadığını görecektir. Ergenler yanlış davranışlar sergilediklerinde onlara kötü, üzücü veya aşağılayıcı sözler söylemeden daha iyi motive edilirler...

Bu bölümde üzerinde durmak istediğimiz konu ise ergenin sevgi deposunu nasıl dolu tutmamız gerektiğidir. Sert, hakaret içeren ve tartışmaya yol açan sözler söyleyerek bu depo asla doldurulamaz. Olumsuz ve küçültücü sözler her ergen için zararlıdır fakat temel sevgi dili onay sözleri duymak olan bir ergen için bu gibi sözlerin zararlı olmaktan öte yıkıcı bir etkisi vardır.

Ergenlerin büyük bir kısmı öz benlikleriyle savaşım halindedir. Kendilerini yaşıtlarıyla psikolojik, zihinsel ve sosyal olarak karşılaştırmaktadırlar. Birçoğu sonunda "diğerleri kadar iyi" olamadığı kanısına varmaktadır. Bazıları kendilerini güvende hissetmemektedir, bazılarınınsa özgüveni yok denecek kadar azdır, bunun suçunu da kendilerinde ararlar. Eğer yaşam sürecinde insanın olumlus özler duymaya en ihtiyaç duyduğu bir dönem varsa o da ergenlik yıllarıdır. Fakat ebeveynler çocuklarının onların en iyi olduğuna inandıkları şeyleri yapmaları için negatif sözcükler sarf etmeyi sürdürmektedir.

Ben ebeveynlerin ergen çocuklarına onay sözleri söylemesinin ne kadar gerekli olduğunu vurgulamadan geçmek istemiyorum, çünkü çocuğunuzun temel sevgi dili onay sözleri olmasa bile emin olun ki sizden güzel sözler duymak çok hoşuna gidecektir. Eski bir İbrani atasözü ne kadar da doğru bir mesaj vermiş: "Ölüm de yaşam da dilin emrindedir."