Düşünme ve Yaratıcılık

[rimdeng2121]

Düşünme ve yaratıcılık çağdaş iş süreçleri açısından büyük önem verilen süreçlerdir. Özellikle "yeni ekonomi" kavramı ile ifade edilen sistem/ler bilgiye, yaratıcılığa ve sorumluluk alma davranışına gereksinim duyuyor. Yenilikçilik (innovation) kavramı yüksek kaliteli bilginin üretilmesini ve uygulanmasını ifade ediyor. Şirketlerin bütün çalışanlarıyla bilmesi, düşünmesi, yaratması ve sorumluluk alması gerekiyor.
Düşünme ve yaratıcılık, aralarında sıkı bağlar olan ve birbirlerine oldukça yakın görünen süreçlerdir. Her ikisi de insan zihninin yüksek işlevleridir. Doğal olarak bu karmaşık süreçlerin etkileşim içinde olduğu çok sayıda başka zihinsel ve sosyal süreçler vardır. Ancak, konumuzu "iş ortamında düşünme ve yaratıcılık" olarak sınırladığımızda kişilik, tutumlar, güdülenme, zekâ ve duygusal zekâ üzerinde özellikle durulması gereken kavramlar olarak ortaya çıkmaktadır.

Düşünme ve Yaratıcılıkla İlgili Bazı Kavramlar:

Kişilik, tutumlar, güdülenme, zekâ, duygusal zekâ


"Sosyal Etkileşim ve İletişim Becerileri" konusu kapsamında incelediğimiz, benliğin dinamizmine karşılık, kişilik bir ölçüde statik özellik göstermektedir. Kişiliği bireyin özel (characteristic) ve ayırıcı (distinctive) davranışları biçiminde tanımlamak mümkündür (Morgan, 1980). Özel davranışlardır, çünki bireyin sıklıkla gösterdiği tipik davranışlardır. Ayırdedici davranışlardır, çünki bireyi başkalarından farklı kılarlar. Kişilik özellikleri, bir başka deyişle kişiliği oluşturan davranışlar sıklıkla gösterilmeleri ve ayırıcı olmaları nedeniyle başkalarının kişiyi algılamasında ön plana çıkarlar ve kişinin davranışlarını tahmin etmede kullanılırlar. Oysa, belirli davranışların sıklıkla gösterilmesi her durumda gösterilecekleri anlamına gelmez. Bu nedenle yalnızca kişiliğin davranışları tahmin etmede kullanılması yanıltıcı olabilir. Diğer yandan yetenekler, benlik değeri, başa çıkma davranışları gibi bazı kişilik özellikleri, iş ortamına ilişkin duygu ve davranışları anlamakta kullanılabilecek değerli bilgiler verirler.
Yeteneklerin bilinmesi ve geliştirilmesi halinde daha etkin görevlendirme ve grup çalışmalarına katkı elde etmek mümkün olabilir. Benlik değeri, kişinin mücadele etme gücü, sosyal ortamdaki yerini belirleme, sağlıklı ve doğru iletişim kurma davranışları üzerindeki büyük etkisiyle önemli bir parametredir. Başa çıkma davranışları ise kişinin sorunlar ve çatışmalar karşısındaki davranış ve tavır alışlarını belirlemesi açısından önem kazanmaktadır.
Tutumları da "Sosyal Etkileşim ve İletişim Becerileri" konusu kapsamında kişiler arası etkileşim açısından kısaca incelemiştik. İş ortamına ve süreçlerine ilişkin duygu ve davranışları anlamakta tutumlardan da yararlanılabilir (Kağıtçıbaşı, 1979). Tutumlar, kişilerin sosyal etkileşim davranışları ve düşünme gibi zihinsel süreçler üzerinde olumsuz veya olumlu etkiler gösterebilmektedir (Forbes, 1999).
Güdülenme (motivation) iş performansı açısından sıklıkla kullanılan bir kavramdır. Güdülenme kişinin bir davranışı yapma eğiliminde olmasıdır. İhtiyaçlar gibi içsel veya kaynağı kişide olan, ödül ve ceza gibi kaynağı dışarıda olan faktörler kişileri güdüleyebilmektedir. Güdülenme kişinin ortama istemli ve etkin olarak katılmasını sağlaması açısından önemli olduğu kadar, iş doyumu elde edebilmesi için de gereklidir. Yaratıcılık için ilham veya yaratma güdüsü bir önkoşuldur (Forbes, 1999).
Zekâ sorun çözme yeteneğidir. Sorunların yaşandığı alanlara (mekanik, sözel, sayısal, sosyal, duygusal vb) göre farklı zekâ alanlarından da sözetmek mümkündür. Psikolojide kullanılan zekâ kavramı, bireyin sorun çözme yeteneğini; bir başka açıdan çevreye uyum düzeyini ifade etmektedir. Bu nedenle standart zekâ testlerinde mekanik, algısal, düşünsel ve sözel beceriler sayısal olarak ölçülüp, bireyin kendi özelliklerini taşıyan toplum grubu içindeki yeri belirlenmeye çalışılmaktadır (Morgan, 1980). Zekâ düzeyi işe ve iş yerine uygun kişileri belirlemek için kullanılabilecek bir parametredir. Ancak çok genel tanımlanması halinde ölçülmesi zorlaşmakta veya çok özel tanımlandığında ölçümün geçerliği azalmaktadır.
Thorndike zekâyı üç alana ayırmaktadır. 1.Soyut zekâ: sözel ve matematiksel sembolleri anlama ve bu sembollerle işlem yapma becerisi. 2.Somut zekâ: nesneleri anlama ve nesnelerle işlem yapma becerisi. 3.Sosyal zekâ: insanları anlama ve insanlarla ilişki kurma becerisi. Sosyal zekâ kişiler arası ve kişi içi biçiminde de ayrılmıştır. Thorndike'ın sosyal zekâ kavramı, günümüzde kullanılan duygusal zekâ kavramına çok yakındır. Duygusal zekâ, kendi duygularını ve başkalarının duygularını gözleme, duyguları ayırdetme ve duygulara ilişkin bilgiyi düşünme ve eylemlerinde rehber olarak kullanma becerisi olarak tanımlanabilir. Duygusal zekâyı bir süreç olarak ta incelemek mümkündür. Kendi farkında olmak (kendini gözlemek ve duygularını belirleyebilmek), duyguları yönetmek (duygunun duruma uygun olup olmadığını değerlendirmek ve korkular, kaygılar gibi duygudurumlarını yönetmek), kendini güdülemek (duyguları amacı gerçekleştirmek için yönlendirmek), empati kurmak ve ilişkileri yönetmek (sosyal rekabet ve sosyal becerilerden haraketle başkalarının duygularını yönetmek) (
Duygusal zekâ, liderlik, grup performansı, bireysel performans, kişiler arası alışveriş, değişimi yönetmek ve performans değerlendirme gibi işe ilişkin süreçlerle ilişkilendirilmektedir. Özellikle yöneticilerin yüksek duygusal zekâ sahibi olmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Çünki, duygusal zekâ insanları yönetme becerisi açısından merkezi öneme sahiptir. Duygusal zekâ eğitimle geliştirilebilmektedir
RİMDENG2121