Yönetmelik taslağına ilişkin TTB görüşleri

[bluemoon24]

TüRK TABİPLERİ BİRLİĞİ MERKEZ KONSEYİ'NİN İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNİN ÇALIŞMA ESASLARI VE RADYASYON DOZ LİMİTLERİ HAKKINDA YöNETMELİK TASLAĞI'NA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMESİ I - Yönetmeliğin hazırlanma amacı ve işlevi yönünden değerlendirilmesi Yönetmelikler, Anayasa'nın 124. maddesi uyarınca; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarılabilir. Yönetmeliklerin; - üst normların hükümlerine açıklık getirerek uygulamada birliği ve açıklığı sağlaması, - Kanun tekniğinin elvermemesi nedeniyle yer verilemeyen uygulama işlemlerinin ayrıntılarına yer vermesi, - Bütünsellik içinde alana ilişkin bütün uygulama hükümlerine yer vermesi, - Sadece idare açısından değil hakları ve yükümlülükleri etkilenecek olanlar tarafından da açık, anlaşılır bir dille düzenlenmesi gerekir. Taslak Yönetmeliğin, yukarıda belirtilen ilkeler ışığında dayanağı olan 2368 Sayılı Yasanın 2. maddesinde belirtilen radyasyon dozu limitleri dikkate alınarak iyonlaştırıcı radyasyon ile teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin çalışma koşullarının düzenlenmesi amacını gerçekleştirmesi gerekir. Ancak taslak yönetmelikte, bu alanda çalışan sağlık personeli ile ilgili bazı üst hukuk normlarına aykırı düzenlemeler bulunmakta, çalışma koşulları ile ilgili bazı düzenlemeler hiç yer almamakta; bazı konular ise eksik düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu hali ile uygulamayı bütünsellik içinde düzenlemediği gibi hem idare hem de çalışanlar açısından açık, anlaşılır ve uygulamayı yönlendirici olma işlevini yerine getirememektedir. Aşağıda yönetmelik maddeleri gruplandırılarak, aykırılıklar ve eksiklikler belirtilecektir. II-Yönetmelik Taslağının sağlık personelinin çalışma sürelerini ve çalışma koşullarına etkileyen maddeleri yönünden değerlendirilmesi a) Günlük çalışma süresinin 7,5 saate çıkarılması Yönetmelik Taslağının 1. maddesinde amaç; iyonlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi ve araştırma işlemlerinde çalışan sağlık personelinin çalışma esas ve sürelerini ve iyonlaştırıcı radyasyondan kaynaklanabilecek risklere karşı radyasyon doz limitlerini belirlemek olarak tanımlanmıştır. Taslağın 7. maddesi ile radyasyonla çalışan personel bakımından çalışma saatleri 7,5 saate uzatılmaktadır. 2368 Sayılı Yasada yönetmelik kapsamındaki personelin çalışma süreleri ile ilgili özel bir düzenlemeye yer verilmemiştir. 2368 sayılı Yasa'nın 2. maddesindeki düzenlemenin getiriliş amacının çalışma sürelerinin uzatılması olmayıp, taslağın birinci maddesinde yer alan İyonlaştırıcı radyasyondan kaynaklanabilecek risklere karşı radyasyon doz limitlerini belirlemek olduğu belirtilmiştir. Ayrıca dayanak Yasa hükmünün tasarı metninde radyasyonla çalışan personel için 7,5 saat çalışma süresi belirlenmiş iken bu düzenleme daha sonra geri çekilmiştir. EURATOM direktiflerinde de sadece doz limitleri belirlenmiş olup çalışma saatlerinin 7,5 saat olarak belirlenebileceğine ilişkin bir hükme yer verilmemiştir. Halen yürürlükte bulunan 3153 sayılı Kanun uyarınca çıkarılmış bulunan ve normlar hiyerarşisine göre yönetmeliğin üstünde yer alan Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğün 21. maddesinde röntgen ve radyum ile günde 5 saatten fazla çalışılamaz ifadesi yer almaktadır. Dayanak Yasa hükmü ve üst hukuk normlarında yer almamasına rağmen radyasyonla çalışan personelin çalışma sürelerinin 7,5 saate çıkarılmasına ve böylece yeni bir çalışma süresi belirlenmesine ilişkin hükümler, memurların her türlü özlük haklarının kanunla düzenleneceğine ilişkin Anayasanın 128. maddesine de aykırı düşmektedir. öte yandan referans verilen direktiflerde, üye devletlere şart koşulan korunmanın optimizasyonu, lisans ve izin işlemleri ile cihazların kalibrasyonu konusunda ülkemiz koşullarının ve bu konudaki uygulamaların yetersizliği açıktır. Doz limitlerinin izlenmesi, kişisel ve ortam doz kayıtlarının tutulması, kontrolü ve denetimi açısından da, yetersiz izleme ve takip cihazlarının bulunması ve TAEK'in denetim uzmanı personel sayısı ve niteliğinin yetersizliği de bilinen bir durumdur. Bu gerçeklik karşısında mesai saatinin arttırılmasına yönelik hükümler radyasyona maruziyetten korunma amacını gerçekleştirmeyeceği gibi aksi sonuçlar doğuracaktır. b) Yönetmelik Taslağında yer alan fazla çalışmaya, akşam vardiyasına ve nöbete ilişkin maddelerin değerlendirilmesi Taslağın 7. maddesi ile kapsamdaki sağlık personeline gece nöbeti veya aksam vardiyasında çalışma yükümlülüğü getirilmektedir. Oysa; - Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzük ile 3153 sayılı Kanun'da nöbet veya vardiya şeklinde bir çalışmaya yer verilmemiştir - Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğün 22. maddesine göre radyasyonla uğraşan sağlık personelinin gece uykularını ihlal edecek iş verilmemesi gerekmektedir. - Sağlık Kuraları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik'in 7. maddesine göre bu tip işlerde çalışanlara fazla çalışmanın yasak olduğu belirtilmiştir. (Yönetmeliğin 4/t bendinde radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler de bu kapsamda değerlendirilmiştir.) Getirilen düzenlemenin ulusal mevzuatta ve uluslararası direktiflerde yer alan düzenlemelerle uyumlu olmadığı görülmektedir. c)Radyasyonla çalışan personelin kullanacağı izinlere ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğün 24. maddesine göre radyasyonla uğraşan sağlık personelinin yıllık izninin yanında senede ayrıca 4 hafta tatil yapması zorunlu tutulmuş olmasına karşın Yönetmelikte bu konuda herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Yönetmeliğin uygulamayı yönlendirme işlevi dikkate alındığında bu konuda bir hüküm içermemesinin söz konusu işlevine aykırı olacağı, uygulamada ciddi hak kayıplarına ve sorunlara yol açacağı düşünülmektedir. III -Yönetmelik Taslağında radyasyondan kaynaklı olası sorunlar ve önlemlere ilişkin eksik ve yetersiz düzenlemelerin giderilmesi gerekmektedir a)Radyasyon cihazlarının kullanıldığı çalışma ortamlarına, personelin özel durumlarına ve doz limitleriyle ilgili sorunlara ilişkin yetersizlikler Yönetmelik Taslağının 8. maddesinin (6). fıkrasında kişisel doz limitlerinin aşılması durumunda, çalışanların hangi hakları kullanabilecekleri ile ilgili bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Yine komite veya birim amiri tarafından sorunun nedeni tespit edilene ve sorun çözülene kadar çalışanların sağlıklarının korunması için ne gibi önlemler alınacağına da yer verilmemiştir. Personel yönünden, işin bırakılması, yavaşlatılması veya mesai süresinin kısaltılması dahil radyasyondan korunma için olası sorunlara ilişkin somut haklar ve yetkiler düzenlenmelidir. Nitekim Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğün 23. maddesinde sorun halinde, arızalar giderilinceye kadar sağlık personelinin çalışmasına müsaade edilmeyeceği düzenlenmiştir. Ayrıca sadece kişisel dozimetre limit aşımıyla ilgili sorunlarda değil, radyasyon kaynağının bulunduğu ortamın ölçümleriyle ilgili sorunlarda da benzer tedbirlerin uygulanacağına ilişkin düzenlemeye yer verilmesi gerekir. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 27. maddesinin son fıkrasına göre denetim sonuçları yetersiz olan cihazlar yeterliliği belgeleninceye kadar kullanılamaz. Bu düzenlemenin taslak metnindeki gibi bir sorunla karşılaşıldığında personelin radyasyon kaynağından uzaklaştırılması ve işin o cihazlarla sürdürülmemesi konusunda bir düzenlemeye gidilmesini gerektirdiği düşünülmelidir. İş Kanunu'nun 79. maddesinde bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili bir komisyon kararıyla, tehlikenin niteliğine göre işin tamamen veya kısmen durdurulacağı veya işyerinin kapatılacağı hükmüne yer verilmiştir. Bu Yönetmelikte de çalışanların sağlıklarının korunması için belirtilen düzenlemelerde yer verilen tedbirlerin uygulanmasını gösterir hükümlere yer verilmelidir. Taslağın 5. maddesinin (5). fıkrasında geçen yazılı talimat hazırlanması sorumluluğunun birim sorumlusu sağlık personeli üzerinde bırakılması da konuyla ilgili lisans düzenlemelerine, işletme sorumluluklarına uygunluk taşımadığı gibi sağlık personelinin olası sorunlarla ilgili sorumluluğunu da arttırıcı bir sonuç doğuracaktır. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 51. maddesinin f bendine göre, işyerine özgü olarak yazılı yerel talimatlar ile tehlike ve kaza durum için tehlike durum planını lisans başvurusu yapan kuruluş hazırlayacaktır. Bu anlamda taslakta o birimin sağlık personelinin talimat yazmakla sorumlu tutulması yönetmelik hükmüne aykırılık taşımakta ve sağlık personelinin sorumluluğunu hukuka aykırı olarak genişletmektedir. 8. maddenin (4). fıkrasındaki hamilelerin çalışma koşullarının, hamilelik durumunun amirlere bildirildikten sonra gerekirse yeniden düzenleneceği şeklindeki ifadesi daha somut olarak düzenlenmeli hamilelerin sağlıklarının olumsuz etkilenmemesine ilişkin tedbirlere açıkça madde metninde yer verilerek amirlerin takdir yetkisine bırakılmaması gerekir. b) Yönetmelik Taslağındaki Radyasyon Güvenliği Komitesi ile ilgili düzenlemeler yetersizdir 6. madde metninde Radyasyon Güvenliği Komitesi'nin - Nükleer tıp, - Radyasyon onkolojisi ve - Radyoloji uygulamalarının en az ikisinin yapıldığı özel ve resmi hastanelerde kurulacağı belirtilmektedir. Ancak görevleri, yetkileri, üye bileşimi ve çalışma yöntemi ile ilgili olarak hiçbir düzenleme yapılmamış sadece Atom Enerjisi Kurumunun düzenlemelerine atıfta bulunulmakla yetinilmiştir. Oysa taslak yönetmelik sağlık kuruluşlarında iyonize radyasyonla çalışan sağlık personelinin sağlığının korunması için gerekli çalışma koşullarının sağlanması ile ilgili düzenlemeleri yapma amacını taşımaktadır. Bu nedenle hem sağlık kuruluşu yöneticileri hem de çalışanlar açından korunma ile ilgili hak ve yükümlülükleri gereklilikleri, organizasyon yükümlülüklerini ve çalışma yöntemlerini de içerecek bir biçimde uygulamayı bütünsellik içinde göstermesi gerekir. Bir yönetmeliğin temel amacı konusunda, uygulamanın yönlendirilmesi için, sürekli olarak başka yönetmelik ve düzenlemelere atıfta bulunması ondan beklenen işlevi yerine getirememesi sonucunu doğuracaktır. Çünkü yönetici ve sağlık personelinden bir hukukçu gibi bir alanda sonuca ulaşmak için çok sayıda metne bakıp bütünü görmeye çalışması beklenemez. Tıpkı enfeksiyon kontrol komitelerine ilişkin düzenlemeler gibi bu alanda da bütünsellik içinde bütün düzenlemelerin taslak yönetmelikte yer almasında sayısız yarar bulunmaktadır. IV - Taslak Yönetmelikte Yer Almayan Ancak Yer Alması Gerektiği Düşünülen Konular. a) Tıbbi Kayıtların Tutulması: EURATOM 96/29 direktifinin 28/2 ve 34. maddelerinde tıbbi kayıtların tutulması ve bu kayıtların kontrollerine, saklanmasına ilişkin hükümler bulunmaktadır. Radyasyon Güvenliği Tüzüğünün 20., Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 69. maddesinde de aynı konu düzenlenmiştir. Tıpta Tedavi Amacıyla Kullanılan İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynaklarını İçeren Tesislere Lisans Verme Yönetmeliği'nin 18. maddesine göre de ışınlama koşulları ve ışınlanan kişilerle ilgili doz kayıtlarının, cihazların kalite kontrol değerlerinin, yakın mesafe tedavisinde kullanılan kaynakların sayısı, tipi, konumu, uygulama günü ve süresi hususlarını da içermek durumundadır. Yönetmelik taslağında hem kayıtların tutulmasıyla ilgili hem de saklanması ve denetimi ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 9. maddesinde kayıtların 30 yıl süreyle saklanacağı belirtilmiştir. Ancak 96/29 direktifindeki gibi 30 yıllık sürenin başlama ve bitim zamanları belirlenmemiştir. Yönetmelikte kayıt süresinin ayrıntılarıyla yer almasında yarar bulunmaktadır. b) Radyasyonla çalışanların sağlık muayeneleri ve kontroller 96/29 direktifinin 31/2-a ve b maddelerinde düzenlenen radyasyona maruz kalanların istihdam edilmeden önceki tıbbi muayeneleri ve periyodik sağlık kontrollerine ilişkin düzenlemeler de taslakta yer almamaktadır. Direktifte işe başlamadan sonra sağlık personelinin yılda en az bir kez tıbbi muayenelerinin yapılması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca radyasyon güvenliği Yönetmeliğinin 23. maddesinde hem işe başlamadan önce alınması gereken sağlık raporu hematolojik, dermatolojik ve hekim tarafından gerekli görülmesi halinde radyolojik tetkiklerin yapılmasına ilişkin, görev süresince de hematolojik tetkiklerin yılda en az bir kez yapılacağına ilişkin hükmünün de bulunması gerekir. Nitekim Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Tüzüğün 23. maddesine göre senede 2 defa hematolojik ve dermatolojik test yapılması zorunludur. Bütün bu düzenlemelerin taslak yönetmelikte yer alması uygulamanın sorunsuz yürütülmesi açısında yararlı olacaktır. c) Kontroller ve denetim Radyasyona maruz kalan personelin korunması açısından üye devletlerin görevlerinin belirlendiği 96/29 direktifinde; denetim ve teftiş teşkilatının kurulmasına, cihazların kalibrasyonu, kalite kontrolüne, radyasyondan korunmaya ilişkin kontrollere, lisans kullanan işletmelerin cihazlarla ilgili sorumluluklarına, kişisel koruyucu giysi ve teçhizat kullanma gerekliliğine ilişkin hükümlerin yansımaları yönetmelik taslağında yer almamaktadır. Yine bu alanda da dağınık düzenlemelerle yetinmek yerine bu taslak yönetmelikte bütünlük içinde yer verilmesi gerektiği düşüncesindeyiz. Yönetmelik taslağına ilişkin genel değerlendirmelerimiz yukarıda belirtilmiş olup Taslakta yer verilen diğer tıbbi teknik konulara ilişkin Türk Radyoloji Derneği tarafından sunulmuş görüşler tarafımızdan da paylaşılmaktadır.