Fetret devri sonrasi olaylari

[bluemoon24]

* Fetret Devri-Fasila-i Saltanat: Tarihimize "Murad-i

Evvel/Murad Hudâvendigâr/Melikü'l-mesâyîkh Gaazi Murad" ünvanlariyla geçen

Birinci Murad'in Kosova Savasi'nda (1389) sehadetini müteâkib tahta çikip

savaslarda gösterdgi secaat ve sür4at dolayisiyla "Yildirim" ünvanini alan

Birinci Bâyezid (1389–1402) kazandigi nice zaferden sonra 1402 yilindaki Ankara

muharebesinde türlü ihanetle Timur'a maglûb olup esir edilmis ve Yildirim

Bâyezid Hân'in bu maglubiyetiyle Osmanli tarihinde "Fetret Devri" (1402–1413)

baslamistir.

***

* Çelebiler/Sehzâdeler Kavgasi: Pâdisahlarin erkek

çocuklari önceleri "Çelebi" diye anilirlarken sonra bunlara "Sehzâde/Sâhzâde"

denilmistir. Yildirim Bâyezid'in ogullari arasindaki saltanat mücadelesi bu

bakimdan "Çelebiler Kavgasi"dir.

Yildirim'in alti oglundan Kasim Çelebi küçük yasta

oldugundan Ankara Savasi'na götürülmeyip Bursa'da birakilmis, digerleri:

Süleyman, Mustafa, Mûsâ, Isâ ve Mehmed babalari yaninda bulunup harbe

katilmislarsa da, Yildirim'in maglubiyetini müteâkib bassiz kalan devlette ilk

saltanat mücadelesi Süleyman, Isa ve Mehmed Çelebiler arasinda baslamis, daha

sonra bu mücadeleye Mûsâ Çelebi de katilmis, Mustafa Çelebi ise, Çelebi Sultan

Mehmed'in devlete hâkim olmasindan sonra meydana çikarak "Düzmece Mustafa" olayi

ile Sultan Ikinci Murad devrinde de gaaile olmustur!.. Bu Mustafa Çelebi'nin

Ankara Savasi'nda kayboldugu rivayet edilirse de, kuvvetli bir ihtimalle

Yildirim'in bu oglu Timur tarafindan esir edilmis, bilâhare firar etmek veya

serbest birakilmak suretiyle esâretten kurtulup din ve devlet düsmanlariyla

isbirligi yapip isyân etmis ve nice maceradan sonra Ikinci Murad devrinde Edirne

civarinda yakalanip idâm edilmek suretiyle cezasini bulmustur

(1422)...

***

* Mûsa ve Mehmed Çelebiler: Yildirim Bâyezid'in

ogullarindan Kasim Çelebi, Çelebiler Kavgasi disinda kalmis, Mustafa Çelebi

sonralari ortaya çikip devlete isyân etmis, diger ogullarindan Süleyman Çelebi

Edirne'de, Mehmed Çelebi Amasya'da, Isâ Çelebi bursa ve Balikesir havalisinde,

Mûsâ Çelebi ise Trakya'da hüküm sürmüslerdir. Bu dönemde evvelâ Mehmed Çelebi,

Isâ Çelebi'yi, sonra Mûsâ Çelebi, Süleyman Çelebi'yi tasfiye etmis ve böylece

devlet 1411 yili baslarinda Mûsâ ve Mehmed Çelebiler elinde

kalmistir.

***

* Çamurlu-ova Zaferi: Mûsâ ve Mehmed Çelebiler arasindaki

mücadele 5 Temmuz 1413 Çarsamba günkü "Çamurlu-ova" Savasi'na kadar devam etmis

ve bu savasi kazanan Çelebi Sultan Mehmed Besinci Osmanli pâdisahi olmustur.

Çamurlu-ova, Bulgaristan'da Samakov sehri civarindadir. Burada kardesine yenilen

Mûsâ Çelebi Eflâk taraflarina kaçarken yakalanmis ve idâm edilip cenazesi

Bursa'ya götürülmüstür. Mûsâ Çelebi'nin Trakya'daki saltanati iki buçuk yil

kadar devam etmis ve onun tasfiyesiyle on sene, on bir ay, sekiz gün süren

"Fetret Devri" sona ermistir.

***

* Yanlis bir tesbit: Batili bazi tarihçiler Osmanli

pâdisahlarini sayarken Edirne ve havalisine hâkim olan Süleyman Çelebi ile onu

tasfiye edip yerine geçen Mûsâ Çelebi'yi "Sultan Birinci Süleyman" ve "Sultan

Mûsâ" ünvanlariyla zikretmekte iseler de, bu tesbit dogru degildir. Çünkü Fetret

Devri'nde birbirleriyle mücadele eden bu Çelebilerden hiçbiri, Çelebi Sultan

Mehmed'in Çamurlu-ova zaferine kadar Anadolu ve Rumeli topraklarinin tamamina

sahip olamamislardir. Ancak, Çelebi Sultan Mehmed'dir ki, kazandigi Çamurlu-ova

zaferiyle Mûsâ Çelebi'yi tasfiye edip Anadolu'dan sonra Rumeli'ye de hâkim olmus

ve Osmanli tahtinin tek vârisi olarak tahta oturmus, böylece Osmanogullari

Çelebi Sultan Mehmed neslinden yürümüstür.

***

* Gayretli bir pâdisah: Çelebi Sultan Mehmed yirmi dört

yaslarinda devlete hâkim olmus ve kisa saltanatinda fevkalâde bir gayretle

"Fetret Devri" anarsisine son verip birligi temin ederek devleti yeniden kurmayi

basarmistir. Ankara Savasi ile kaybettigimiz topraklarin mühim bir kismini geri

almis, genis fütûhatinda yirmi dört savasta bulunup kirka yakin yara almistir.

Böyle savaslar yanisira memleket dahilindeki olaylarla da ugrasan Çelebi Sultan

Mehmed, yukarida kaydettigimiz "Düzmece Mustafa" olayini bastirmis, günümüzde

hâlâ bazi çevrelerce sik sik öne sürülüp münakasa mevzuu olan "Seyh Bedreddin

isyani" Seyhin 1420'de idâmiyla sona erdirilmis, bu arada mühim i'mar

hareketlerinde de pâdisahin gayreti görülmüstür.

***

* I'mar faaliyet: Bursa'da bir semte adini veren "Yesil

Cami" Çelebi Sultan Mehmed tarafindan 1415–1419 yillari arasinda yaptirilmistir.

Mimari Vezir Haci Ivaz Pasa'dir. Cami kesme tastan insa olunmustur. Üstü, dünya

mimarisinde görülmemis bir sekilde islemeli bir mermerle birbirine tutturulan

iki kubbe ile kaplidir!.. Yesil Cami bu sekildeki kubbelerinden baska,

çinileriyle de meshurdur. Mihrabi tamamen çini oldugu gibi, duvarlari da iki

metre yükseklige kadar yesil içini ile kaplanmistir. Bursa'nin pek çok camiinde

oldugu gibi Yesil Cami'de de mermer havuzlu bir sadirvan vardir. Tek serefeli

iki minaresi tugladan yapilmistir. Çelebi Sultan Mehmed, caminin karsisindaki

"Yesil Türbe"de medfundur. Içi ve disi yesil çini ile kapli bu türbe,

oymaciligin saheseri sayilan kapisiyla da meshurdur!..

Edirne'deki "Eski Cami" yapimina Süleyman Çelebi baslamis,

daha sonra Mûsâ Çelebi insaata devam etmis, camiin tamamlanmasi ise 1414 yilinda

Çelebi Sultan Mehmed'e nasip olmustur.

***

* Uzunçarsili diyor ki: Ismail Hakki Uzunçarsili "Osmanli

Tarihi"nde Çelebi Sultan Mehmed'in sahsiyyetinden bahisle: "Osmanli

pâdisahlarinin büyüklerinden olan Çelebi Mehmed, azim ve metaneti, yüksek ahlâkî

faziletleri, sözüne, ahdine riayet etmesi, tab'an nezaketi, itidali ve siyasî

görüsleri, devlet siyasetine aid islerde ifrata gitmeyerek durumu takdir etmesi

ve programli hareketi sayesinde Osmanli Devleti'ni bir idare altinda toplamaya

muvaffak olmustur" diyor.

***

* Bir sahadet daha: "Basardigi en mühim mesele, dagilan

devleti bir idare altinda toplamaktir. Bu, basarilmasi cidden güç isdi ve ancak

onun azmi, cesareti ve dirayeti sayesinde elde edilebilecek bir zaferdi. En

büyük meziyetlerinden birisi de, cidden kadirsinas ve vefali olmasi, zamaninda

affetmesini ve kalp kazanmasini bilmesiydi. Ciddiyet ve vakari ile

sehzâdeliginden beri herkesin hürmetini kazanmasini bilmisti."

***

* Vasiyyeti: 4 Mayis 1421 Pazar günü otuz iki yasinda vefa

eden Çelebi Sultan Mehmed'in ölüm dösegindeki vasiyyeti onun sahsiyetini tesbit

bakimindan mühimdir!.. Okuyalim bu vasiyyeti: "Tiz oglum Murad'i (Ikinci Murad)

getirin. Ben hod bu dösekten kurtulmazim. Murad gelmeden ben ölürüm, memleket

birbirine tokusur. Tedarük edin, benim vefatim duyulmaya."

O yillarda Amasya Valisi olan Ikinci Murad Edirne'ye

gelinceye kadar, pâdisahin vasiyyetine uyularak büyük bir maharetle Çelebi

Sultan Mehmed'in ölümü kirk bir gün gizlenmis, herhangi bir karisikliga meydan

verilmemistir!..

Kaynak: Milli gazete, 04.05.2001