Kekemelikle İlgili Bilinmesi Gerekenler

[diksiyon]

Kekemelikle İlgili Bilinmesi Gerekenler

Daha önce kekemelik üzerinde yapılan araştırma ve çalışmaların birçok ortak görüşü biraraya getirmiştir. Bu ortak görüşlere kısa kısa değinilmekte yarar var.

1. Kekemelik eski çağlardan beri bilinen ve insanlığı etkileyen bir iletişim problemidir. Her çağda, büyük toplumlarda kekemelik var olagelmiştir. Aristotle, Demosten gibi ünlülerin kekeme olduğunu tarih kitapları yazar. Konuyla ilgilenenler de bunu bilir. Bunlar arasında yakın tarihin ünlülerinden Winston Churehill’i de sayabiliriz. Tarih ilkçağlarından beri bilinen bir özür oluşu, o zamandan beri kekemeliğin niteliği, nedeni, tedavisi çalışmalara konu olmuştur. Yukarda değinilen çok çeşitli yayınların doğması da bundandır.

2. Kekemeliğin uygarlıktan etkilenen bir problem olduğu düşünülmektedir. Amerika’daki kızıl derili kabilelerin bazılarında ve ingiliz Ganası yerli kabilelerin bazılarında hiç kekeleyen olmadığı gibi, dillerinde kekemelik karşılığı bir sözcük bulunmadığını gösteren araştırmalar vardır.

Kekemeliğin genel nüfusu ya da okul çağı çocuklarına göre oranını kesin olarak söylemek güçtür. Toplumdan topluma, kültüre ve hayatta aynı toplumun içinde sosyoekonomik düzeye göre bu oran değişebilmektedir. Bizde 760 öğrenciyi kapsayan bir araştırmada oran %2olarak bulunmuştur.

3. Kekemelik cinslere göre değişiklik göstermektedir. Genel olarak erkek çocuklar arasında daha sık görülmektedir. Oran yaşa, çevre koşularına ve yapılan araştırmalara göre değişmektedir. Batılı kaynakları bu oranı 1/10 ile1/4 arasında göstermektedir. Bizde yapılan bir araştırmada oran ½ olarak bulunmuştur. Bir başka kaynak kekemeliğin erkeklerde kızlara göre 4-5 kat fazla olduğunu ileri sürmektedir.

Kekemeliğin erkek çocuklar arasında daha fazla görülmesinin nedeni kesin olarak bilinmektedir. Bu konuda iyi düzenlenmiş araştırmalardan birini yapmış olan Schuell’e göre olasılı neden şu olabilir:

Erkek çocukların fizik, sosyal ve dil gelişim hızı kızlara oranla daha yavaştır. Bu, onları kızlarla eşit olmayan koşullarda yarışmaya ve kıyaslanmaya zorlamakta ve bunun sonucu erkeklerde daha çok engelleme, güvensizlik ve duraksama görülmektedir. Eğer engelleme durumu çok sık olur ve konuşma başkalarındaki ile olumsuz biçiminde kıyaslanırsa ve çocuk bunu farkında olursa konuşma kaygısı gelişebilir. Öte yandan kız çocuklarına aile ve toplum içinde her yaşta daha ılımlı davranmaktadır. Yani kızlar erkeklere oranla çocukluk dönemlerini daha ılımlı ve uygun koşular altında geçirmektedirler. Bu bakımdan kekemelik kızlarda daha az görülebilir. Kekemelikte dengenin erkeklerin aleyhine bozukluğu sadece sayıda değildir. Kekemelin derecesi – ağırlığı- erkek çocuklarda kızlara oranla daha fazladır. İş bununla da kalmamakta, kekemelik oğlanlarda kızlara göre daha uzun süren bir sorun olmaktadır.

4. Kekemelik genellikle 2 - 6 yaşları arasında oluşan bir iletişim problemidir. Bu yaşlar konuşmanın kazanıldığı yaşlardır. Kekemelik bu yaşlarda başlar görünmekte ya da çocuk bu yaşta kekeme olarak damgalanmaktadır. Çocuk, çoğunlukla kekemeliği okul öncesi çağda geliştirmeye başlamaktadır. İlk çocuklukta başlayan kekemelik yaş ilerledikçe artar, ergenlik çağında kuvvetlenir. 18 - 20 yaşlarında sonra hafifleyebilir.

Kekemelik bazen birdenbire ve üzücü bir biçimde başlayabilir. Fakat çoğunlukla çok hafif başlar, gelişimi yavaş yavaş olur. Bazıları o kadar hafif başlar ki, ana baba ne zaman başladığını bilemez. İlkokul dönemi sonraki yaşlarda kekemeliğin başladığı pek ender görülmektedir. Bu yaş sınırı 14 - 15 olarak gösterenler de vardır.

5. Çocukların çoğu 2 - 6 yaşları arasında kekemeliğin sınırına gelir, fakat kekeme olmadan bu sınırı aşabilir. Çocuk 2 - 6 yaş döneminde konuşmayı öğrenir ve ne söylediğine, nasıl söylediğine dikkat edilmeye başlar. Bu dönemde çocuğun düşünme hızı, sözcükleri çıkarabilme hızından fazladır. Bu nedenle çocukta geçici bir kekemelik görülebilir. Çocuk konuşurken duraklama ve yineleme yapar. Fakat kendisi bunun farkında değildir. Ama çevresindekiler bu duraklama ve yinelemeleri olağandışı olarak görebilir. Çocuğun çevresindekiler bunu fark etmez ya da konuşmasını düzeltmesi için zorlayıcı baskıda bulunmazsa, çocuğun dikkati konuşması üzerine çekilmezse, bu dönem 7 - 8 yaşlarına doğru düzgün konuşmayla tamamlanmış olur.

Kekemelik olguların çoğunda yukarda sözü edilen geçici kekemelik döneminde ana babanın karışması görülmektedir. Çocuk düzgün olarak geçirebileceği dönemi “kekeleme”, ”doğru konuş”, ”konuşmana dikkat et” gibi yetişkinlerin karışmasıyla kekeme damgasını yiyerek tamamlar. Bu damgalama çoğunlukla kekemelik konusunda yetişmiş uzman kişiler tarafından yapılır. Böyle küçük yaşta kekeme tanısı konulan çocuğun kekemeliği ile yetişkin bir kekemenin kekemeliği arasında fark vardır. Bu bakımdan tanıya kekemeliği oluşturan nedenlerden birisi olarak bakılmaktadır.

6. Kekemelik derece ve süreğenlik açısından farklılıklar gösteren bir problemdir.. Kekemeliği ne kadar ağır olursa olsun, hiç bir kekeme her zaman ve sürekli olarak kekelemez. Kekemenin kekelemeden, rahat ve düzgün konuştuğu durum ve anlarda vardır. Orta derecede bir kekeme konuştuğu sözcüklerin ancak %10 da kekemeler, %90 ını düzgün söyler.

Kekeme korolarda şarkı söylerken, kendi kendine konuşurken, bir hayvanla konuşurken, oyun oynar ya da çalışma sırasında konuştuğunda kekelemez.

Yine, bir spor etkinliği sırasında, gece karanlığında kekeme daha rahat konuşur.

Bazı kekemeler değişik kişiler karşısında değişik derecede kekeler. Çocuk annesiyle konuşurken daha rahattır da babasıyla aynı rahatlık içinde konuşamayabilir. Öğrenci okul müdürüyle sınıf öğretmeniyle konuştuğu kadar rahat konuşamaz.

Kekemelik sürekli değildir. Kekemenin kekelemediği zamanlar vardır. Bu zamanlar onun kekemelik derecesine ve yaşam koşullarına göre azalıp çoğalabilir. Kısaca kekeme çocuk bazen günlerce ve haftalarca kekelemeden konuşabilir.

Kekemeliğin şiddeti de zaman zaman değişebilir. Çocuğun yaşantısına bağlı olarak kekemelik bazı anlarda şiddetlenir, bazı anlarda şiddeti azalır. Heyecan ve yorgunluk bu değişikliğin nedenlerinden ikisidir.

Kekemelik bazı durumlarda ortaya çıkar. Tümcelerin ilk sözcükleri, tümce içindeki uzun sözcükler, tümce içindeki isim ve fiiller diğer sözcük türlerine göre daha çok kekemeliktedir. Telefon konuşmasında, kendisi telefonla birisini aradığında daha çok güçlük çekmektedir. Fakat başkası onu aradığında o kadar güçlük çekmeden konuşabilmektedir. Okuma sırasında okunan parçanın konusunun önemi arttıkça ve zihin düzeyi yükseldikçe kekemeliğin arttığı dikkati çekmektedir.

7. Konuşmanın akıcılığı açısından bakıldığında, kekemeliğin kendine özgü bir görüntüsü vardır. Kekemenin konuşmasında düzgün konuşmaya oranla daha fazla duraksama, patlama, yineleme ve uzatma görülür.

Akıcılığın aksaması dışında kekemelik tipi denilen bir takım ek el, kol, ayak, vücut, yüz, göz devinmeleri de görülür. Bunların karışımının oluşturduğu görüntü çok değişik olabilmektedir. Bu bakımdan birbiriyle aynı biçiminde kekeleyen iki kekeme bulmak olanaksızdır.
8. Kekemelik gelişimsel bir iletişim problemidir. Gelişimi içinde kekemelik belli bazı dönemlerde ayrılıp incelenebilir. Çoğunlukla kabul edilen “birinci dönem kekemeliği” ile “ikinci dönem kekemeliği” diye adlandırılan ikili ayırımdır.