Kanser ve Psikolojik Destek

Kanserli hastalar,yüzde 4,5 ile yüzde 58 oranında depresyon yaşıyor.Psikolojik destek ve psikoterapi,kanserli hastaların kaygısını azaltıyor,yaşam kalitesini yükseltiyor ve tedavide daha başarılı sonuçlar alınmasına etki ediyor.Yaklaşık üç yıldır Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde kanser hastalarına gönüllü terapi yapan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Bilim Dalı Başkanı Prof.Dr.Mehmet Kemal Arıkan,kanserli hastaya yaklaşımda hekimlerin,aile çevresinin,en çok da eş ve sevgililerin önemli rol oynadığını belirtiyor.
Kanser hastaları nasıl bir psikolojik süreçden geçer?
Kanser hastaları değişik psikolojik aşamalardan geçer.Bu hastalar ilk aşamada şok dönemi yaşıyorlar,ölüm gerçeği ile burun buruna geliyor ve öleceklermiş duygusuna kapılıyorlar.Sonra "Niye ben","Ben ne yaptım","Benim suçum neydi" diye kendilerini sorguluyorlar.Depresif aşamada hasta hayattan zevk almaz.Pazarlık aşamasında ise yaradanla pazarlık yapar. "Ben insanlara iyilik yapayım,sen de beni iyileştir " diye...Bundan sonra da kabulleniş aşaması gelir.Bu finaldir ve güzel bir aşamadır,çünkü bu aşamada işler yoluna girmeye ve ölüm korkusu azalmaya başlar.Hastalar daha olgun bir tavır sergiler ve o yoğun depresif durum ortadan kalktığı için olayı daha mantıklı karşılarlar.
Kanser hastalarının yaşadığı en büyük korku nedir?
Hastaların büyük bir çoğunluğu sevdikleri tarafından terkedilme korkusu yaşar.Çünkü kanser hastaları yakın akrabaları ya da arkadaşları tarafından terk edilebiliyor.Özellikle kadınların sevgilileri ya da eşleri tarafından terkedilmeleri gerçekden düşündürücü.Ben, akademisyen olarak yetişmiş insanların bile eşlerini terkettiklerine şahit oldum ki çok şaşırtıcıydı.Terk edilmenin bu şekilde gerçekleşmesi hasta açısından kanserden daha kötüdür.Bu yüzden biz insanlara,kanser olan yakınınıza yardımcı olmak istiyorsanız, "Onu terk etmeyin ve ona terk edilme korkusu yaşatmayın" diyoruz.
Diğer hastalara göre çok daha kırılgan ve hassas olan kanser hastalarına nasıl davranmak gerekiyor?
Her şey açıkça konuşulmalı.Hastaların duygularını baskılamayın,eğer o konuşmak istiyorsa konuşsun.Çünkü konuşulmazsa hasta yalnızlığa itilir ve bu onun için daha olumsuz sonuçlar doğurur.Bu hastaların profesyonel destek almalarını sağlamak gerekir.Çünkü böyle bir destek,hastaların daha bilinçli olmalarını sağlayarak farklılık yaratır,süreçleri daha kolaylaştırır ve olgun döneme yani final aşamasına geçiş daha kolay olur.
Yıllardır kanser hastalarıyla ilgileniyor ve onları tedavi ediyorsunuz,iletişim konusunda yaşadığınız özel bir anınız var mı?
Radyasyon onkolojisinde yatan ve hastalığı son döneme gelmiş bir hastam vardı.Odasına girip çıktığımda onu bulmaca çözerken bulurdum.Hayatının sonuna yaklaştığını biliyordu ve hala bulmaca çözmekle meşguldü.Yüzü sürekli olarak asıkdı ve doğal olarak mutsuz ve sessizdi.Ama hastalığından söz etmek istemiyordu,hiç bir konuda konuşmuyor ve sürekli susuyordu.Bir gün ona,"Neden rol yapıyorsun" diye sordum.Durdu,yüzüme bakdı ve ağlamaya başladı." Rol yapıyorum ama bu rolü yapmamı ailem istiyor,çocuklarım ,eşim, annem benim güçlü olmamı istiyor,ben de güçlü oluyorum" dedi. Bu olaydan sonra kendisi ve hastalığı hakkında sürekli konuştuk, hastam hayatının son günlerini daha neşeli ve gülümseyerek geçirdi.
Gerek onkologlar ve gerekse cerrahlar kanserli hastaların hayatında önemli bir yer tutuyor,sizce hekimlerin bu tür hastalara yaklaşımı nasıl olamlı?
Meslekdaşlarımın bu tür hastalar ile olan ilişkilerinde son derece dikkatli olmaları gerektiğini düşünüyorum.Çünkü kanser hastaları diğer hastalardan daha farklı bir psikolojiye sahiptir,çok daha dugusal ve kırılgandır.Bu hastaların kafasında çok daha fazla soru vardır, ne yazıkki bu soruların çoğunun cevabı yoktur ancak kanser hastası bu soruları doktoruna yine de sorar.Doktorların bu konuda hastaların güvenini sarsmayacak şekilde cevap vermesi ve o hastaya diğer hastalardan biraz daha fazla zaman ayırması gerektiğini düşünüyorum.
Kanser hastası ,tüm soruların cevabının doktorunda olduğuna inanıyor ve ölüm korkusundan uzaklaşmada hekimin ağzından çıkan her cümleyi farklı yorumlayabiliyor.Sizce doktor hastanın her sorusuna cevap vermeli mi,vermeliyse zaman zaman beyaz yalanlar söylemeli mi?
Bence doktor kanser hastasının bütün sorularına cevap vermeli,hatta bu hastaların kafasındaki soruları açmasına da imkan sağlayacak bir ortamı hazırlamalı .İşte o zaman kanser hastası doktoruna daha fazla güvenir ve kendini daha güvende hisseder.Ölüm duygusu ve korkusundan uzaklaşır.Her sorunun cevabının olmadığını açıkca ifade etmekde yarar vardır.Ancak beyaz da olsa ben hekimin yalan söylemesini doğru bulmuyorum.Doktorlar beyaz yalanlar yerine tüm soruların cevabının kendisinde olmadığını söylemeli.
Kanserli hastanın kendisini iyi hissetmesinin tedavinin başarısını etkilediğini söylüyorsunuz.Çevresinde kanser hastası olanlara önerileriniz neler olur.
Kanser hastası ile empati kurmaya çalışın,kendinizi onun yerine koyun ve "ben olsaydım ne yapardım" sorusunu kendinize sorun.Kanser olduğunu öğrenen hastanın deprem atlatmış gibi olduğunu ,onun hastalığın tekrarlama ihtimaline ve tedaviye karşı kaygılar yaşadığını unutmayın.Yakını kansere yakalanmış olan insanlara önerim;onlara güven verin,sıcak bir ortam yaratın,sempati ile yaklaşın ve her ne olursa olsun terk edilmeyeceği duygusu yaşatın.
Kaynak: Tülay Sağlam NTV-MSNBC