Goyanın Hayaletleri - Goyanın Dünyasından Dehşet Manzaraları

[Bluesky24]

Goyanın Hayaletleri - Goyanın Dünyasından Dehşet ManzaralarıOne Flew Over the Cuckoos Nest (1975), Amadeus (1984), The People vs. Larry Flynt (1996) ve Man on the Moon (1999) adlı filmleriyle sinema tarihinde kendisine önemli bir yer edinen Çek yönetmen Milos Formanın son filmi Goyanın Hayaletleri İspanyol ressam Françisco Goyanın resimlerinden esinlenerek filme alınmış çok özel bir sinema yapıtı. Filmde Goyayı Stellan Skarsgård canlandırıyor, ama filmin asıl ağırlığını oluşturan, Goyanın gözlemlediği 18. yüzyıl panaromasının başrollerini Peder Lorenzo rolünde Javier Bardem ve İnes rolünde Natalie Portman paylaşıyor. Forman, 19. yüzyıl başlarına kadar devam eden İspanyol Engizisyonu, Napolyonun Madridi işgali, İngilterenin Portekizi geçip İspanyol sınırlarından içeri sızması ve dini ayrımcılık ve savaşlarla belirlenen dönemi, Goyanın portreleri ve dehşet yüklü tasvirleri aracılığıyla, muhteşem görüntüler ve performanslar eşliğinde bir araya getirmiş.

Forman senaryosunu Jean-Claude Carriere ile birlikte yazdığı filmde ana tema olarak insanlığın ‘iyilik, ‘kötülük ve ‘gerçek kavramları arasında kaybolmuşluğunu seçmiş. Dinler, fikirler, hatta ideolojiler bile içinde hem insanlık tarihi için ‘iyi maksatları, hem de çıkarcı güdümleri barındıran, en nihayetinde başımıza gelen değil, kendi ellerimizle yarattığımız eserlerimizdir. Goyayla ilk karşılaştığımızda ressam güzel ve masum genç kız İnesin bir portresini yapmaktadır. İnes portrelerden birinin yüzünün olmadığını farkeder ve ressama nedenini sorar. Goya "O bir hayalet," diye karşılık verir. İnes daha önce hiç hayalet görmediğini, ama çok çirkin bir cadı gördüğünü anlatır. Goya da tam o an bir cadının portresini yapmakta olduğunu gülümseyerek söyler. İnes de gülerek bir cadı olmadığını söyleyince Goya, "nerden biliyorsun" diye cevap verir. Kimin hayalet, kimin cadı olduğu bir bilinmezdir.

Daha ilk sahnede Forman filminin tonunu ve amacını belirler. Hayatta kimin iyi kimin kötü olduğu belli değildir, hatta neyin iyi neyin kötü olduğu da açık değildir. Goyanın Hayaletlerinde karakterler yargıç sandalyesinden sanık sandalyesine oturabilirler. Adalet yoktur, kararların nedenleri yoktur, sadece her daim değişen prensipler ve uygulayıcılar vardır. Liberal ve tutucu, özgürleştirici ve baskılayıcı rejimlerin hepsinde de haksızlıklar, yanlışlar, vahşet ve acı gizlidir. İnsanlar da roller ve maskeler değiştirerek bu kargaşa içerisinde sürüklenir. Forman tüm bunları anlatmak için şaşırtıcı, cesur ve iğneli bir kara mizah kullanmış. Dönemin ironik çözümlemesi hiciv ve acı dolu karanlık bir dünyada icra edilmiş, aynı Goyanın resimleri gibi.

Formanın sinema dilinde uyguladığı en ilginç yöntem, Goyayı bir kahraman gibi merkezine almayıp, öyküsünü tam da ressamın toplum içindeki gözlemci konumundan anlatması. Yazar/yönetmen Goyanın resimlerinden hareketle onun kahramanlarını, gördüklerini, onun kafasındaki manzaraları anlatarak o döneme ışık tutuyor. Goya çoğunlukla aksiyonun dışında ve kahraman enerjisi Peder Lorenzo ve İnes arasında gidip geliyor. Kimilerine göre bu odaksızlık kafa karıştırıcı olabilir, ama aslında izlediğimiz kahraman sadece suret değiştiriyor.

Formanın kasabadan, tavernalardan, sokaklardan insan ve hayvanları betimleyen resim gibi kareleri müzik eşliğinde akıp giderken biz de o dünyada yaşamanın nasıl bir şey olduğunu keşfediyoruz. Goyanın bir resim baskısının nasıl hazırlandığını gördüğümüz sahne de Formanın filmin tamamını nasıl bir dikkat ve emekle yoğurduğunu sembolize eden, ressamın günlük yaşamından harika bir kesit.

Goyanın Hayaletleri eşsiz performanslarıyla da hatırlardan silinmeyecek anlaşılan. Bu kadar ünlü bir İspanyolu canlandırması için İsveçli bir aktörü seçmek ilginç bir karar. Ama Stellan Skarsgård Goyanın kendisine benzerliği ve güçlü ifadesiyle rolünün hakkını vermiş. Javier Bardem filmin tartışmasız yıldızı. Muhafazakar, kötücül ve kibirli Peder Lorenzo, Bardemin bedeninde oyuncunun İspanyol aksanı ve güçlü yorumuyla son dönemin en etkileyici ve gerçekçi ‘kötü adamı olmuş. Natalie Portmana ise Formanın yönetimi belli ki yaramış. Aktris iki karakteri birden şaşılacak bir yetkinlikle canlandırmış. Goyanın Hayaletleri Portmanı bambaşka bir fizik ve rolde görmek için eşsiz bir şans.

Goyanın Hayaletleri bana göre biyografi geleneğine bambaşka bir şekilde yaklaşması nedeniyle türünün filmleri arasında çok önemli bir yere sahip. Milos Forman yedi yıllık bir aradan sonra perdeye kendine has tarzı ve parlak görüntüleriyle geliyor. Hem Goyanın resimlerinin sinemada canlanışını, hem entrika dolu ve dehşet verici bir öykünün çözülüşünü izlemek, hem de 18 ve 19. yüzyıllara gidip dönemin atmosferini solumak için Goyanın Hayaletlerini kaçırmayın...

Selin Sevinç

selinlesinema@gmail.com

Selin Sevinç'in tüm sinema yazılarına filmbutik.net'ten ulaşabilirsiniz!...