[Işıldayan Safir]

DEĞİŞEN KURALLARIN ZORLUĞU

Kuralları bildiğiniz halde, birdenbire istisnaların başgösterdiği durumlarla hiç karşılaştınız mı? İnsanlarda tüm kendi kurallarıyla çelişen "alt-kuralları" yardıma çağırmak gibi benzersiz bir yetenek vardır. Buna uygun bir metafor şöyle olabilir. Diyelim ki sizinle ikimiz beyzbol oynayacağız. Ben size, "Beyzbol oynamayı bilir misin?" diye soruyorum. Siz de, "Tabii" diyorsunuz. Sonra nasıl oynayacağınızı kararlaştırıyorsunuz. "Dokuz atış olacak, en çok puanı toplayan kazanacak. Her üsse uğramak şart, üç yanma hakkın var, sen yüksek vurur da ben yakalarsam, çıkıyorsun. Ben düşürürsem, kurtuluyorsun..." vb.

Böylece oyuna başlıyoruz. Her şey iyi gidiyor, dokuzuncu atışın başına geldiğimizde durumumuz berabere. Benim iki adamım içerde biri dışarda. Vuruş yapıp alan içine atmayı başarıyorum. Benim kurallarıma göre sizin topu yakalamanız gerek. Ben çıkarım, oyun da biter. Ama eğer topu düşürürseniz, ben kurtulurum, üsteki adamların sayı yapma şansı doğar, oyunu kazanabilirim. Hemen üsse koşuyorum, siz topa koşuyor, ama düşürüyorsunuz. Ben sevinçten uçuyorum. Üsteyim, takım arkadaşım puan yapıyor, oyunu kazandığımıza inanıyorum.

Ama siz diyorsunuz ki, "Hayır, sen çıktın!" Ben o zaman, "Ne diyorsun sen?" diye patlıyorum. "Topu düşürdün! Kurallara göre, topu düşürürsen, ben kurtuluyorum." Siz de diyorsunuz ki, "O doğru ama içerde iki, dışarda bir adam varken geçerli olamaz. O zaman ben topu düşürsem bile, sen yine de çıkarsın. Tek istisna budur."

Ben itiraz ediyorum. "Oyunun ortasında yeni kurallar getiremezsin!" Siz diyorsunuz ki "Ben bunu kendim uydurmadım. Buna saha içi uçan top kuralı denir. Herkes bilir." Ben takım arkadaşlarıma dönüyorum, onlar böyle bir kural olmadığını söylüyorlar. Siz takım arkadaşlarınıza dönüyorsunuz, kural öyledir diyorlar. Sonunda kuralların kavgasına gömülüyoruz.

Böyle bir tecrübeyi kişisel ilişkilerinizde hiç yaşadınız mı? Siz kurallara göre oynarken, birden birisi, "Evet, doğru, ama bu durumda farklı" deyiveriyor, birbirinize giriyorsunuz.

İnsanlar kurallarına çok bağlıdır. Kendi kurallarının en doğrusu olduğunu herkes bilir. Karşısındakinin kural uydurduğunu ya da orta yerde kural değiştirdiğini bilen insan, çok öfkelenir. Ama bu dinamik yine de diğer insanlarla ilişkilerimizin bir parçasıdır.