[Işıldayan Safir]

HER KIZGINLIK, BİR KURALLAR İHLALİDİR

Birine en son ne zaman canınız sıkılmıştı, hatırlamayacaksın. Gerçekten o insanla mı ilgiliydi, yoksa yaptığı, söylediği, ya da yapmasını beklediğiniz halde yapmadığı bir şey miydi? Siz o kişiye mi kızmıştınız, yoksa kurallarınızı ihlâl etti diye mi kızmıştınız? Başka bir kişiyle ilgili her sıkıntınızın temelinde, kuralların bozulması yatar. Biri bir şey yapar, ya da bir şeyi yapmayıverir, sizin ne yapılması gerektiği konusundaki inançlarınızdan biri ihlâl edilmiş olur.

Örneğin, bazı kimselerin saygıyla ilgili kuralı şöyledir: "Eğer bana saygı duyuyorsan, hiç bana bağırmazsın." İlişkide bulunduğunuz biri bağırmaya başlar, hattâ sesini yükseltirse, sizin de kuralınız bu yukardaki gibiyse, o kişinin size saygı duymadığını algılarsınız. Kızarsınız, çünkü o kuralınız ihlâl edilmiştir. Ama karşınızdaki kişinin kuralı da, "Ben saygılıysam, o zaman duygularım konusunda da dürüst olmalıyım; duygularım iyiyse de, kötüyse de, tarafsızsa da... Bunları o anda yoğun biçimde ifade etmeliyim," şeklinde olabilir. Bu iki kişinin arasındaki anlaşmazlığın düzeyini görebiliyor musunuz?

Bu senaryo, Becky ile benim aramda oynanmıştı. Hem de ilişkimizi ilk geliştirmeğe başladığımızda. Karşımızdaki kişiye nasıl saygı gösterileceğine dair kurallarımız birbirinden son derece farklıydı. Neden? Çünkü benim büyüdüğüm ortam, dürüst değilseniz çok acı çektiren bir ortamdı. Odaya girdiğinizde orada bir tartışma yer alıyorsa, siz de katılır, dürüst duygularınızı belirtirdiniz. Belki yanılıyor olabileceğinizin farkında olurdunuz, ama yine de durum çözümlenene kadar orada kalırdınız.

Becky'yi büyüten ailede ise kurallar farklı, ama yine açık seçikti. "Söyleyecek iyi bir şeyin yoksa, hiçbir şey söyleme. Birine saygı göstereceksen, ona bağırma, sesini yükseltme. Bir başkası sesini yükseltirse, özsaygını korumanın tek yolu, kalkıp odadan çıkmaktır."

Saygı kurallarımızda bu tür bir anlaşmazlık olunca, Becky ile ikimiz birbirimizi deli ediyorduk. Neredeyse bu yüzden evlenemeyecektik. Her şeyi saptayan, kurallardır. Nereye gittiğimizi, ne giydiğimizi, kim olduğumuzu, nelerin bizce kabul edilebilir, nelerin kabul edilemez olduğunu, kimlerle arkadaş olacağımızı, herhangi bir durumda mutlu ya da mutsuz olacağımızı saptayan hep onlardır.

Bazı kimselerin anlaşmazlıklarla ilgili kuralı şöyledir:

"Eğer bana önem veriyorsan, beni rahat bırak, olayı kendi bildiğim gibi ele alayım." Bazılarının kuralı ise "Sevdiğiniz biri kızarsa, hemen yardım etmeye çalış" biçimindedir. Bu da büyük çelişki yaratır. Her iki taraf da aynı şeyi başarmaya çalışıyordur, o şey de birbirine saygı ve sevgi göstermektir, ama davranışlarını kuralları dikte etmektedir, yorumlama kuralları da eylemlerini destekleyici olmaktan çok, düşmanca göstermektedir.

Demek birine kızarsanız unutmayın, sizi rahatsız eden o kişinin davranışı değil, sizin kurallarınızdır. Bunu anlamak, o kişiyi suçlamanıza son verir. Kızgınlığından çabucak kurtulmak için kendinize şöyle sorarsınız: "Ben buna tepki mi gösteriyorum yoksa duruma zekice bir karşılık mı veriyorum?"

Sonra da karşınızdaki kişiye açıkça şöyle dersiniz: "Böyle karşılık verdiğim için üzgünüm. Mesele, böyle bir durumda ne yapılacağına dair kurallarımızın farklı olması. Benim beklentilerime göre, eğer bana saygı duyuyorsan ... yapmak gerek. Senin kuralların böyle değil biliyorum. Lütfen bana kendi kurallarını söyle. Sen nasıl saygı (sevgi, ilgi) belirtirsin?"

Her ikiniz de karşı tarafın ne istediğini iyice anlayınca, bir anlaşmaya varabilirsiniz. Ona şöyle deyin: "Benim saygı duyulduğunu hissetmem için ..... yapmaya razı mısın? O zaman ben de senin için ..... yaparım." İster iş, ister özel ilişki olsun, her ilişki, kuralları anlayıp bir anlaşmaya varıldığında düzelir. Zaten insan kuralları bilmeden oyunu kazanmayı nasıl umabilir ki?