[Işıldayan Safir]

"Kelimeler, tecrübelerimizi dizdiğimiz ipliktir."
ALDOUS HUXLEY

Kelimelerin gücünü araştırmaya başladığımda, kelimeleri değiştirmek gibi basit bir yöntemle yaşadığımız tecrübeleri değiştirebilmemiz fikrine karşı hâlâ mücadele etmekteydim. Ama dil çalışmalarım yoğunlaştıkça, bu işin gerçekten böyle olduğuna beni inandıracak bulgular ortaya çıkmaya başladı. Örneğin, Compton's Ansiklopedisi'ne göre İngilizce'de en az 500.000 kelime bulunduğunu okudum. Başka kaynaklar 750.000 kelime bulunduğunu ileri sürmekteydi! Bugün İngilizce kelimelerin sayısı, dünyanın her dilindeki kelime sayısından fazla. Almanca ikinci geliyor ama yine de çok gerilerde kalıyor. Yaklaşık olarak İngilizce'nin yarısı kadar kelimesi var.

Benim asıl ilginç bulduğum, kullanabileceğimiz bunca kelime varken, alışkanlıkla seçtiğimiz kelimelerin çok sınırlı olmasıydı. Çeşitli dil uzmanları da benimle aynı görüşü paylaşıyor, ortalama bir insanın kelime dağarcığının 2000 ile 10.000 arasında değiştiğini söylüyorlardı. İngilizce'de en az yarım milyon kelime bulunduğunu kabul edersek, demek ki biz bu dilin % 0.5 ile % 2 arasında bir bölümünü kullanıyoruz!

Daha da acıklı olanını söyleyeyim mi? Bu kelimelerin kaçı duyguları tarif ediyor sizce? Ben türlü sözlükleri taradığımda, insan duygularını tarif eden 3000 kadar kelime bulabildim. Esas dikkatimi çeken, olumsuz duyguları tarif eden kelimelerin, olumlu duyguları tarif edenlere oranı oldu. Benim yaptığım sayıma göre, 1051 kelime olumlu duygularla, 2086 kelime olumsuz duygularla ilgiliydi. Bir örnek olarak vereyim, "üzüntü" duygusuyla ilgili 264 kelime buldum, neşeyi tarif eden kelimeler ise 105'de kaldı. İnsanların kendilerini iyi hissetmekten çok kötü hissetmelerine pek de şaşmamalı!

Bölüm 7'de size anlattığım gibi, Kaderle Randevu Seminerime gelen katılımcılar duygularını tarif edecek kelimelerin listesini yaptıklarında, genellikle bir düzine kadar kelime bulabiliyorlar. Neden? Çünkü hepimiz aynı tecrübeleri tekrar tekrar yaşama eğilimindeyiz de ondan. Bazıları hep çaresizlik içinde ya da hep kızgın, hep güvensiz, hep korkuyor, hep sıkkın. Bunun nedenlerinden biri de her türlü tecrübe için aynı tür kelimeleri kullanmaya alışmış olmaları. Vücudumuza gelen tecrübeleri daha ince bir analizden geçirsek, olayları değerlendirirken daha yaratıcı olsak, tecrübemize yeni bir etiket takabiliriz, böylece duygusal gerçeğimizi de değiştirebiliriz.

Yıllar önce, bir cezaevinde yapılmış araştırmayı okumuştum. Tutuklular acı hissettiğinde, bunu ifade biçimleri pek azdı ve çoğu da fiziksel hareket biçimindeydi. Sınırlı kelime hazneleri, duygu dağılımını da sınırlıyor, ufacık rahatsızlıkları bile büyük öfkelere şiddete yöneltiyordu. VVilliam F. Buckley gibi dile hakim birinin, duygularını ne geniş bir yelpaze içinde anlatabildiğini düşünürseniz, ne çelişki! Eğer hayatımızı değiştirip kaderimizi biçimlendirmek istiyorsak, kullanacağımız kelimeleri bilinçli olarak seçmeli, bu seçeneklerimizi genişletmek için de sürekli uğraş vermeliyiz.

Size biraz daha fikir vermek için söyleyeyim, Kitab-ı Mukaddes'te 7.200 kelime kullanılmıştır. Şair ve denemeci John Milton'ın yazılarında 17.000 kelime geçmektedir. William Shakespeare'in ise 24.000'in üzerinde kelime kullandığı, bunların 5000'ini yalnızca bir tek kere kullandığı söylenmektedir. Esasen bugün yaygın biçimde kullandığımızpek çok İngilizce kelimeyi yaratan da odur.

Dil uzmanları, bizi kültürel olarak biçimlendiren şeyin dilimiz olduğunu her kuşkunun ötesinde kanıtlamışlardır. İngilizce'nin bu kadar fiile dönük bir dil olması mantıklı değil mi? Ne de olsa, biz bir kültür olarak çok aktifiz ve eyleme geçme üzerine odaklandığımız için gurur duyarız. Kullandığımız kelimeler, bizim değerlendirme yapışımızı, dolayısiyle de düşünüş biçimimizi etkiliyor. Buna karşılık Çin kültürü, değişmeyen şeylere büyük değer veren bir kültür. Onlarda isimler, fiillerden çok fazla. Onların bakış açısına göre, isimler kalıcı şeyleri temsil ediyor, fiiller ise (eylem olarak) bugün vardır, yarın yoktur, deniyor.

Demek ki kelimelerin inançlarımızı biçimlendirdiğini ve eylemlerimizi etkilediğini anlamamız gerekmektedir. Kelimeler, tüm soruların biçildiği kumaş gibidir. Geçen bölümde dediğimiz gibi, bir tek kelimeyi değiştirmekle, hayatımızın kalitesi konusunda alacağımız cevabı değiştirebiliyoruz. Ben kelimelerin etkisini anlamaya çalıştıkça, giderek etkilendim, kelimelerin hem bende, hem de başkalarında, insan duygularını saptırma gücü karşısında hayranlığım büyüdü.