[Işıldayan Safir]

"Aptal zihne bütün dünya karanlık gelir. Aydınlık zihin, bütün dünyayı ışıl ışıl görür."
RALPH WALDO EMERSON

Bir şeyi ilk defa yaptığımızda bir fiziksel bağlantı yaratmış oluruz. İncecik bir nöral iplik, o duyguya ya da davranışa gelecekte yeniden dönmemize izin verir. Bunu şöyle düşünün: Davranışı her tekrarlayışımızda, o bağ güçlenmektedir. Nöral bağa bir iplikçik daha eklemekteyiz. Yeterince tekrarla ve duygusal yoğunlukla, birkaç ipliği aynı anda ekleyebilir, böylelikle bu duygusal ya da davranışsal paternin tansil gücünü yükseltebilir, sonunda ağaç gövdesi gibi sağlamlaştırabiliriz. İşte o zaman, o duyguları sürekli olarak hissetmeye, o davranışları sürekli olarak yapmaya kendimizi mecbur hissederiz. Yani başka bir ifadeyle bu bağ artık bir nöral "otoyol" olmuştur. Bizi otomatik ve sürekli bir davranışa götürür. Bu, nöro-asosiyasyon bir biyolojik gerçektir. Fizikseldir.

Bir kere daha söyleyeyim, değişikliği düşünce gücüyle yapmak bu yüzden yetersiz olmaktadır; nöro-asosiyasyonlarımız bir beka aracıdır, sinir sistemimize fiziksel bağlar olarak girmiştir, soyut "anılar" olarak değil. San Francisco'daki California Üniversitesi'nden Michael Merzenich, bir davranış biçimini ne kadar uygularsak, o paternin o kadar güç kazanacağını bilimsel olarak kanıtlamıştır.

Merzenich bir maymunun beyninde, hayvanın belli bir parmağına dokunulunca faaliyete geçen belirli alanların haritasını çıkarmıştır. Sonra maymunu, yemeğini yerken daha çok bu parmağı kullanmak üzere eğitmiştir. Bir süre sonra o dokunmayla beyinde aktive olan alanların haritasını yeniden çıkardığında, parmağın daha fazla kullanılışından ötürü, sinyallere cevap veren alanın yüzde 600 arttığını bulgulamıştır! Artık maymun ödüllendirilmediği zaman da aynı davranışı uygulamaktadır, çünkü nöral yol çok güçlü biçimde yapılanmış bulunmaktadır.

Bunun insan davranışlarındaki bir göstergesi de, canı sigara içmek istemediği halde kendini içmeye zorunlu hisseden insanın durumudur. Bu neden böyle oluyor? Çünkü kişi sigara içmek üzere fiziksel olarak "kablolanmış" durumda. İşte bu, geçmişte duygu ve davranışlarınızda değişiklik yapmayı neden başaramadığınızı anlamaya yardımcı olabilir. Sizinki yalnızca bir "alışkanlık" değil, sinir sisteminizin içinde güçlü nöro- asosiyasyonlardan kendinize bir şebeke oluşturmuşsunuz. Biz bu nöro-asosiyasyonları bilinç dışı olarak, bazı duygu ve davranışları sürekli tekrarlamak yoluyla geliştiririz. Bir öfkeyi ya da sevdiğiniz birine kızıp bağırma davranışını her tekrarlayışımzda, nöral bağı güçlendirir, aynı şeyi yine yapma ihtimalini artırırsınız.

Ama iyi haber de şudur: O deneyde maymun o parmağını kullanmamaya zorlandığında, beyinde o nöral bağların olduğu alan küçülmeye başlamış, nöro-asosiyasyon da bu yüzden zayıflamıştır.

İşte bu, alışkanlıklarını değiştirmek isteyenler için gerçekten iyi bir haberdir! Belli bir duygu ya da davranış uygulamaktan yeterince uzun süre vazgeçerseniz, eski yolu kullanma paternini arada keser ve bunu sürdürürseniz, nöral bağ zayıflayacak, atrofiye gidecektir. O zaman güçsüzleştirici duyusal patern ya da davranış da onunla birlikte yok olacaktır.

Ama unutmamamız gerekir, demek ki ihtirasınızı da kullanmadığınız zaman azalacaktır. Kullanılmayan cesaret de azalır. Adanmışlık bile, uygulanmadığı zaman zayıflar. Sevgi de paylaşamadığı zaman erir.