[Bluesky24]

SOLUNUM SİSTEMİNİN ACİL SORUNLARI[/b]Dispne hastalar tarafindan zor, rahatsiz edici solunum olarak tanimlanan subjektif bir sikayettir. Acil durumlarda nefes darligi, nefes açligi vb gibi tanimlamalar kullanilabilmektedir. Dispne prevalansi acil servislerde %2.7 ve tüm hastane yatislarinda %15 – 20 arasindadir (2-7). Klinisyenler için zor olan dispnenin sadece tek bir patofizyolojik mekanizma ile olusmamasidir. Acil servislere basvuran dispneik hastalarin önemli bir çogunlugu pulmoner veya kardiak problemlere sahiptir. Bu iki farkli sisteme ait sorunlar bazi hastalarda birlikte olur ki, bu durum klinigi daha da zor bir hale getirir. Acil durumlarda iyi bir hikaye ve fizik muayene ile çogu hastada yüksek dogrulukta taniya ulasilabilir, ve ek test gereksinimi son derece azalir. Degerlendirme sirasinda dispnenin bazi durumlardan ayrilmasi son derece önemlidir; örnegin takipne, ortopne, platipne, hiperpne gibi. Bunlar arasinda klinisyenleri en çok zorlayan ortopnedir. Ortopne genellikle sol ventrikül fonksiyon bozuklugunun bir göstergesidir, fakat kronik obstrüktif akciger hastaligi (KOAH) olan bir kiside diafragmatik paraliziye de bagli gelisebilir (1). Astim, konjestif kalp teymezligi, KOAH, pnömoni, kardiyak iskemi, psikojenik ve interstisyel akciger hastaliklari olgularin %85'inden sorumludur (8).

Klinik Görünüm

Acil durumlarda muayene vital bulgular, boyun, akciger, kalp ve alt ekstremite muayenesi açisindan daha deteyli yapilmalidir (9). Klinisyenler acil olarak dispneik bir hastayi degerlendiriken karar vermeleri gereken nokta hastanin aciliyet içeren bir solunum yetmezliginde olup olmadigidir. Bunun için kirmizi bayrak olarak adlandirabilecegimiz bulgular Tablo 1'de verilmistir (1, 9). Bu bulgulardan herhangi birisine sahip bir hasta ile karsi karsiya olundugunda, klinisyenler hastayi acil durumlar için güvenlik çemberi olarak tabir ettigimiz oksijen, IV damar yolu, vital ve kardiyak monitörizasyon ortamina almalidirlar. Bu hastalarin çogu acil olarak havayolu kontrolü ve mekanik ventilasyon ihtiyaci gösterirler. Bu manevralarin saglanmasindaki gecikme hastanin durumunun daha kötüye gitmesine, durumun dekompanse hale gelip hastanin erken dönemde kaybina neden olabilir. Bahsedilen bu semptomlari içermeyen daha hafif düzeydeki hastalar detayli hikaye, fizik muayene ve yardimci testler ile arastirilabilir.









Tablo 1: Ciddi solunum yetmezliginin göstergeleri





Takipne

Tasikardi

Stridor

Yardimci solunum kaslarinin kullanimi



Nefes alamama nedeniyle konusmada güçlük

Hipoksi nedeniyle ajitasyon, letarji

Paradoksik abdominal duvar hareketleri

Yukaridaki tabloya ek olarak hastalarda hipotansiyon, aritmi, siyanoz, trakeanin deviasyonu, solunum sayisinin 40 ve üzerinde olmasi, oksijen saturasyonunun %90'in altinda olmasi da unstabil hastalarin tanimlanmasi için önemli kriterlerdir.

Tani

Yapilan arastirmalar detayli bir hikayenin dispneye neden olan mekanizmanin büyük oranda tanimlanabildigini göstermektedir (10). Örnek olarak; altta yatan kronik hastaligi olan hastalarin dispne nedenleri genellikle bu hastaliklarinin akut siddetlenmesidir. Bu semptomlarin kontrolü için ilaç almakta olan hastalarin ilaç uyumu ve ilaçlarin toksik etkilesimi mutlaka sorgulanmali ve arastirilmalidir. Tablo 2 semptom merkezli olarak hastalarda ne gibi tanilar olabileceginin örneklerini vermektedir (9). Bazi testler dispnenin nedeni konusunda fikir verebilir. Örnek olarak; pulse oksimetre gaz degisim bozukluklarinin basit ama önemli bir testi olarak kabul edilir. Ayni sekilde arteryal kan gazi (AKG) bu bozukluklarin invazif ve daha detayli testi olarak acil kosullarda taniya yardimci olabilir. Özellikle pulmoner emboli ve konjestif kalp yetmezligi hipoksemi saptanan en sik sorunlardir. Fakat dispneik bir çok hastada pulse oksimetre ve AKG degerleri normal olabilir. Infiltrasyon, efüzyon, pnömotoraks gibi dispneye neden olabilecek temel sorunlar için akciger grafisi endikedir. Yatak basi olarak özellikle astim ve KOAH'li hastalar için tepe ekspiratuar akim hizi (PEFR) ölçümü tedavi öncesi ve sonrasin degerlendirilmesi açisindan yararli olabilir, fakat çogu dispneik hastada uygulamasi zordur.



İçindekiler



Kaynak: toraks.org.tr