adige nise
 

çerkes gelini
çerkesler'in adige alt grubunda geline verilen isim .



ailede son derece değerlidir. öyle ki eşi ondan guaşe diye bahseder. bir çerkes gelininden eşinin adını kullanarak bahsedecek olanlar da falancanın guaşesi tabirini tercih ederler.



adige nıse, evlendikten sonra birkaç ay odasından çıkmaz, ev işlerine dokunmaz. zira o bu evin misafiridir bu misafirliği bitene kadar da yemeği dahi odasına gelir. zorunlu ihtiyaçlar için odasından çıkması gerekirse gençlerden bir bayan -görümcesi ya da bir komşu kızı vs- ona refakat eder.



gelinin odasında geçirmesi gereken bu süre boyunca akraba ve komşulardan gençler onu hiç yalnız bırakmazlar, devamlı yanında bulunurlar ve sohbetleriyle burasını en eğlenceli yer haline getirirler. bu, geline verilen değerin de bir göstergesidir.



bu birkaç aylık süre bitince gelin artık evin diğer bireyleriyle bir arada bulunabilir. ancak belli şartları da vardır bu bir arada olmanın kayınpeder, kayınvalide vb büyükler yanında konuşmaz. büyüklerin yanında eşiyle bir arada bulunmaz. büyüklerin yanında oturmaz, birşey yiyip içmez. büyüklerin yanında eşine ismiyle hitap etmez ya da eşinin ismini herhangi bir nedenle de olsa -gıyabında- söylemez.



bu sayılan kısıtlamalar yabancılara gereksiz, komik, zor vb gelebilir. ama unutulmasındır ki bunlar büyüklerle gelin arasında saygıyı muhafaza etmek için konan kurallardır ve gelinin değerini arttırmak içindir.



dilin kemiği yoktur derler. insanoğlu diliyle çok ayıplar edebilir. büyüklerle gelinin konuşmamasının gerekçesi budur. gelinin saygılı olduğu karinesi -varsayımı- mevcuttur büyükler nazarında ve gelinin konuşması engellenerek bu karine korunmak istenmiştir. bir nevi o büyüyü korumaktır amaçlanan. zaten bu konuşmama hadisesi ebedi de değildir. büyük isterse bir hediyeyle gelinin konuşmasını sağlayabilir. işin bir diğer esprisi de budur: bu hediyeyle işe biraz da muhabbet, neşe katmak.



kişi çok aç da olsa bir büyük karşısında bu insani zaafını belli etmemeli, o büyüğe saygısından büyüğün o anki ihtiyaç ve isteklerini kendi kişisel ihtiyaçlarından üstün tutmalıdır. bu nedenle gelin büyüklerle bir sofraya oturup onlarla yemek yemek yerine, o büyüklerin sofrada ihtiyaç duyabilecekleri şeyleri temin etmek için hizmete hazır şekilde beklemelidir. bu saygıdandır. gelinin büyüklerin yanında oturmamasının gerekçesi de budur



gelinin eşiyle bir arada büyüklere görünmemesi ve eşinin ismini büyüklerin yanında telaffuz etmemesi de saygıdandır. çerkesler'de gençlerle büyükler arasında kaşenlik, evlilik vb hususlar açıkça asla konuşulmaz. bunun bir sonucu olarak evlenen çerkes kızı, bu değişiklikten ötürü büyüklerinden utanır, çekinir. eşiyle bir arada görünmemesinin, onun ismini büyüklerin yanında telaffuz etmemesinin bir sebebi de bu çekingenliktir. ayrıca, daha önce hiç konuşamadığı, tabu sayılan bir konunun büyükleri karşısında belirginleşmesi, ortaya çıkması, vurgulanması o kızı ve eşini utandırır ki bu da bu kuralın doğal olan nedenidir. yani bu kural sonradan getirilmiş birşey olmayıp, çerkes kızının ve eşi olan çerkes gencinin yaşantılarından edindikleri özelliklerinin bir tezahürüdür bir nevi zorunluluktur.



burda sayılamayan daha başka birçok kural mevcuttur. hepsinin dayandığı nokta ise saygı mefhumudur ve bunlar sanıldığının aksine bir çerkes kızına hiç de zor gelen şeyler değildir. tam tersine, bir çerkes kızı evlendikten sonra, gerçekten adetleri bilen biri ise o kız, onun kayınpederiyle konuşması, onun yanında oturması, yemek yemesi, o kıza işkence gibi gelecektir.



buraya kadar anlatılanlar çerkesler'in çok kuralcı bir toplum olduğu yorumuna mahal verebilir. nitekim doğrudur da. ama bilinmesi gereken birşey daha var: çerkesler ne kadar kuralcı olurlarsa olsunlar, tüm kuralları kendilerince bir saygı mefhumuna dayandırırlar herşey o saygı sebebiyledir -saygı görecelidir ayrıca-. ve aslında bu kurallar o saygı mefhumunu çözebilenler için çok basit bir mantığı içinde barındırır, çok kolay da öğrenilebilir .



uygulanması da sanıldığı kadar zor değildir.



Kaynak: İtüSözlük