omer hayyam - 2
 

* Horasan'ın Nişapur ilinde dünyaya geldi. Aynı yerde öldü.







Gerçek adı: Gıyaseddin Ebu'LFeth b.ibrahim el-Hayyam'dır.Yaşamı konusunda ayrıntılı bilgi yoksa da başta Beyhaki olmak üzere, değişik kaynaklar onun Belh, buhara, Merv ve bagdat gibi bilimsel bakımdan birer odak durumunda olan yerlerde öğrenim gördüğünü, özellikle matematik, gökbilim, tip,tasavvuf ve edebiyat alanlarında geniş kapsamlı çalışmalar



yaptığını belirtirler.







Ömer Hayyam, özellikle Eukleides'in Stoikhea'sı



* aracılığıyla Orta Çağ'a ulaşan, Yunan ile Hint ve Çin Matematiği'ni birlikte tanıma olanağını başarıyla kullanarak, büyük bir gelişme gösteren islam Matematik Okulu'nun Xi'inci Yüzyıl sonlarında Xii'inci yüzyıl başlarındaki en büyük temsilcisidir. O dönemlerin hemen hemen her matematikçisi gibi Ömer Hayyam da Astronomiyle ilgilenmiştir. Gerçek Güneş yılından sapması, bugün kullanılana oranla daha küçük olan bir takvim hazırlamıştır. Günümüze ancak en parlak yüz yıldızın eliptik koordinatlarını içeren bir bölümü kalmış olan Zic-i Melikşah'ı



* hazırlayan bilim kurulunun yöneticiliğini yapmıştır.







Ömer Hayyam'ın edebiyatçılığının yanı sıra Matematik alanında bilinen tam 14 yapıtı bulunmaktadır. Bunlar özellikle aritmetik, sayı kuramı ve cebir dallarında, birçok yeni tanım, çözüm ve yorumu içerir. Çin ve Hint matematikçilerinin aritmetik konusundaki çalışmalarına dayanan kayıp bir yapıtında da doğal sayıların ikinci, üçüncü ve dördüncü dereceden köklerinin bulunmasını sağlayan bir yöntem bulup geliştirmiştir. Bugün kullanılan Binom açılımından farksız olan bu yöntem, Batı'da 19'uncu yüzyılda yinelenebilmiştir.







Ömer Hayyam, Şerhi ma Askala Min Musadaratı Kitabı Uklidis



* adlı yapıtında, Eukleides'in Eudoksos'dan aktardığı oran tanımı sayı kavramına dönüştürmüş ve oranların, dolayısıyla da rasyonel olmayan sayıların, niceliklerin ölçümünde rasyonel sayılardan farksız şekilde kullanılmasını başlatarak sayı kavramında yepyeni bir çığır açmıştır.







Ömer Hayyam'ın Cebir alanındaki en önemli yapıtı olan "Cebir ve Mukabele Problemlerinin Tanıtılması Üstüne inceleme"dir. Üçüncü derece denklemlerinin çözümünde, iki koniğin arakesitlerinden yararlanmaya dayalı yöntemi tanıtır. Bu yapıtta kökleri eski Yunan Matematiği'nde bulunmakla beraber büyük ölçüde islam Matematikçileri tarafından geliştirilen konik kesitler yönteminin daha önce başarılmış uygulamalarının yanı sıra, kök sayısının birden fazla olabileceği ilk kez açıklanmış, iki kökü olan kimi denklemlere yer verilmiş ve denklemler kök sayılarına göre sınıflandırılmıştır.







Yine pek çok islam Matematikçisi gibi Ömer Hayyam da paralellik kuramını, Elemanlar'ın V'inci aksiyomundan farklı bir temele oturtmaya çaba harcamıştır. Daha sonra Nasireddin Tusi tarafından geliştirilecek olan paralelliğe ilişkin buluşlarıyla da Batı'da ancak 17'inci yüzyılda başlayacak olan çalışmaları etkilemiştir.









* Kısaltıp Yalınlaştıran: H. Zekai YiĞiTLER



* sonunda geldi...! bu gün hayyamı anma günüdür duyurulur sevenleri mutlaka kutlasın,sarap ve siirleriyle....



* yoğun hava şartları nedeniyle hayyamı kutlama günü ertelenebilir. ama bir şekilde bu eylem gerçekleştirilecektir.



* acem feylesof, rubailer üstadı, matematikçi... tıpla da uğraşmıştır. yadırganacak bir şey değildir. o dönem bilimler ileriki yüzyıllarda ortaya çıkacağı gibi birbirlerinden keskin çizgilerle pek ayrılmış değillerdi.



kendisine dönemin hükümdar ve vezirlerince devlet hiyerarşisinde pek çok makam verilmek istendiysede o kendini siyasetin dolaplarından uzak tutmayı tercih etmiş ve pek bulaşmamıştır.



kendisi çok defa rubailerinde allah a hitap şeklinden dolayı eleştirilmiş ve hatta saldırılara uğramıştır. ama kendisi bunun nedeninin, allah ın kendisine kendisinden bile yakın olduğunu, allah hakkında aklından geçenleri zaten allah ın daha iyi bildiğini, bu nedenle de ona hitap ederken, kendini yücelttikçe yücelten hükümdarlara yapıldığı gibi, bir ton övgünün gereksiz olduğunu, ona samimiyetle yaklaştığını söyleyerek açıklamıştır.



ayrıca kendini belli bir milletten gören bir insan değildir. zaten onun döneminde milliyetçilik kavramı henüz yoktur.



şahsen benim en sevdiğim şairlerdendir.





* gitar ,şarap ve hayyamın o süper siirleriyle, havai fişek eşliginde baslayan



* kutlamalarla onu saygıyla andıgımız bir gecenin sonu.....



* şarap içipte güzel sevmek mi daha iyi



iki yüzlü softaları dinlemek mi?



sarhoşla aşık cehenneme gidecekse,



kimselerin göreceği yoktur cenneti.



* Gerçek ismi Ebul Feth Ömer bin ibrahim olan, rivayete göre çadırcı anlamına gelen takma ismi hayyam'ı çadırcılıkla uğraşan dedelerinden dolayı alan ve aklımda tek bir dörtlüğü kalan bilgin ve şair.







"çekmeyiz aşağılık dünyanın gamını



özleriz gül rengi şarabın canını



şarap dünyanın kanı dünya ise kanlımız



niçin içmeyelim kanlımızın kanını"



* kendisini uzun süre takip ettim, gerek onunla ilgili yazılanları gerekse yazdıklarını okudum ve şunu söylebilirim: kendisi çok ileri görüşlü, kendini bilen ve hayat yasanacak denilen adamlardan.. kendisini ilahlardan biri olarak kabul ediyorum... bir digeri için:





* yarım somunun var mı, bir de ufak evin?



kimsenin kulu, kölesi değil misin?



kimsenin sırtından geçindiğin de yok ya



keyfine bak... en hoş dünyası olan sensin



insan yemeden, içmeden edemez



bunlar için gayret sarfetmene bir şey denemez



ama ondan ötesi olmuş, olmamış



onurundan fedakarlık etmeye değmez



dedim artık bilgiden bir noksanım yok



şu dünyanın sırrına erdim az çok



derken aklım geldi birden başıma



bir de baktım ömür geçmiş hiç bir şey bildiğim yok



gençlik bir kitaptır, okuduk bitti



canım bahar çoktan geçti - kış şimdi



hani sevincim, o cıvıl cıvıl kuş?



nasıl geldi, ne zaman uçtu gitti?



* putların,kabenin istediği:kölelik



çanların,ezanların dilediği:kölelik



mihraptı,kiliseydi,tesbihti,salipti



nedir hepsinin özelligi?kölelik...



* tanım: şu metnin sahibi:







"yarım somunun var mı, bir de ufak evin?



kimsenin kulu, kölesi değil misin?



kimsenin sırtından geçindiğin de yok ya



keyfine bak... en hoş dünyası olan sensin



insan yemeden, içmeden edemez



bunlar için gayret sarfetmene bir şey denemez



ama ondan ötesi olmuş, olmamış



onurundan fedakarlık etmeye değmez



dedim artık bilgiden bir noksanım yok



şu dünyanın sırrına erdim az çok



derken aklım geldi birden başıma



bir de baktım ömür geçmiş hiç bir şey bildiğim yok



gençlik bir kitaptır, okuduk bitti



canım bahar çoktan geçti - kış şimdi



hani sevincim, o cıvıl cıvıl kuş?



nasıl geldi, ne zaman uçtu gitti? "



* Asıl adı giyaseddin ebu l feth bin ibrahim el hayyam dır.18 Mayis 1048'de iranin Nişabur kentinde doğan omer hayyam bir çadırcının oğluydu. Çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden almistir.Fakat o soyisminin çok ötesinde işlere imza atmıştır.ilgilendiği ilimler:matematik ,fizik,astronomi,şiir,tıp,müzik. Horasan'ın yıldızı iran'ın Irak'ı Acemi ve Irak'ı Arabi olmak üzere her iki Irak'ın dahisi, feylesoflarin prensi Ömer!



ayrıca şarabın tanrısı,tanrıyı sorgulayıp, yargılayan büyük bilgin ve duygu adamı



* bir çocuğun gözünün önünde, tek elinde şarap kadehi kucağında parşömen diğer elinde tüylü mürekkepli kalem, etrafında pervane bir sürü hatun, kleopatra koltuğuna uzanmış bir şekilde canlanabilen adam..**



* şarap ile tanrıyı hiç birbirine küstürmeyen kadirşinas insan.



* "sen insan kanı içersin biz üzüm kanı, söyle padişahım hangimiz daha insaflı" sözüyle tanıdığım bilim ve sanat insanı.



ayrıca semerkant isimli romana konu olmuştur.





* bu kadar entry girilmiş yeri hakkında pek birşey yazılmamış.onu da yazalım tam olsun.beyoğlunda tarlabaşının üst tarafında kalan pek tekin olmayan bir yer...



* celalettin melikşah tarafından seçilen celali takvimini yaratan bilgin insan,feylsof kişi.





* şarap ile tanrı arasındaki farklı bilen yegane insandır.



elleri öpülesi şahsiyettir.



* dinin en hızlı sekilde ilerledigi zamanlarda yasamasına ragmen, simdi ve bundan sonraki bircok insanın asla varamıyacagı bir noktaya gelmiş aşmış insan.



* iranlı şair ve bilgin



* . Hayatı, gençlik yılları kesinlikle bilinmiyor. Elde bulunan eserlerinden, hayatıyla ilgili olayları anlatan bazı kitaplardan, mantık, felsefe, matematik ve astronomi konularında çalıştığı, bu alanlarda düzenli bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Hayyam



* takma adını, atalarının çadırcılık yapmaları yüzünden aldığı söylenir. Ömer Hayyam, zamanında daha çok bilgin olarak ün kazandı. iran'ın, Selçuklular yönetiminde olduğu bir çağda yetişen Hayyam, Horasan ülkesindeki büyük şehirleri, Belh, Buhara ve Merv gibi bilim merkezlerini gezdi, birara Bağdat'a da gitti. Zamanının hükümdarlarından, özellikle selçuklu sultanı Melikşak ve Karahanlılardan Şemsülmülk'ten büyük yakınlık gördü. Saraylarında, meclislerinde bulundu.







Şarabın adı kötüye çıkmış, kendi hoş,



Hele bir güzelle içersen daha bir hoş



Harammış şarap, olsun, bana göre hava hoş:



Hem, bana sorarsan, haram olan herşey hoş







Cennette huriler varmış, kara gözlü



içkinin de ordaymış en güzeli.



Desene biz çoktan cennetlik olmuşuz



Bak, bir yanda şarap, bir yanda sevgili







Dünya ne verdi sana? Hep dert, hep dert!



Güzel canın da bir gün elbet.



Toprağında yeşillikler bitmeden



Uzan yeşilliğe, gününü gün et







Öldürmek de, yaşatmak da senin işin



Bu dünyayı gönlünce düzenleyen sensin.



Ben kötüyüm diyelim, kimde kabahat?



Beni böyle yaratan sen değil misin?







Ben içerim, ama sarhoşluk etmem:



Kadehten başka şeye el uzatmam.



Şaraba taparmışım, evet, taparım:



Ama senin gibi kendime tapmam.







rubailerinin sahibi.



* bu ucsuz bucaksiz dunya icinde,bilki



mutlu yasamak iki turlu insana vergi



biri iyinin kotunun aslini bilir,



oteki ne dunyayi bilir, ne kendini.



* BiR ÇEMBER ÇiZiLSE



MERKEZiNDE BEN



KENARINDA SEN



SEN DÖNDÜKÇE BENi



BEN DÖNDÜKÇE SENi GÖRSEM



ÖYLE BiR AN GELSE Ki



YARIÇAP SIFIR OLSA !



* su olan biten varya,



bosver ona



tas yağsın isterse,



cok surmez



dakka sasma



dakka yasamaya bak



ne gecmısı dusun



ne gelecekten kork...



* uğruna dertlere düştüğüm sevgili



bir başkasına tutulmuş o da dertli



derdimin dermanı kendi derdinde...



hekim hasta olunca kime gitmeli?



rubaisiyle,e yuh be kardeşim bu kadar mı güzel yazılır dedirten.sadece yazmakla kalmayıp astronomi ve matematikle de uğraşan,saygı duyulası zat-ı merhum...