HADRİANOPOLİS sizce ne demek, HADRİANOPOLİS size neyi çağrıştırıyor?
 

*



Hadrianopolis...



İkibin yılı aşan bir geçmişten gelen Edirne, bu sürede bir-çok kavimle karşılaşmış ve o kavimlerin dilleriyle de söylenip-yazılmıştır. Bu söyleniş ve yazılışlar çok defâ onun adı olmuşlar, ama bâzı defâ da sâdece bir sıfat veyâ bir unvan olarak kalmışlardır. Pekiyi… Edirnenin isim, sıfat ve unvanları acaba neler olmuş ve ne kadar olmuştur? Bu yazımızda işte bunu anlatmak amacındayız.



Öncelikle şunu bilmeliyiz ki, Edirne, dünyânın önemli bölgelerinden biri üstünde, ikibin yıldan daha uzun bir süredir yaşanan mekân, târih boyunca aynı önemi arz etmiş bir yolun üstündeyse, içinden geçilmek zorunda kalınan kapı olmuştur. Geçmişten günümüze Burada kimler yaşamış ve bu kapıdan kimler gelip-geçmişlerdir? Şimdi bu hususa bir bakıp, göz atalım: Edirne, bölgeye adları verilen Traklarla târih sahnesine çıkmıştır. Bölgenin bildiğimiz ilk konumunda, Trakların en yakın komşuları batıda Makedonlar, Tunanın kuzeyindeyse İskitlerdir. MÖki binin henüz sekizinci yüzyılında güneyden gelen denizci Yunanlılar, Trakyanın diğer sınırları durumundaki Ege, Marmara ve Karadeniz kıyılarında görülüp, buralarda koloniler kurmaya başlamışlardır. Aynı Yunanlılar, daha sonra içerilere nüfuz edeceklerdir. Edirne, o sıralarda çok yeni bir yerleşim noktasıdır. Başlarda, köy diyebileceğimiz bir yer olması muhtemeldir. Belki de çevresi için bir pazar yeridir. Edirne, MS 123-4te Roma İmparatoru Hadrianus eliyle Roma şehir statüsüne sokulacaktır. Aynı sırada ismi de Hadrianus şehri anlamında değişerek...



Trakyada târih boyunca görülen egemenlikler şöyledir: Trakların kendileri, bugünkü İranlıların ataları Persler, yakın komşu Makedonlar, İskenderin ölümü ardından Onun generali matedon Lisimachosun süreksiz devleti, Sûriyeli Selevkîler, Bergama Krallığı, Mısırdan aslen Makedon olan Ptolemaioslar, Romalılar, Bizanslılar, Latinler ve iki Bulgar Krallığı… Trakyanın uzak-yakın geçmişinde, bundan başka kısa dönemler de yaşanmış bulunmaktadır. İstilâ ve işgâller gibi. Bu meyanda da şunları sayabilmnekteyiz: Avarlar, Daklar, Dardanlar, Galatlar (Keltler) , Gepitler, Getler, Haçlılar (Latinler de bunlardan sayılabilirler) , İllirler, İskitler, Slavlar, Kumanlar, Macarlar, Moesler, Ostrogotlar, Peçenekler, Ruslar, Sarmatlar, Sırplar, Osmanlı öncesi Tatarları, Uzlar, Vizigotlar, Yazigler… Bu arada şunu da belirtelim ki, Getlerin, ayrı bir kavim olmayıp Trakların bir boyu oldukları da düşünülmektedir.



Edirne içinde yaşayan toplumlara gelince: Değişik dönem ve sürelerde olmak üzere ve alfabetik sırayla Almanlar, Bulgarlar, Dubrovnikliler, Ermeniler, Fransızlar, İranlılar, Katalanlar, Normanlar, Raguzalılar, Rumlar, Ruslar, Rumenler, Sırplar, Venedikliler, Yahudiler, Yunanlılar ve diğer Slavları sayabilmekteyiz. Edirneyi konuşup, dillerinde ona bir yer verenler, elbette ki bunlarla sınırlı kalmamışlardır. Geçmişinde bir dünyâ şehri olan Edirneye, elbetteki başkalarınca da isimler verilmiştir.



Edirne, târihinin en büyük nüfusuna Osmanlı devrinde, 18. yyda ulaşmıştır. O devrin nüfusu, bâzı târih yazarlarının iddia ettikleri kadar, yâni üçyüz küsur bine varamaz ama, yapılan hesaplara göre gene de günümüzden fazla olmak gerekir. O Edirne İstanbul, Kahire, Paris, Londra, Milano gibi şehirlerle birlikte zamânın dünyâsında en büyükler arasında yer almaktadır. Bu derecede büyük ve önemli bir şehrin, her toplum için konuşulacak bir yanı olmalıdır ki, mutlakâ da böyle olmuştur. O hâlde, Edirnenin bütün bu dillerde ve hem de birden fazla biçimde isimleri söylenmiş ve yazılmıştır. Biz, bugün kullandığımız Edirne biçimi dışında olarak bâzılarının yazımı yalnız bir harf farkıyla değişen yüzü aşkın isim, sıfat ve unvan tespit ettik. Herhâlde ilgi çekici olacak tespitimizi alfabetik sırayla aşağıda yazıyoruz:



"Adona, Aderyana, Adranos, Adrenoble, Adrenople, Adriana, Adrianapoli, Adrianapolim, Adrianapolin, Adrianapolis, Adrianapolitanorum, Adrianopel, Adrianople, Adrianopolitanus, Adrianopolito, Adrianoupoleos, Adrianoupolis, Adrianu, Adrianubuli, Adrianupleos, Adrianupoleos, Adrianupolin, Adriaupolis, Adriaupleos, Adrinopolis, Adrinopolitane, Adrinibuli, Adriyanu, Adriyauples, Andinopolitane, Andnenoble, Andraanopoli, Andranapoli, Andranopoli, Andranos, Andrenoble, Andrenople, Andrenopoi, Andrenopolli, Andrenopolu, Andrenopoly, Andrianopolitana, Andrine, Andrinople, Andrinopolis, Andrinopolitane, Andriuyanon, Andriyanou, Andriyanovi, Andriyanupoli, Andronopoli, Andronopolis, Andryianovi, Anıdrriyanavi, Anıtkent, Antrianopolis, Ardenople, Âstâne-i Edirne, Dandrinopla, Dâr-al Fath, Dâr-al Mülk, Dâr-al Nasr, Dâr-al Nasr val Maymana, Dâr-al Saltana, Dar-el Feth, Dar-ül Meymene, Dar-ül Mülk, Dar-ün Nasr, Dar-üs Saltana, Edren, Edrene, Edrenos, Edrin, Edrinaboli, Edrinabolu, Edrine, Edrinus, Edrona, Edrone, Edrune, Endriye, Goneis, Gonni, Gonnoi, Hadrianopoli, Hadrianopolim, Hadrianopolin, Hadrianopolis, Hadrianopolun, Hadrianopoleos, Hadrianupolis, Hadrianoupoleos, Mahmiya-i Edirne, Mahmiyet-i Edirne, Mahmiye-i Edirne, Mahmiyye-i Edirne, Mahrûsa-i Edirne, Mahrûse-i Edirne, Odrin, Odris, Odrisa, Odrisia, Odrisum, Odrisya, Odrusa, Odrys, Odrysai, Odrysais, Odrysois, Odrysos, Odryssois, Odryson, Oresta, Orestas, Orestia, Orestiada, Orestiadas, Orestiam, Orestias, Orestu, Orestuias, Orestus, Sinan-kenti, Tahtgâh-ı Edirne, Uscodoniam, Uscudama, Uscudamam ve Uskudama."



Yukarıya, Edirnenin "Edirne" isminden başka yüzyirmisekiz ismi, unvan ve sıfatıyla bunların çeşitlemelerini yazdık. Ancak… Bunların içinden son dördünün, ki bunlar aslında bir ismin çeşitlemeleridirler, aslında Edirneye ait olmayıp, Edirnenin kuzey batısındaki başka bir yerleşimin (Bulgaryanın Üsküdar köyü) olduğuna ilişkin ayrı bir târih tezi daha vardır. Bu tez bize doğru görünmekle birlikte, hâlen iki görüş de derece-derece geçerliklerini korumaktadırlar.



Yazımızda Edirne bazında ele alıp özetlediğimiz Hadrıanopolis budur, burasıdır.

Mete Esin







Kaynak:Antropoloji