Sigara Ve Kanser
 

Sigara Ve Kanser
Prof.Dr. Mehmet CİHANOĞLU

“Kanser” kelimesi duyulduğunda çoğu zaman içimizi bir ürperti kaplar. Dünyada her yıl milyonlarca insan kanser sebebiyle hayatını kaybetmekte. Son yıllarda tıp alanındaki baş döndürücü gelişmelere rağmen bu amansız ve korkulu hastalığın sebepleri tanı olarak ortaya konamadı ve tedavisi de halihazırda tam olarak mevcut değil. Bu yazımızda kanserin bilinen en önemli sebeplerinden olan ve tıp literatüründe “kötü bir alışkanlık” olarak değerlendirilen sigara ile kanser ilişkilerini son bilgiler ışığında değerlendireceğiz.

GİRİŞ

Sigara dumanı, bütün dünyada kanserin en önemli önlenebilir ve korunulabilir sebebi olup, kansere bağlı ölümlerin % 30’undan sorumludur.1,2 Sigara içme, akciğer kanseri oluşumunda en önemli faktördür. Yapılan çok sayıdaki çalışma sigaranın ağız boşluğu, gırtlak, yemek borusu, mesane, böbrek, mide, pankreas, rahim ağzı ve kan kanserlerinin gelişmesine katkıda bulunduğunu da göstermiştir.2

Sigara dumanı, 4000’den fazla farmokolojik olarak aktif, kanser yapıcı bileşik içeren bir karışımdır. Poliaromatik hidrokarbonlar, heterosiklik hidrokarbonlar, N-nitrozaminler, aromatik aminler, aldehitler, uçucu karsinojenler, inorganik bileşikler ve radyoaktif elementler dahil 43 adet karsinojenik madde sigara dumanında tanımlanmıştır (Tablo-1).3,5 Bu maddeler kanser oluşumunda 1 veya 1’den fazla basamakları etkilerler. Kanser oluşumunda 2 basamak vardır.6 Karsinojenlerin metabolizma ürünleri önce DNA’ya bağlanarak onu hasara uğratırlar. Kanserleşmenin ileri safhalarında kanserleşmiş hücreler habis fenotipe (şekle) dönüşür.

Sigara dumanındaki poliaromatik karbon bileşenlerinin tümör başlatıcı etkileri olduğu tespit edilmiştir. Yapılan deneyler neticesinde sigara ziftinin hayvanlarda tümöre sebep olduğu görülmüştür. DNA hasarı asbest ve alkol gibi çevresel ajanlar ile hızlandırılabilir.8

Sigara dumanındaki aktif karsinojen maddelerin sebep olduğu mutasyonların, kanseri durdurucu genlerin hücrede çalışmamasına yol açtığı düşünülmektedir.9

Sigara dumanı yalnız başına güçlü kanser uyarıcılar ihtiva etmesine rağmen kansere yakalanma işyerindeki ve çevredeki diğer kimyevî maddelere yeterli dozda, sürede ve hızda maruz kalındığında gerçekleşmektedir.

Alkol ve sigara, birlikte kullanıldığında ağız, gırtlak ve yemek borusu kanser riski önemli ölçüde benzer olarak sigara içen ve asbest veya radyoaktif artık ürünlere maruz kalan işçilerde akciğer kanser riski büyük ölçüde artar.7,8 Netice olarak tütün dumanı ile bünyeye ve çevreye ait birçok faktörün karşılıklı tesirleri, kişinin sigaraya bağlı kanser riskini tayin eder. Bu arada kansere yakalanma için gerekli şartlardan biri de kişinin genetik yapısının kansere yatkınlık genlerini ihtiva etmesidir. Bu noktadan sizde bu yatkınlık genleri var ve üstüne sigara içiyorsanız kansere yakalanma riskiniz çok fazla artmış olacaktır. Eğer sizde akciğer kanserine yakalanma riskine yatkın gen veya genler yoksa, sigara içmeniz sizin akciğer kanserine yakalanma riskinizi artırmayacaktır. Tütüne bağlı kanser oluşumunda, karakteristik olan uzun gizli bekleme dönemi ve kanserleşmiş hücrelerde devamlı ilerleme, dumandaki tümör hızlandırıcılarının kronik etkilerine bağlı olarak ortaya çıkar.7

Tütünün kanser uyarıcı etkisi en fazla bronş duvarı gibi direkt olarak sigara dumanına maruz kalan dokular üzerinde görülür. Bununla birlikte uzak organlar da dumandaki çeşitli aktif bileşiklerden etkilenir. Tütündeki bazı bileşiklerin metabolik aktivasyonu ile vücutta özel kanser uyarıcılar oluşur. Bunlar arasında en önemlileri, bazı aromatik aminler ve N-nitrozaminlerdir.7 Vücudumuzdaki özel yerlerin hassasiyeti, aktif bileşenlerin emilim, taşınma ve yoğunluğuna bağlıdır. Meselâ bir tütün dumanı metaboliti olan 2-naftilamin idrar torbası kanser riskini artırır