İnşacı Yaklaşım
 

Bu yaklaşımın temel sayıltısı şudur: İster sokaktaki insanın

isterse laboratuvardaki uzmanın olsun, teorilerimiz şeylerin veya 'doğa'nın bir

yansıması değil, bu şeyler veya doğa hakkındaki bir kurgumuzun ürünüdür.

Bazıları bu inşa sürecinin dil, öznelerarasılık (entersübjektivite) veya

müzakereyle değişim (exchange) tarafından yönlendirildiğini, diğer bazıları ise

şeylerle veya doğayla olan sosyal ilişkiler tarafından yönlendirildiğini

savunmaktadırlar.İnşacılık nedir? sorusuna, alışılmış tarzda bir tanım

vermeyi doğru bulmayan Potter'a (1996) göre, inşacılık, nötr ve nesnel olarak

tanımlanabilecek ve betimlenebilecek basit bir şey gibi ele alınamaz ve gerçekçi

(realist) bir tanımı verilemez; inşacılık bu tür tanımları kesinlikle reddeder.

'İnşacı' bir 'inşacılık' tanımı, inşacı-lığı betimlenebilir bir şey olarak

görmez.Ancak Shotter ve Gergen'in (1994) inşacılığın kişisel

kimliklerin sosyal inşası; anlamı sosyal olarak üretmede iktidarın rolü;

bilimleri kurmada retorik ve anlatı; günlük etkinliklerin merkezîliği; sosyal

olarak oluşturulan etkinlikler olarak hatırlama ve unutma; metot ve

kuramsallaştırmada refleksivite gibi bir dizi yeni konuya odaklaştığı

şeklindeki saptamalarını ve Gergen'in (1994) sosyal inşacı bir bilim için

tanımladığı beş temel varsayımı zikreder:• Dünyayı ve kendimizi

anlattığımız ifadeler, ifadelerin nesneleri/konuları tarafından dikte

edilmezler.• Dünyayı ve kendimizi anlamamızı sağlayan terimler ve

formlar insan eliyle yapılmış sosyal kurgulardır (social artifaci), insanlar

arasında kültürel ve tarihsel olarak konumlanmış takasların

ürünleridir.• Dünyanın veya benliğin ifadesinin zaman içinde güçlenmesi,

ifadenin nesnel geçerliliğine dayanmaz; fakat sosyal süreçteki değişikliklere

dayanır.• Dilin önemi, insani ilişki örüntülerindeki işlevlerinden

kaynaklanır.• Mevcut söylem formlarını keşfetmek, kültürel yaşam

örüntülerini değerlendirmektir; bu tür değerlendirmeler diğer kültürel alanları

seslendirir.İnşacılık kavramı, tutarlı bir akımdan ziyade, birbirinden

oldukça farklı çeşitli düşünce akımlarını ifade etmektedir. Örneğin, Bateson'un

Palo Alto Ekolü; zekâyı, bireyin bilişsel potansiyelleri ile çevresi üstündeki

eylemleri arasında bir etkileşim sayesinde yavaş yavaş ilerleyen bir inşa olarak

gören Piaget kuramı (constructivisme); sosyal gerçekliği, sürekli bir inşa

olarak gören, örneğin giyinme, beslenme, konuşma tarzlarının sürekli yeniden

gözden geçirilen, müzakere edilen sosyal normların ve içselleştirilmiş bir

öğrenmenin ürünü olduklarını öne süren sosyolojik görüşler. Tanınmış

sosyologlardan Norbert Elias, Pierre Bourdieu, Thomas Luckmann ve Peter Berger,

bu yaklaşıma dahil edilebilirler.Potter (1996), inşacı yaklaşımların

genellikle çeşitli disiplinlerin marjinal bölgelerinde gelişmiş olduklarını

(örneğin, psikolojinin sosyolojiyle karıştığı, edebiyatın politik bilimlerin

sınırına geldiği, feminizm ve retoriğin kesiştiği yerler, vb.) belirtir ve

inşacı perspektifte, bir düzine kadar yaklaşım sıralar:Konuşma Analizi

(Atkinson & Heritage, 1984), Söylem Analizi (Potter & Wetherell, 1987),

Etnometodoloji (Button, 1991), Ethogenics (Harre, 1992), Feminist Çalışmalar

(Radke & Stam, 1994), Sosyo-Kültürel Psikoloji (Wertsch, 1991),

Post-Yapısalcılık (Culler, 1983; Hollway, 1989), Postmodern Politik Bilim (Der

Derian & Shapiro, 1989), Retorik (Billig, 1987), Refleksi/ Etnografı

(Clifford & Marcus, 1986), Bilimsel Bilginin Sosyolojisi (Latour &

Woolgar, 1986), Sembolik Etkileşimcilik (Hevvitt, 1994).Bu yaklaşımların

bazıları, esas olarak psikolojinin içinde gelişmiştir, psikolojiye yöneliktir,

ancak çoğu, psikolojide de taraftarları bulunmakla birlikte, psikolojinin

sınırları dışındadır.İnşacılığın sosyal bilimler alanında daha yaygın

bilinen ikinci versiyonu, ereksel inşacılık (constructivism) olarak

adlandırılabilir. Ereksel inşacılık, kısaca inşacılıktan farklı olarak bir

amaca, bir hedefe yönelik olmayı içermektedir. Sosyal bilimler alanında

İnşacılığın özellikle bu versiyonu üzerinde durulmakta ve eleştirilmektedir.

Eleştiriler, sosyal yapıları ve ortamı göz ardı ederek kişi veya grupların

niyetine, motivasyonuna önem vermesi ve buna dayalı açık veya örtük planlama

fikri üstünde odaklaşmaktadır. Sosyal olaylarda motivasyonlar ile sonuçlar

arasında nedensellik ilişkisi kurmak genellikle mümkün değildir.Zira

aktörlerin eylemleri, mevcut sosyal ortam içinde işlemekte ve bunların

sonuçları, önceden kestirilememektedir. Toplum, yaşanan süreç içinde

ihtiyaçlarını, isteklerini, özlemlerini ve kendine ilişkin bilinç ve anlayışını

değiştirebilmektedir.Domenach (1995) tarafından zikredilen bir örnek

olayda, mafyayla mücadele başlatan İtalyan yetkilileri, Kuzey bölgesindeki

zanlıları zorunlu ikamete tabi tutmuş, ancak bir süre sonra, mafya üyelerinin bu

durumdan faydalanarak örgüte yeni katılımlar sağladıkları ve Örgütün gücünü

artırdığı görülmüştür.Buna benzer başka örnekler verilebilir: Weber'in

rasyonelleşmenin bir ürünü gibi kavramlaştırdığı bürokrasinin, gerçekte bunun

aksine büyük bir irrasyonellik geliştirmesi; Le Bon'un betimlediği gibi,

kalabalık içinde bireysel düşünce ve eylemlerin erimesi; Girard'ın işaret ettiği

gibi, pek çok sosyal olguda (moda, medya, organizasyon sistemleri, vb.) bireysel

motivasyonların değil, birbirine taklit (mimesis) ağıyla bağlı, sosyalleşmiş ve

sosyalleştirici aktörlerin rol oynaması, vb.



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik YaklaşımlarıİşlevselcilikFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma TeorisiSkript TeorisiSimetri Teorisi