Günah Keçisi Teorisi
 

Tarihsel perspektifte mitsel-ritüel toplumlardan itibaren pek

çok kıyım olayını ve öyküsünü gözden geçiren Girard'a göre, günah keçisi

anlayışı, kriz fikriyle bağlantılıdır; bir toplumda, tüm insanlar aynı şeyi

arzuladığında, büyük çapta bir mimetizm meydana geldiğinde ve bu arzular

gerçekleşmediğinde, nihayet grubun tüm üyeleri, ortak arzularından vazgeçme

konusunda anlaşamazlarsa ve bir kurban feda ederek kolektif katarsise

varamazlarsa, toplumun iç dayanışması çatlar ve sosyal birliği

bozulur.Tüm mitolojilerde, örneğin Ödip mitosunda, bir kurban vererek

krizden çıkmayı öngören bir toplum yasası anlayışı vardır; bir kişi feda

edilerek tüm diğerleri kurtulur. Girard'ın çözümlediği tarihsel olgulardan biri,

XIV. yüzyıl ortalarında Fransız şairi Guillaume de Michaut'nun Jugemenî du Roy

de Navarre adlı kitabında anlattığı felaketlerle ilgilidir; şairin anlattığına

göre gökte birtakım işaretler vardır; taşlar yağmur gibi yağar; insanları

öldürür; yıldırımlar şehirleri harabeye çevirir; pek çok insan ölür; bu

ölümlerin bir kısmı Yahudilerin ve onların Hıristiyanlar arasındaki suç

ortaklarının eseridir; nehirleri ve su kaynaklarını zehirleyerek bunu

yapmışlardır.Ama ilahi adalet buna son verir; halka suçluları gösterir

ve halk Yahudilerle suç ortaklarını toptan halleder, vs. Öykünün gerçek dışı

yanları ortadadır; ama pek çok diğer tarihsel kaynak, bu tür olayların (Yahudi

kıyımı) yaşandığını doğrulamıştır. Olayların cereyan ettiği zaman, veba

salgınlarının başlangıç yılları olarak düşünülebilir; bu yıllarda, veba

epidemisinin terörüyle ve Yahudilerin sulara zehir kattığı fısıltılarıyla gözü

dönmüş kalabalıkların kolektif saldırganlıktan vardır.Ortaçağ

toplulukları, vebadan öylesine ürkmektedirler ki, adını bile anmamaktadırlar;

olabildiğince uzun zaman vebadan sözetmezler ve gerekli önlemleri de almazlar.

Çaresizlikleri öylesine büyüktür ki, hakikati itiraf etmek, durumla başa

çıkmaktan ziyade normal hayata benzeyen her şeyden vazgeçmek ve toplumu dağıtıcı

etkilere teslim olmakla eş anlamlıdır.Bu durumda halkın tümü bu tür bir

körlüğe gönüllü katılır. Bu umutsuzca apaçıklığı inkâr etme isteği, günah keçisi

aramaya elverişli bir ortam yaratır. Aynı şey La Fontaine'in Vebalı Hayvanlar

fablında da vardır; burada da kolektif bir görmezlikten gelme söz konusudur;

veba, tanrının bir cezası olarak yorumlanır. Felaketten kurtulmanın yolu,

suçluyu keşfetmek ve cezalandırmak ya da kutsallığa feda etmektir. Kuşkusuz bu

bakış açısı kurbanın değil, kıyımı yapanların perspektifidir; kıyım yapanlar

şiddet eylemlerinin haklılığından emindir; kendilerini adaletin kılıcı olarak

görürler; suçlu kurbanlara ihtiyaçları vardır. Dolayısıyla kıyımlarını saklama

gereği duymazlar.Girard, diğer bazı günah keçisi bulma olaylarını;

örneğin kalabalıklar tarafından doğrudan ortaya konan şiddet hareketlerini (kara

veba salgınları sırasında Yahudi katliamları) veya biçimlerinde yasal, fakat

aşırı tahrik olmuş bir kamuoyunun teşvik ettiği kolektif rezonanslı şiddet

hareketlerini (büyücü avı türündeki kıyımlar) dikkate alarak, kıyım olaylarında

birtakım ana-çizgiler ayırteder:Toplumda krizin gerçek olması; şiddetin

gerçek olması; kurbanların onlara atfedilen suçlar nedeniyle değil, krizle

çağrışımlı olabilecek bir yakınlık ve kurban işaretleri nedeniyle seçilmiş

olması; krizin sorumluluğunun kurbanların üzerine atılması ve bunlar üzerinde

eylemde bulunarak kirlettikleri topluluktan ihraç edilmeleri, kovulmaları veya

katledilmeleri.Kriz dönemleri, bir yandan normal kurumların

zayıflamasını, öte yandan kalabalıkların oluşmasını kolaylaştırıcı dönemlerdir;

bu dönemlerde kendiliğinden bir araya gelen popüler topluluklar, zayıflayan

kurumların yerini alabilir veya onları etkileyebilirler. Şiddetin hedefi olan

kişi veya topluluklar, günah keçileridir. Günah keçisi terimi, eş zamanlı

olarak, kurbanların suçsuzluğunu, onları hedef alan kolektif bir kutup

oluşmasını ve bu kutup oluşturan insanların kolektif erekselliğini ifade

eder.Kıyımın olduğu her seferinde, kıyımı yapanların yaşadıkları krizi

açıklama ve krizden kurtulma yolu hep aynıdır: Suçluları ya da krizin

sorumlularını bulmak. Etnologların ilgilendiği ilkel toplumlarda, herhangi bir

salgın hastalık ortaya çıktığında, ilk akla gelen şey bazılarının topluluk

kurallarını çiğnemiş olmalarıdır. Potansiyel günah keçileri, genelde diğerlerine

kıyasla görünür özelliklere (kambur, topal, cüce, esmer, siyah, vb.) sahip

olanlardır.Günah keçisi, arkaik toplumlarda, bir başkasının yerine

kurban edilen biridir, yani bir ikamedir. Bir şefin günah işlediğinde,

günahlarından arınması ve affedilmesi için seçilmiş bir kurbandır ve bu anlamda

adalet sisteminin bir gereğidir. Zamanla bunun yerine hukuki bir sistem

yerleşmiş ve kurbandan vazgeçilmiştir (Bu gelişmenin başlıca evreleri, Roma

Hukuku, Hıristiyanlık ve nihayet yurttaşların hukuk planında eşitliğini öngören

1789 Devrimi olarak belirtilebilir).Ama toplumların kriz anlarında, bir

kurban aranması olgusu varlığını sürdürmektedir. Girard'a göre mitoslar, 'kıyım

metinleri'dir. Genellikle kıyımcıların ağzından anlatılmışlardır ve masum

değildirler. Bu tür mitoslar, kahramanları değiştirilir, yer ve tarihleri

belirtilmez ise ve kabaca bir makyajı yapılıp anlatılırsa, kolayca çağdaş

olgular olarak algılanacaktır.



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi