[bluemoon24]

Bu süreçleri tanımlamak, onları, kişinin özel niteliklerine

atfettiğimiz önemi ve onları kullanış düzeyimizi gösteren bir continuum üstünde

yerleştirmek demektir. Çizginin bir ucunda, kategorilere dayalı süreçler bulunur

ve bunlar hedef kişinin bir veya daha çok sayıda sosyal kategorinin (etnik,

kültürel, cinsel, vb.) temsilcisi olarak imajını üretirler. Diğer uçta ise

birey-selleştirici yargı süreçleri bulunur ve bunlar hedef kişinin özgül

niteliklerine dayanırlar. Bu iki uç arasında her iki nitelik grubundan da

beslenen karma özellikler yer alırlar.Kişi nitelikleri, kişiyi

sınıflandırma imkanı verirler, yani onun tanımını bir kaç özelliğe indirgemeyi

sağlarlar. Bu basitleştirmenin bedeli, kişinin ayırdedici özelliklerini örtmesi

ve bu kategorilere bağlanan stereotiplerin ve önyargıların devreye girerek

yargılarımızı bozmasıdır. Bu tür nedenlerden ötürü,• ya ilk

kategorileştirmemizi gözden geçirmeyi gerekli buluruz; bu durumda kullandığımız

kategorilendirme sisteminin hedef kişiye uygun olduğunu onaylamaya

çalışırız.• ya gözlediğimiz kişilerin kategoriye uygunlukları kısmi

olabilir; bu durumda kişiyi yeniden kategorize etmeye veya ilk izlenimlerimizin

kategorisel özelliğini korumaya imkân veren bir alt kategoriye sokmaya

yöneliriz.• ya amaçlarımız, kategorizasyonumuzun sağladığı bilgilerin

ötesine gitmeyi gerektirir; bu durumda ise kişi hakkında sahip öldüğümüz tüm

enformasyonlara dikkat ederek onları tekil/biricik bir temsil bünyesinde adım

adım bütünleştirmeye ve örgütlemeye çalışırız.Bu model beş öncüle

dayanmaktadır:1. öncül: Kategorisel süreçler, kişisel niteliklere dayalı

yargılardan daha önceliklidir, yani izlenimlerin oluşumunda ilk etap

kategorileştirmedir. Gözlemci veya yargıda bulunan kişi hedefi, belirli bir

bireyler kategorisine sokma imkanı veren enformasyonlarla ilgilenir. Bundan

sonra, diğer aşamalara geçilir; sırayla; kategorizasyonun doğrulanması, yeniden

kategorilendirme veya alt-kategoriye sokma ve farklı niteliklerin adım adım

entegrasyonu.2. öncül: izlenim oluşumu çizgisi boyunca ilerleyişimiz,

hedef kişinin özelliklerini, belleğimizdeki kategorilere sokma kolaylığına

bağlıdır. Eğer üzerinde düşündüğümüz özellikler uygun gelmiyorsa, bir sonraki

etaba geçeriz, yani yeniden kategorilendirmeye. Bunda başarılı olunamazsa,

hedefin özel niteliklerinin adım adım entegrasyonuna geçilir.3. öncül:

Hedefin özel niteliklerine dikkat, hedef hakkında oluşturduğumuz izlenimin

doğasını belirler.Bu niteliklere az dikkat edersek, izlenimimiz, hedefin

kategorisel özelliklerine dayanır.4. öncül: İzlenimlerin oluşumu

sürecini, motivasyonlar da etkiler. Kişinin karşılıklı etkileşim ilişkileri,

işbirliği veya rekabet ilişkileri içindeki motivasyonları farklıdır. Patronuna,

denemeye alınan ve beğenilen bir adayın portresini çizmeye çalışan bir görevliyi

alalım. Amacı, görevini hakkıyla yerine getirerek ve adayın geçerli bir karara

dayanak olacak bir portresini çizerek adayı, patronuna beğendirmektir. Bunu

başarabilmek için, aday hakkında Özel ve bireyselleştirici enformasyonlar

toplar. Adayın onunla olan ilişkisine göre (rakip veya yardımcı) çabalarında

farklılık görülür.5. öncül: İzlenimlerin oluşumuna motivasyonların

etkisi, algılayan kişinin dikkatine ve yorumlarına göre değişir. Algılayanın

amaçlan, dikkatini ve yorumlarını etkiler.Bu model sosyal algı alanında

ilgiyle karşılanmıştır. Modelin çeşitli önermelerini ya da boyutlarını testeden

araştırmalar yapılmış ve alt modeller geliştirilmiştir (Fiske ve Neuberg,

1990).



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıBasın İşletmelerinde Örgütsel ModellerYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi