Benlik Modelleri
 

Benlik şemaları, benliğe ilişkin

sosyal enformasyonların işlenişini yönlendiren ve düzenleyen ve geçmiş

yaşantılardan kaynaklanan bilgi genellemeleridir (Markus, 1977); benlik

şemalarında, spesifik bilişsel temsillerin yanı sıra, bazı kategorizasyonların

sürekli tekrarından doğan genel bilişsel temsiller, bir tür filtre mekanizması

meydana getirip pekiştirir ve böylece oluşan benlik şemaları, bireyi

değişikliklere karşı koruyucu bir işlev görürler.Benlik şeması, iliş-kin

olduğu alanda yeni enformasyonların işlenmesini kolaylaştırır, bu alandan, kendi

davranışını destekleyen örnekler bulur; bu alanda kendi gelecek davranışlarını

öngörmeyi sağlar ve şemasına uymayan enformasyonlara karşı direnmeyi

sağlarlar.İkinci model, 'prototip olarak benlik' modelidir (Rogers,

1977; 1981); burada benlik, bir kişinin kendini betimlediğini düşündüğü

özellikler bütünüdür. Prototip, bir kategoriyi en iyi temsil eden öğesidir,

kategorinin diğer öğelerine en çok benzeyen öğedir.Genelde bir

kategorinin en sık olarak hatırlanan, aklımıza gelen öğeleri, en tipik

olanlarıdır; kategorinin tipikliği, onun temsil ediciliğine ve bellekte

ulaşılabildiğine bağlıdır. Benlik, kendi prototipinin özelliklerine sahiptir;

hiyerarşik olarak düzenlenen benlik prototipi, kişinin kendini betimleyici

çeşitli kişilik çizgileri, fiziksel nitelikler ve davranışsal verilerden oluşur;

yeni bir enformasyonun, kişinin tanımına dahil olabilmesi için, prototipe uygun

olması gerekir.Üçüncüsü 'çağrışım ağı olarak benlik' modelidir (Hinton

& Anderson, 1981). Burada enformasyonlar aralarında birbirine bağlantılı

düğümler halinde düşünülür; bu düğümlerin birbiriyle bağlanmasından ağlar

oluşur. Düğümlerden birinin uyarılması, onunla bellekte çağrışımlı

enformasyonların hatırlanması ve tanınmasına yol açar. Bir kişiye kendini

tanımlaması söylendiğinde, benliğe tekabül eden düğümle ilgili özelliklerini

belirtir; benlik düğümüne en yakın, en merkezi özellikler, aynı zamanda en kolay

uyanan özelliklerdir.Bu bağlamda Kihlstrom ve ark. (1988), bellekte

depolanmış iki tip benlik bilgisi ayırdederler: Bireyin kendisi . ve

davranışları hakkındaki görüşüne ilişkin semantik bilgiler ile kişinin

otobiyografık belleğinden gelen enformasyonlara tekabül eden episodik

bilgiler.Benliği tek bir bilişsel yapıda görmek doğru görünmemektedir,

zira bireyler durumlara göre değişkenlikler göstermektedir. Örneğin bir bireyin

benlik tanımında, merkezi özellikler sistematik olarak belirtilse de, periferik

özellikler koşullara, durumlara göre anılmaktadır (Kaynak: Bouchel ve ark. 1996;

Kihlstrom, 1992, Piolat ve ark. içinde).



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıBasın İşletmelerinde Örgütsel ModellerYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi