Öz Saygı
 

Bu duygu,

öz saygı araştırmalarının temeli olmuştur, zira öz saygı araştırmaları,

kişilerin kendilerini değerlendirebileceği ve bunu tutumları, eylemleri ve

sözleri vasıtasıyla ifade edebileceği varsayımına dayanmaktadır. Bir birey

kendini değerlendirmeye çalıştığında, ya salt kişisel özelliklerini dikkate alır

ya da mensup olduğu gruplara referansla değerlendirme yapar. Bireyin, kendi

kişisel özelliklerinin sübjektif değerlendirmesi, kişisel öz saygıyı; bireyin

özdeşleştiği grupların özelliklerinin sübjektif değerlendirmesi ise kolektif öz

saygıyı oluşturur.Öte yandan öz saygı, kişinin içinde bulunduğu

durumlardan da etkilenir. Yaşanan olaylar ve alınan enformasyonlar, kişinin

kendine ilişkin imajlarını değiştirebilir. Bu nedenle dispozisyonel öz saygı ile

durumsal ya da bağlamsal öz saygıdan söz edilebilir.Tarihsel olarak, öz

saygının kavramsallaştırılmasında iki teorisyen James ve Cooley'in çalışmaları

önemli bir yer tut-maktadır (Bolognini ve ark., 1998). James, öz saygı (self

love) kavramında, kişinin başarıları ile özlemleri arasındaki oranı öne

çıkarmıştır (öz saygı=başarılar/özlemler). Cooley, diğerlerinin kişiye ilişkin

görüşlerinin, diğerlerinin aynasında yansıyan imajının (looking glass şelf)

belirleyici olduğunu vurgulamıştır.Öz saygı, modern Batı toplumlarının

bir özelliği olan bireyselci bir insan ideolojisi içinde kök salan bir kimlik

boyutudur. Bu toplumlarda bireyler kendilerini, özel bir kişi anlayışına dayalı

bir sembolik alanda inşa ederler. İçinde yaşadığımız kitle iletişim ve serbest

rekabet uygarlığı, bireylerin olumlu bir imaja sahip olmalarını, temel bir değer

haline getirmiştir, öylesine ki öz saygının kazanılması, sosyalleşmenin

başarısının göstergesi olarak görülmeye başlamıştır.Bu kültür,

çocukların, hareketlerinden sorumlu bir kişi olarak görülmesi gerektiğini

vurgulamış ve kendini ifade etme ve gerçekleştirmeyi bir hedef olarak

göstermiştir.Maslow'un ihtiyaçlar piramidinin en üst katında yer alan

kendini gerçekleştirme hedefi, hümanist düşünce geleneğinden gelmektedir.

Başlangıçta, çocuğun içinde yaşadığı toplumun inanç ve değerlerini, duygu,

düşünce ve davranış tarzlarını, sosyal rolleri ve normlarını içselleştirmiş bir

üyesi haline gelmesini ifade eden sosyalleşme, günümüzde çocuğun kendini

geliştirmesi, kişiselleştirmesi ve yüceltmesi hedeflerine doğru

kaymıştır.Öz saygı, son çeyrek yüzyılda, önemli bir araştırma alanı

olmaktan öte, geniş bir kitlenin ilgi odağı haline gelmiştir. Bir yanda

psikologlar, eğitimciler ve ruh sağlığı uzmanları, öte yanda gittikçe genişleyen

bir halk kitlesi, öz saygı terimi altında toplanan olgulara ve sorunlara ilgi

duymuştur.Çeşitli yaşam alanlarındaki performans düşüklükleri,

depresyonlar, İntiharlar, ergenlik ve gençlik sapmaları, okul başarısızlıkları

ve uyumsuzlukları, erken hamilelik ve benzeri sorunlar, öz saygı düzeyiyle

ilişkilendirilerek anlaşılmaya çalışılmıştır.Günümüzde, çeşitli

araştırmacılar öz saygının, insanların yaşamında önemli bir rol oynadığı,

onların düşünceleri, duyguları ve davranışlarında etkili olduğu konusunda görüş

birliği içindedirler. Yapılan araştırmalarda, öz saygı düzeyinin, kendine güven,

iç tutarlılık, zamanda istikrarlılık, kararlı tepkiler gösterme, kendini

yücelterek sunma gibi değişkenlerle ilişkili olduğu yönünde bulgular elde

edilmiştir.Öz saygının yapısı konusunda, bazı yazarlar genel bir

duygudan (Coopersmith, 1967) söz ederken, bazıları (Bracken, 1996; Harter, 1982;

Marsh, 1989) çok boyutlu bir yaklaşım sergilemektedirler. Faktör analizi

temelinde yapılan çalışmalar (Harter ve Pike, 1984), insanın kendini

değerlendirmesinin çok boyutlu bir nitelik gösterdiği tezine ağırlık

vermektedir.Kendini değerlendirmenin, çocukluktan itibaren gelişim

dönemlerine bağlı olarak, alanlara göre farklı bir seyir izlemesi de bu tezi

desteklemektedir. Öz saygının boyutları sayılabilecek bu temel alanlar arasında,

okul başarısı, atletik yetenek, ilişkisel yetenek, fiziksel görünüm, davranışlar

ve bunlara ek olarak yakın dostluklar, duygusal ilişkiler ve mesleki başarılar

sayılmaktadır.Fakat farklı alanlar da olsa, Öz saygının faktör yapısında

özellikle iki faktör öne çıkmaktadır: Kapasite veya yeteneklerin

değerlendirilmesi ile kişisel uygunluğun (sosyal kabul açısından)

değerlendirilmesi. Bazı yazarlar, iki yaklaşım arasında bir çelişki

bulunmadığını, her ikisinin de insanın kendini değerlendirmesinin bir parçası

olduğunu, yani kendimiz hakkında bazen genel (global öz saygı), bazen da

alanlara göre (özgül öz saygı) bir değerlendirme yaptığımız fikrini

savunmaktadırlar. Buradan hareketle, iki değerlendirme tipini birbirine göre

hiyerarşik bir tarzda konumlayan farklı modeller geliştirilmiştir (Hattie ve

Marsh, 1996).Öz saygı düzeyinin ölçülmesi, öz saygının

kavramsallaştırılmasında temel alınan yaklaşımlara göre farklı yöntem ve

ölçeklerle yapılmaktadır. Ancak pratikte, çok boyutlu ve çok-skorlu ölçekler

daha çok tercih edilmektedir. Bu tür ölçekler, Özel bir sorun konusunda, yani

belirli bir alanda değerlendirme yapılacağında daha uygun

düşmektedir.Örneğin okul başarısı veya fiziksel görünüm konusundaki öz

saygı düzeyi araştırılmak istendiğinde, çok boyutlu bir ölçeğin, sadece bir tek

(veya birkaç) alt ölçeğini kullanma imkanı vardır ve bu da, önemli bir tasarruf

kaynağıdır (Harter, 1998).



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi