Düdüklü Tencere
 

Bakır tencerelerin, kullanış ve dayanma bakımından iyi olmalarına karşın

sık sık kalaylanmaları gerekir. Alüminyum tencerelerin sakıncalı yanlan ise

kesif soda ve alkali eriyiklerin alüminyum üzerine olan etkileridir. Sıcak-soğuk

farkından etkilenip çatlasalar da en sağlıklı tencereler cam (payreks)

olanlarıdır. Pişirme sırasında içleri görülebildiğinden sık sık kapaklarının

açılması gerekmez, yiyeceğin vitamini kaçmaz. Düdüklü tencerelerin yan

yüzleri basınca dayalı malzemeden yapılır. Kapaklan ise ilginçtir. Çevrilince

tencerenin ağzını içten sıkı sıkı kapatırlar ve buharın kaçmasına mani olurlar.

Düdüklü tencerenin kapağında herhangi bir patlama tehlikesine karşı,

istenen basınca, dolayısıyla pişme derecesine göre ayarlanabilen bir subap

vardır. Basınç ayarlananın üstüne çıkınca subap açılır, buhar buradan dışarı

kaçar, hızla çıkan buharın çıkardığı düdük sesi de etrafı olaydan haberdar eder.

Düdüklü tencere ismini de bu nedenle almıştır. Düdüklü tencerenin

pişirme prensibinde suyun kaynama özelliği yatar. Su 100 derecede kaynar demek

tek başına doğru bir ifade değildir. Kaynama sıcaklığı atmosfer basıncı ile

doğrudan ilgilidir. Basınç atmosfer basıncından düşükse, su daha düşük

sıcaklıklarda da kaynayabilir veya basınç atmosfer basıncından yüksekse suyun

kaynaması için daha yüksek sıcaklıklar gerekir. Normal tencere

ısıtıldığında su 100 derecede kaynar ve tüm su kaynayana kadar bu sıcaklık sabit

kalır, yemek de bu sıcaklık da pişer. Düdüklü tencerede ise buhar dışarı

kaçamadığından tencerenin içindeki basınç gittikçe artar, dolayısıyla su 100

derecede kaynamaz, tenceredeki sıcaklık 130 dereceye kadar çıkar.

Böylece pişirilmesi istenen besinlerin ısısı suyun kaynama derecesinden

çok daha yükseğe çıkar. Bu yüksek sıcaklık yiyeceğe süratle nüfuz ederek,

vitamin ve minerallerini kaybetmeden daha çabuk pişmesini sağlar. Bundan dolayı

et haşlaması en çok yarım saatte, kuru sebzeler yirmi dakikada pişebilirler.

Gelelim düdüklü tencerenin öyküsüne. 1682 yılının 12 Nisan akşamı

Londra'da bir evde kraliyet sosyetesinden bir grup yemek yiyeceklerdir. Bu yemek

o güne kadar yenmiş yemeklerden farklıdır çünkü davetlilerden Fransız mucit, 35

yaşlarındaki Deniş Papin, yemeği son buluşu olan, her tarafı kapalı, üzerinde

emniyet vanası olan bir kap içinde pişirecektir. Papin, gazlarla ilgili

ana kanunları formüle eden İrlandalı fizikçi Robert Boyle'nin asistanıdır ve

kabın içindeki buhar basıncını arttırarak, yemeğin sıvı kısmının kaynama

noktasını yükselten bu buluşunu 1679'da gerçekleştirmiştir. Yemekte bulunanlar

pişen etten o kadar memnun olmuşlardır ki, bu buharlı tencere süratle yayılmış,

hemen hemen bütün yiyeceklerin hatta pasta ve pudinglerin pişirilmelerinde bile

kullanılmıştır. Her icadın ilkinde olduğu gibi, bunda da bazı aksamalar

olmuş, emniyet valfı sık sık tutukluk yapmış, güzel bir akşam yemeği yemeye

hazırlananlar, tencere patlayınca yiyecekleri duvarlarda seyretmek zorunda

kalmışlardır. Bu patlamalar düdüklü tencerenin neredeyse 150 yıl unutulmasına

yol açmıştır. Tekrar popüler olması ise Napoleon Bonaparte sayesinde olmuştur.

'Bir ordu midesi üzerinde hareket eder' diye bir vecizenin sahibi olan

Napoleon askerlerine yiyecek ikmalini sağlıklı yapamamaktan şikayetçi idi. Bu

sorunu çözmek için parasal ödül vaat etmesi üzerine Fransız şef Nicholas Appert,

Papin'in buluşunu geliştirerek günümüzdekine benzer pratik bir düdüklü tencere

yapmış ve tekrar yaygın olarak kullanılmasını sağlamıştır.



Ü-V-Y-ZŞ-T-USP-RN-O-ÖMJ-K-LH-I-İGE-FC-Ç-DBAY-ZU-Ü-VŞ-TSP-RO-ÖN