Yelkenli
 

Amerika'yı

izlemekte gecikmedi: İlk düzenli vapur seferi 1818'de, İngiltere-İrlanda

arasında başladı. Kesinlikle bilinmiyor ama, halk bu yeniliğe kaygı ve

duraksamalı bir dönemden sonra alışabilmiş olmalı. Çünkü bu topraklarda göl ya

da ırmak söz konusu değildi. Kapalı da olsa bir deniz yolculuğuydu bu ve denizin

şakası olmazdı Gerçekten, buharlı gemiyle yolculuk konusunda kaygılar

büsbütün giderilmiş değildi. Makinelere olan güvensizlikten ötürü araçların

ancak göllerde ya da iç denizlerde işletilebileceğine inanılıyordu. Kaldı ki

yanar maddeler (A.B.D.' de odun, İngiltere'de kömür) öyle çok yer tutuyordu ki,

şilep olarak kullanılması verimli olamazdı. '(1900'lerde bu gemiler saatte

beygirgücü başına 750 gr. kömür yakıyorlardı; 1830'dakiler ise 6

kilo.)'Atlas okyanusunu geçmeyi deneyen ve başaran ilk buharlı gemi.

Amerikan yapısı Savannah oldu (1819). Yelkenleri de vardı ve ancak onların

yardımıyla Liverpool'a varabildi. Buharlı gemiler yelkenleri uzun zaman

atamadılar. Gariptir; hızlarını makinelerinden çok yelkenlerinin gelişmişliğine

borçluydular. Sözgelişi, Fransız buharlısı Sphinx (1829), 160 beygirlik bir

makineye sahip olduğu halde 13 km.'lik hızı makinesinden çok yelkenlerine

bağlıydı. Buhara karşı sürdürülen çekingenlik 1838'de İngiliz buharlısı

"Great Western"in, Bristol-New York arasında düzenli seferlere başladığı gün

daha belirli şekilde ortaya çıktı. Great Western, 1.775 tonluk ve 111 yolcu

alabilecek büyüklükte güzel bir tekne olmakla birlikte, sadece 7 yolcuyla yola

çıktı. Şunu da hemen kaydedelim güçlü bir rakip görününce yelkenli

kendini toparlamak ve miskince yerinde saymalarından vazgeçmek zorunluluğunu

duymuştu. Yenilerin XIV. Louis zamanının gösterişli yelkenlileriyle ortak bir

yönü yoktu. Ön ve arkasında köşkleri bulunmadığı gibi, yaldız boyalarla süslü

tahta oymalara da sahip değildi. Teknisyenler estetik kaygıları büsbütün bir

yana atmışlar, D. Bernoulli ve Euler'in çalışmalarına dayanarak gemiye gelişmiş

bir hidrodinamik şekil verip rüzgârın güç ve yönüne karşı gereğince donatmaktan

başka bir şey düşünmemişlerdi. XIX. yüzyılın başlarında Çin, Hindistan

ve Amerika ile ticaretin birden hızlanması, işlerin gidişine değişik bir yön

verdi. Afyon, çay, altın ve buna benzer değerli ticaret mallarının, denizleri

dolduran savaş gemileri yüzünden gideceği yere hızla taşınması, yani onlardan

kaçırılması gerekiyordu. Böyle bir ihtiyaç baş gösterince Amerikalı mühendisler

hiç bir dönemde benzeri görülmemiş güzellikte büyük ve hızlı yelken gemileri

inşa ettiler. Bunlar boyları enlerinin 6-8 katı olan 6.5 m. yükseklikte, üç ya

da beş yelken taşıyan dev gemilerdi. Great Republic (1853) 99 m. olup 5.800

metre karelik yelkenleriyle saatte 28 km. gidiyordu. Lightning (1855), saatte 34

km. yapıyordu. Buharlı gemiler bu hızı ancak 1885'te Etruria transatlantiği

sayesinde aşabildiler 1849'daysa Hong-Kong'dan Londra'ya çayı, Avustralya'dan

tahılları ve Şili'den gübreleri, Avrupa'ya bu yelken gemileri taşıyordu.

Armatörlerin cömertliğiyle kırbaçlanan deniz kurtlarının yönetimindeki

bu mükemmel araçların karşısında buharlıların durumu güçsüz görünüyordu. Ama

onlarında gittikçe gelişmekte, büyük tonajlara ve hıza uygun oldukları

anlaşılmaktaydı. Buna karşılık yelkenliler mükemmelliklerinin doruğuna

varmışlardı ve oradan öteye gitmeleri imkânsızdı. Yüzyılın ortalarına

doğru gerçekleştirilen yeni bir gelişmeden her iki rakip de yararlandılar, ikisi

de madenle inşa edilmeye başlandı. 1838'in Great Western'i tahtadandı. Birkaç

yıl sonra meydana getirilen Great Britain ve 1857'de çağın en büyük gemisi, ünlü

Great Eastern demirden yapıldı. Bu gemi bugün bile muazzam bir tekne olarak

kabul edilecek boydaydı. 19.000 ton geliyor, 4.000 yolcu ve 6.000 ton yük

taşıyordu. Boyu 211 metreydi. Beş bacası ve altı yelken direği vardı.

Çarklarının çapıysa 17 m. olup her biri 185 ton geliyordu. Makine ve

yelkenlerinin yardımıyla saatte 24 km. hızla gitmekteydi. Bu mükemmellik yine de

armatörlerini iflâstan kurtaramadı. Çünkü araç çağına göre çok ileriydi. Her

seferinde 4.000 yolcu bulması imkânsızdı. Taşıdığı yüke gelince yelkenliler hem

onun kadar hızlı hem de daha ucuzdular. Sözün kısası, 1850 yıllarında

yelkenlilerin toplam tonajı 10.000.000 ton olduğu halde buharlınınki 750.000'di.

Yani yüzde 40'a karşı yüzde 3 oran, 1870'te yüzde 16'ya karşı 3'e, 1885'teyse

1'e karşı Ve düştü. Rekabet uzun sürmüş ve yelkenlinin gözden düşüşü ancak

1870'ten sonra olmuştu. Bunun nedeni de yeni bir elemanın Watt makinesinin

lehine işe karışmış olmasıydı: Pervane icat edilmişti.



Siyaset, Bilim Ve Tarih Bilinci (Doğan Özlem )The Benefits Of TreesEnerji TasarrufuAlternatif Ucuz Enerji KaynaklarıErozyonun Tanımı Ve ÇeşitleriDünyamızın HareketleriDoğalgazDeve KuşlarıTeknolojik CellatlarımızKüresel IsınmaÇimento İşkolu Ve SorunlarıAtmosferin Başlıca Gaz KirleticileriNükleer EnerjiYapay KristallerHyrogen Fuel  The Fuel Of FutureKentiçi Ulaşımı Ve Çevre SorunlarıPrcı HakkındaÇevre Kirliliği Ve SonuçlarıSivil SavunmaUluslararası Hukuk Ve Çevre