Ekonomi Ekonomidir
 

Ancak burada, son yıllarda büyük bir imaj

pompalaması ile gereğinden fazla şişirilen, gerçek yüzü ortaya çıkınca

yatırımcılar tarafından terk edilip, "Pazar değeri" diye adlandırılan başarı

kıstasında %97'lere varan kayıplarla karşılaşan birçok "Yeni Ekonomi" şirketinin

başına gelenlerle ilgili gerçekleri ve birtakım deneyimleri, basit bir

yaklaşımla aktarmakta yarar gördüm.

Sözünü ettiğimiz kuruluşların büyük çoğunluğunda gözlemlenen ortak nokta,

kurum kimliğinden ziyade, bu şirketlerin kurucusu olan ve birer deha olarak

adlandırılan gençlerin ön plana çıkması. "Dinozor" tiplemesi ile her dakika

tenkit edilen geleneksel işadamı ve yöneticilerin vizyon eksikliğinin

vurgulandığı, ortaya attıkları parlak fikirlerle ekonomiyi ele geçirecekleri

iddia edilen bu gençlerin başarı öykülerinin boy boy fotoğraflarla desteklenmiş

röportajlarda sürekli pompalandığı haberlerin dergi ve gazete sayfalarından

düşmediğini hepimiz biliyoruz.

İşte tüm bu yeni yetme kuruluşlara baktığımızda, 1960 - 1970'li yıllarda yine

büyük beklentiler yaratarak halka açılan ve kaynak toplayan dev şirketlerden

farklı bir noktayı gözlemliyoruz: Bugün Dünyanın her yerinde "Moda neyse onu

yazalım" diyen, kulaktan dolma bilgiye sahip birtakım gazeteciler tarafından

bilir-bilmez her yerde kötülenen "Eski ekonomi" şirketleri, halktan para

toplamaya başladıkları dönemde

Derin ve daha önemlisi, "Kolay taklit edilemez" bir

bilgi birikimine

Hatırı sayılır, sadık ve "Kurumsal ağırlıklı" bir

müşteri portföyüne

Ellerindeki fabrika ve fiziksel üretim araçlarıyla

çok büyük bir "İkinci elde satılabilir" mal varlığına

...sahiptiler. Aynen "Yeni ekonomi" şirketleri gibi bunlar da, yıllar önce

ortaya çıkmış bir parlak fikre dayanıyordu. Ancak bunların tümü, bu parlak

fikirleri ekonomik bir değere dönüştürmeyi becermiş, kendini ispatlamış, halka

açılmadan önce zaten karlı durumda olan şirketler idi. Şirketin idamesi için

gerekli olan satış ve pazarlama giderlerinin yanı sıra bazı genel ve idari

masraflar, elde edilen brüt kardan çıkarıldığında sonuç elbette bazen negatif

olabiliyor, veya yapılan yatırımların geri dönüşü yıllar alabiliyordu. Ancak,

istisnasız hiçbiri 10 liraya aldığı malı - veya mal ettiği hizmeti - 8 liraya

satmıyor, yani "Zararına ticaret" yapmıyordu. Kârdan birtakım fedakarlıklar

yaparak pazarı ele geçirmek ve bir pozisyon tutmak elbette önemliydi ama bunun

bedeli yıllarca zararına ticaret yapmak değildi. Pazar payındaki beklenti

elbette iyiydi ama bu zararı kim ve nasıl finanse edecekti?

İşte bu eski ekonomi şirketleri, salt beklenti üzerine yatırım yapmıyor,

gelecek hakkında aldatıcı cümleler taşıyan kehanetlerde bulunmuyor ve büyüme

planlarını belki de iki gün sonra geçerliliğini yitirecek spekülasyonlar üzerine

kurmuyordu. Eski ekonomi şirketlerinin pazar değeri de başkanın veya genel

müdürün kehanetlerine veya karizmasına bakmak yerine, geleneksel parametrelerin

değerlendirilmesiyle belirleniyor, yatırım kuruluşları da açıklamalarını bu

rakamlara dayandırarak yapıyorlardı. Bir aileye veya şahsa ait kuruluşlarla dolu

olan ve rekabet denen kavramın pek bilinmediği Türkiye'de değil, sermayenin

tabana yayıldığı ve yöneticilerin hissedarlara karşı büyük sorumluluklar

taşıdığı gerçek iş dünyasında, birbirleriyle rekabet eden kurumsallaşmış

şirketlerin yegane başarı kıstası olan "Pazar değeri"ne baktığımızda temelde

neyi görüyoruz dersiniz? Salt beklenti üzerine spekülasyon yaparak vurgun

peşinde koşan müteşebbislerin kurduğu şirketlerin inanılmaz iniş - çıkışlar

yaşadığını, eski ekonomiyi temsil eden kurumların ise yıllar içinde dengeli ve

tutarlı bir biçimde büyüdüğünü, hissedarlarına daima yüksek değer sağlamaya

devam ettiğini iddia etmek çok mu zor?