Allerjik Zatürre
 

Allerjik ZatürreAllerjik zatürre (AZ), havada bulunan çeşitli organik tozların solunmasıyla oluşan bir tür akciğer iltihabıdır. Sigara içmeyen kişilerde daha sık rastlanır. Hastalığa neden olan alerjenlerin çoğu, sıcak ve nemli ortamlarda üreyen actinomyces sınıfı mantarlar ile kuşların tüy, serum ve salgılarındaki çeşitli proteinlerdir. Mantarlar daha çok depolanmış saman, ot hububut, şeker kamışı... arasında ürediği ve bunlara da en çok çiftçiler maruz kaldığı için hastalığa çiftçi akciğeri ismi de verilir. Ancak, son yıllarda bu tür mantarların başta büyük binaların merkezi ısıtma ve nemlendirme sistemleri, evler, sauna ve banyolar olmak üzere birçok yerde üreyebildikleri ve bu nedenle de hastalığın her kesimden insanda görülebeceği ortaya çıkmıştır.

Allerjik zatürre başlıca iki farklı tabloda karşımıza çıkar

Akut allerjik zatürre: Kısa zamanda yüksek miktarlarda alerjene maruz kaldıktan 4-6 saat sonra ani ateş, titreme, nefes darlığı ile başlar. Birçok hastada baş ve kas ağrıları, halsizlik, iştahsızlık gibi grip benzeri belirtiler de bulunur. Kişinin alerjenlerle teması geçmişse, bu bulgular 18-24 saat içinde azalmaya başlar ve bir hafta içinde de tamamen kaybolur. Alerjenle temsı devam edenlerde ise belirtiler azalmadığı gibi giderek de ağırlaşmaya başlar. Öksürük, balgam, nefes darlığı yanında kilo kaybı da ortaya çıkar.

Kronik allerjik zatürre: Alerjenlere daha düşük dozda fakat uzun süre maruz kalanlarda ortaya çıkan hastalık tablosudur. Evlerinde muhabbet kuşu besleyenlerde daha çok görülür. Hastalık çok sinsi bir seyir gösterir. Başlıca belirtisi eforda ortaya çıkan ilerleyici nefes darlığıdır. Birçok hastada aşırı bir kilo kaybı da vardır. Buna karşılık ateş, titreme, kas ağrıları gibi belirtilere rastlanmaz. Bazı hastaların parmaklarında çokamkalşama saptanabilir. Hastalığın bu şekli, maalesef çoğu kez ancak en ileri devrede, akciğer dokusunda artık düzelmesi mümkün olmayan hasarlar oluştuğunda tanınmakta ve o zamanda yapılabilecek fazla şey kalmamaktadır.

Tanı yöntemleri

Akciğer röntgeni: Hastalığın akut başlayan şeklinde birkaç hafta içinde düzelen gölgeler saptanırken, kronik şeklinde akciğerlerin büzüşmüş ve küçülmüş olduğu görülür. Belirtilerin akciğerlerin üst kısımlarında daha fazla olması, hastalığın tipik bir özelliğidir.

Solunum fonksiyon testleri: Hastanın şikayetlerine uygun olarak solunum fonksiyon testlerinde bazı bozukluklar saptanır. Bunlar ani başlayan AZden geçici iken kronik AZlilerde görülen anormallikler kalıcıdır. Solunum fonksiyon testlerinin tanıdan ziyade, hastanın akciğerlerindeki harabiyet ağırlığının belirlenmesinde, hastalığın genel gidişininin izlenmesinde ve tedaviye cevabın değerlendirilmesinde yararı vardır.

Kanda antikor tayini: Kanda alerjenlere karşı oluşan antikorların ölçülmesi en önemli tanı yöntemidir. Ancak, alerjenlere maruz kalan bazı kişilerde, hastalık belirtisi olmadığı halde, kanda antikorların yüksek bulunabileceği unutulmamalıdır. Şüphe edilen alerjenin, solunum yoluyla verilmesini takiben hem tipik hastalık belirtilerinin ve hem de solunum fonksiyon testlerinde birtakım bozuklukların ortaya çıkması ile kesin tanı konabilir. Son yıllarda bronş lavajı ve akciğer biyopsisis gibi yöntemler de tanıda kullanılmaya başlanmıştır.

Tedavi: Asıl önemli olan, hastalığa yol açan alerjenlerden kaçınmaktır. Bunun için de, modern binalardaki havalandırma sistemleri mantar üremesi açısından kontrol edilmeli ve gerekiyorsa suyu değiştirilmelidir. Binaların iyi havalandırılması önemlidir. Evlerde üreyen mantarları özel ilaçlarla ortadan kaldırmak mümkündür. Etkenin belirlenemediği durumlarda veya ortadan kaldırılması mümkün olmuyorsa, hastanın o ortamdan uzaklaşması gerekir. Uygun bir yüz maskesinin kısmen yararı olabilir. Bazı hastalarda özel bir immunoterapi türü ile başarılı olunabilir.

İlaç tedavisi: Hafif krizler, hastanın o ortamdan uzaklaşmasıyla düzelir. Ama, ağır durumlarda kortizon tedavisi uygulanması gerekir. Kortizon dozu, hastanın durumu düzelmeye başladıktan sonra yavaş yavaş azaltılarak birkaç haftada kesilir. Hastaların tedaviye cevapları, akciğer röntgeni ve solunum fonksiyon testleri ile de değerlendirilmelidir. Nefes darlığı olan hastalarda nefes açıcı ilaç ve oksijenden de yararlanılmalıdır.