Koku ve Tat Alma Rahatsızlıkları
 

Koku ve Tat Alma RahatsızlıklarıSoru: Koku ve tat alma rahatsızlıklarının sıklığı nedir?

Cevap: Bir çalışmaya göre Amerikada iki milyonun üzerinde insanda koku ve tat alma rahatsızlığı mevcuttur. Başka bir çalışmaya egöre de her yıl iki milyonun üzerinde insan bu nedenle doktora başvurmaktadır. Çoğu insan da doktora başvurmadan bu rahatsızlık ile birlikte yaşamaktadır.

Soru: Koku ve tat rahatsızlıkları ciddi midir?

Cevap: Koku ve tat erken uyarı sistemi olduğu için yaşamı garantiye alıcı özelliği vardır. Koku ve tat duyusu bizi ateşe, zehirli dumanlara, gazlara, kokmuş yiyeceklere karşı uyarır. Koku kaybı sinus hastalıklarının, burun pasajındaki kitlelerin veya daha az sıklıkla da beyin tümörlerinin belirtisi olabilirler. Bazı mesleklerde koku ve tat alma duyuları çok önemldir (aşçılar ve itfaiye erleri gibi).

Soru: Koku ve tat alma duyusu nasıl çalışır?

Cevap: Koku ve tat alma duyusu kimyasal algı sistemine bağlıdır. Koku ve tat alma işlemi çevremizdeki maddelerden salınan moleküllerin özel sinir uçlarını uyarması ile başlar.

Koku hücreleri çevremizdeki kokularla uyarılır (Örneğin parfüm kokuları). Bu sinir hücreleri burun boşluğunun üst tarafında öbekler halinde bulunur ve beyine direkt olarak bağlanırlar.

Tat hücreleri ağız ve boğazdaki tat cisimlerinde toplanmışlardır ve tükrükle karışan yiyecek ve içeceklerle uyarılırlar. Dil üzerinde görülen püdrtüklerin çoğu tat cisimciklerini içerirler. Bu yüzeysel hücreler tat ile ilgili bilgiyi komşu sinir lifleri yoluyla beyine gönderirler. Tat ve koku hücreleri sinir sisteminin yaşlandıkça yenilemesi olan tek bölümüdür. Bilim adamları bu fenomenden yola çıkarak diğer hücreleri de yşenileme yönünde çalışmalar yapmaktadır. Kimyasal algılama sistemi bir şekilde genel kimyasal duyu olarak nitelendirilir. Vücudun ıslak yüzeylerindeki (göz, ağız, burun, boğaz gibi) binlerce serbest sinir uçları amonyak, çok acı biber veya mentol kokusuna karşı hassasiyet gösterirler. Genel olarak tat almada 4 farklı duyudan söz edebiliriz. Tatlı, ekşi, acı ve tuzlu olarak ayırılabilen bu farklı duyuların belli kombinasyonları ısı, koku ve genel kimyasal duyu ile birlikte "tat" hissini yaratır. Bu tat bize yediğimizi ayırt etmemizi sağlar. Tat duyusu koku ile de algılanabilir. Örneğin çikolata yerken burun kapatılırsa çikolata tadını tanımlamada güçlük çekilebilir. Bununla birlikte tatlı veya acı olup olmadığı hissedilebilir. Çikolatanın tadı kokuku ile bütünleştirilerek alınabilir. Bu örnek kahve içinde geçerlidir.

Soru: Koku ve tat alma bozukluklarının sebebi nedir?

Cevap: En çok karşılaşılan durum 60 yaştan sonra koku alma duyusunun azalmasıdır. Bilim adamları 30-60 yaş arasında koku alma duyusunun en doruk noktada olduğunu tesbit etmişlerdir. 60 sonrası bu duyuda azalma görülmektedir. Yaşlı insanların çoğu bu yüzden iyi koku alamazlar. Kadınlar erkeklere oranla tüm yaşlarda kokuyu doğru tanımlamada daha yeteneklidirler. Bazı insanların douştan koku duyusu azdır. Bazıları ise değişik bir nedenle bu hissi kaybetmişlerdir. Üst solunum yolu enfeksiyonları ve kafa travmaları en önemli nedenlerdir. Koku ve tat duyusundaki kayıpların kaynağı burun ve sinüslerdeki polipler, hormonal bozukluklar veya dental problemlere neden olabilir. Uzun süre belli kimyasal maddeleri soluyan insanlarda (örneğin böcek öldürücüler) bu his kayıp görülmektedir. Sigara dumanı insanların en çok maruz kalrdığı durumdur. Kokuyu tanımlama yetisini azalttığı gibi tat almayı da bozar. Sigara bırakaldığında koku alma duyusu yavaş olarak iyileşir. 2 paket/gün sigara kullanımından sonra en az sigara içtiği süre kadar geçtikten szonra koku duyusu tamamen geri döner.

Baş-boyun kanserleri için yapılan radyoterapiden sonra hastalarda tak ve koku alma hissinde kayıplar olur. Sinir sistemine ait bazı hastalıklardan sonra da benzeri kayıplar olur.

Gırtlağı alınan hastalarda genellikle tat duyusu azalır. "By pass" tüpü ile burundan nefes aldırılarak bu şikayetler giderilebil

Doç. Dr. Dilaver ÖZTURAN

ALT KONULAR Koku ve Tat Alma Rahatsızlıklarının Tanısı