Çinko
 

ÇinkoÖnemli bir eser element olan çinko, çeşitli fonksiyonlara sahip çok sayıda enzimin yapı taşıdır ve vücudumuzdaki birçok biyolojik olayda yardımcı madde olarak yer almaktadır. Söz konusu metal, DNA ve RNA replikasyonu (yenilenmesi), protein sentezi gibi reaksiyonlarda önemli rol oynamaktadır. Gelişim çağındaki çocuklarda görülen çinko eksikliği, gelişme bozukluğuna yol açar. Çinko, hücre, doku ve organları çevreleyen zar yapının stabilitesini sağlar, eritrositlerde çeşitli fonksiyonlara sahiptir ve özellikle eritrositlerin oksijenle daha fazla ilişkiye girmesini sağlamaktadır.

Çinko eksikliğinin birçok nedeni vardır. Bunlardan biri, doğumsal mutlak çinko eksikliğidir. Beslenmeye bağlı çinko eksikliği yalnızca tümüyle damar yoluyla veya uzun süre sondayla beslenme nedeniyle değil, bunların yanı sıra yüksek miktarda fitik asit içeren (bitkisel) besinlerin barsakta çinkoyla birleşerek bu maddenin emilimini bozması sonucundada ortay çıkabilmektedir. Sürekli ishaller de çinko eksikliğine yol açarken, alkolizm idrar yoluyla çinko kaybını artırır. Bu durum karaciğer sirozu, hepatit (sarılık), bazı böbrek hastalıkları ve diabetes mellitus (şeker hastalığı) için de geçerlidir. Tübüler böbrek hastalıkları çinkonun geri emilimini azaltır. Gebelikte çinko gereksinimi artar. Penisilamin ve EDTA tedavisi, metotreksat gibi kanser ilaçları, kortikosteroidler bazen çinko eksikliğine yol açabilmektedir. Hemodiyaliz sırasında da çinko kaybı söz konusu olabilir. Klinik açıdan çinko eksikliği, saç dökülmesi, büyüme geriliği, iştahsızlık, kusma, zayıflama, testis atrofisi ve göz hasarları ile karakterizedir.

Çinko eksikliğinde görülen bazı semptomlar A vitamini eksikliğinde görülenlere benzemektedir; bunun nedeni, çinkonun aynı zamanda A vitamini metabolizması üzerinde de etkili olmasıdır.

Çinko, bağışıklık üzerinde de önemli bir işleve sahiptir. Gebelikte söz konusu olan enfeksiyon eğiliminde, çinko eksikliği akla gelmelidir.

Yeterli miktarda çinko içeren besin maddelerinin tüketilmesiyle (et, yumurta, balık) çinko eksikliğinin ortaya çıkması önlenir. Meyveler ve diğer bitkisel besinler çinkodan fakirdir. Saptanan eksiklik sendromları, çinko preparatları yardımıyla kolaylıkla ortadan kaldırılabilir.