Egzersizin Faydaları ve Riskleri
 

Egzersizin Faydaları ve RiskleriTip 1 diyabetiklerde yapılan bazı çalışmalar; düzenli egzersizin HbA1c düzeylerini düşürdüğünü gösteriyor. Ancak daha kesin olarak kanıtlanmış etkisi insülin gereksinimini azaltmasıdır. Erkek tip 1 diyabetiklerde okul sporlarına katılmanın makrovasküler komplikasyonlar ve mortalite riskini azaltttığı bildiriliyor. Özellikle nefropatik diyabetiklerde aterosklerotik damar hastalığı çok erken oluşur. Düzenli egzersiz kan lidiplerini düşürür ve HDL / LDL oranını artırır. Bunun diyabetikler için de geçerli olduğu kesin olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte, büyük bir olasılıkla doğrudur.

Tip 1 diyabetiklerde anormal koagülasyon profilinin myokard enfarktüsü gelişiminde bir risk faktörü olduğu kesin olarak gösterildi. Bu hastalarda fibrinojen ve tromboksan düzeyleri, faktör VIII kompleks aktiviseti ve trombositlerin aggregasyon yetenekleri artmış, prostosiklin sentezi ve fibrinolitik yanıt azalmıştır. Egzersizin özellikle gibrinolitik yanıt artması olmak üzere tüm bu parametreleri olumlu etkilediği gösterildi.

İnsülinle tedavi edilen diyabetik hastaların hemen tümü hiperinsülinemiktir. Hiperinsülineminin ateroskleroz gelişiminde rol oynadığı kuvvetle olasıdır. Düzenli egzersiz insülin gereksinimini azaltır. Egzersiz, ayrıca yine aterojenik bir etkiye sahip olan IGF - 1 düzeyini, bunun hiperinsülinemi tarafından stimüle edilen sentezini inhibe ederek azaltır.

Özet olarak tip 2 dibetiklerde egzersizin kan şekeri kontrolünde iyileşme, periferik insülin duyarlılığında artma, kan yağları profilinde düzelme, sistemik kan basıncında düşme, kilo kaybı, fiziksel aktivite kapasitesinde artma ve yaşam kalitesinde iyileşme gibi olumlu etkileri vardır.

Uzun süredir diyabetik olan hastalar için egzersizin kronik vasküler, nörolojik ve muskuloskeletal sistem komplikasyonlarıyla ilgili riskleri olabilir. Diabatiklerde angina, aritmiler ve ani ölüm sıklığı arttı. Proliferatif retinopati, retinal ve vitröz kanamalar egzersiz ile kan basıncında oluşan değişiklikler ile kötüleşebilir. Proteinüri egzersizle artabilir, ancak egzersiz nefropatinin ilerlemesini hızlandırmaz. Otonomik nöropatisi ve periferik vasküler hastalığı olan diyabetikler ağır egzersiz programlarına adapte olmakta güçlük çekebilirler. Bu hastalarda bacaklarda azalmış kan akımı, ortostatik hipotansiyon, dehidratasyona yanıtın azalması ve kalp hızı cevabında uygun artışın olmaması egzersizi daha riskli hale getirir.

Otonomik nöropati diabetin potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir komplikasyonudur. Bu komplikasyonu olan hastalar azalmış maksimum kalp hızı ve artmış dinlenme kalp hızı nedeniyle egzersizi tolere demezler. Nöropati nedeniyle ayak anatomisi bozulmuş hastalarda travmatik yaralanmalar ve ayak ülserleri kolayca oluşabilir. Bu hastalarda koşma yerine yüzme egzersizleri önerilmelidir. Ağır otonomik nöropatisi olan hastalarda egzersiz sonrası fatal hipotansiyon atakları olabilir. Ayrıca yine bu hastalarda soğuk ortamda egzersiz toleransı azalır, sıcakta da dehidratasyona eğilim artar.

Egzersiz sırasında ve postegzersiz hipotansiyon sırasında sessiz miyokard infarktüsü otonomik nöropatisi olan hastalarda artan sıklıkta görülebilir.

Egzersizin uzun süreli olumsuz etkileri ise şöyledir:

1 - Hipoglisemi

2 - Hiperglisemi

3 - Kardiyovasküler hastalıklar; miyokard infarktüsü, aritmiler, egzersiz sırasında aşırı kan basınca artışı, postegzersiz ortostatik hipotansiyon, ani ölüm.

4 - Mikrovasküler bozukluklar, retina kanaması, proteinüride artış.

5 - Osteoartroz

6 - Nöropatiye bağlı bağ dokusu yaralanması.

Sonuç olarak hasta ve doktorun egzersizin etkilerini tanımaları koşuluyla egzersizin yararlı etkileri risklerinden çok daha fazladır.

Doç. Dr. Taner DAMCI

İç Hastalıkları ve Metabolizma Uzmanı