Doğum Kontrol Yöntemleri
 

Doğum Kontrol YöntemleriHer kadının istediği zaman ve istediği sayıda çocuk sahibi olması en doğal hakkıdır. Kontrolsüz, birbirini takip eden doğumlar ve düşükler anne ve çocuk sağlığını tehdit eder. Aile planlaması kadın sağlığına zarar vermeyecek doğum kontrol yöntemleriyle sağlanmalıdır.

İdeal Bir Korunma Yöntemi Nasıl Olmalıdır?

İdeal bir korunma yöntemi gebeliği kesin olarak önlemeli, sağlığa zarar vermemeli, uygulaması kolay olmalı, maliyeti düşük olmalı ve çiftler tarafından benimsenmelidir.

Rahim İçi Araç (Spiral):

Değişik şekil ve boyutlarda olabilen rahim içi araçlar saf plastik veya bakırlı olabilir. Son zamanlarda hormon salan tipleri de üretilmiştir. Adet kanamasının 3. veya 4. günü rahme yerleştirilmelidir, eğer vajinal enfeksiyon varsa uygulama tedaviden sonra yapılır. Rahim içi araç kullanan kadınların her yıl kontrolü yapılmalıdır. Rahim içi araca bağlı kasık ağrısı, ara kanamalar, sancılı ve fazla adet kanaması görülebilir. Bu yakınmalar artarsa, tekrarlayan enfeksiyon görülürse, rahim içi araç yer değiştirirse, rahim ağzında kanser şüphesi varsa veya gebelik gerçekleşirse (yüzde 2 - 3 gebelik riski vardır) rahim içi araç çıkarılmalıdır. Rahim içi araç pelvik inflamatuar hastalığı arttırarak tüplerde tıkanıklığa bağlı kısırlık ve dış gebeliklere neden olabileceğinden en az bir çocuğu olan veya çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlar tarafından tercih edilmelidir.

Doğum Kontrol Hapları:

En sık kullanılan doğum kontrol hapları östrojen ve sentetik progestin hormonlarını içeren kombine ilaçlardır. Bunlar yumurtlamayı önleyerek doğum kontrolünü sağlar. Doğum kontrol yöntemi olarak doğum kontrol hapları seçilmeden önce kadın genel kontrolden geçmeli, jinekolojik muayene ve smear testi yapılmalıdır.

Doğum kontrol hapları kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler:

- İlaca size önerildiği gibi adetin ilk 7 günü içinde başlanıldığında o ay korunma gerçekleşir.

- İlaç her gün aynı saatte alınmalıdır.

- Ara kanama olursa haplar kesilmez, ikinci ayda ara kanama olursa ilaç kesilip doktora başvurulmalıdır.

- Doğum kontrol hapları kullanılırken alınan diğer ilaçlar doktora bildirilmelidir.

- Emzirmeyen lohusalar doğumdan sonra 3. haftada doğum kontrol hapı kullanmaya başlayabilir.

- Doğum kontrol hapları kullanılırken, sigara içilmesi damarsal hastalıkları arttırdığından sigara içen kadınlar uyarılmalıdır.

- Doğum kontrol hapı kullanan kadınlara altı ayda bir jinekolojik muayene ve meme muayenesi, her yıl smear kontrolü, şeker hasalığı, yüksek tansiyon ve karaciğer hastalıkları yönünden gerekli etkiler yapılmalıdır.

- Doğum kontrol haplarının bulantı, ara kanamalar, adet kanamasında azalma, deride lekelerin oluşması, migren ağrılarının şiddetlenmesi, memede ağrı ve mizaç değişiklikleri gibi yan etkileri olabilir.

Hormon implantları (norplant):

Derinin altına yerleştirilen yumuşak kapsüllerdir. Progestin hormonu salarak yumurtlamayı önler ve 5 yıl boyunca koruma sağlar. Doğum kontrol hapları kullanmaması gereken kişiler bu implantları da kullanamaz. İmplantları kullanırken yıllık jinekolojik muayene, Pap smear testi ve meme muayenesi yapılmalıdır.

Hormon Enjeksiyonları:

Her ayda bir veya üç ayda bir uygulanan progestin hormonu içiren uzun etkili korunma metodudur. Bir yıldan fazla kullanıldığında adetlerin kesilmesine neden olabilir. İleride çocuk sahibi olmayı düşünen kadınlara önerilmez. Doğum kontrol hapları kullanmaması gereken kişilerin bu enfeksiyonları da kullanması önerilemez.

Cerrahi sterilizasyon:

Cerrahi strelizasyon hem kadın hem de erkek için istendiğinde geriye dönüşü mümkün olan bir doğum kontrol yöntemidir. Kadınlar için uygulanan yönteme tubal sterilizasyon (tüplerin bağlanması), erkekler için uygulanan yönteme ise vazektomi (üreme kanalının bağlanması) adı verilir. Gelişmiş ülkelerde üreme çağındaki çiftlerin yaklaşık yüzde 24ü doğum kontrol yöntemi olarak cerrahi sterilizasyonu seçerler. Laparoskopik tubal sterilizasyon işlemi yaklaşık yarım saat sürer ve hasta aynı gün evine dönebilir. Güvenilirliği yüzde 99.8 olan tubal sterilizasyonun kadının cinsel yaşama ve adet düzenine olumsuz hiç bir etkisi yoktur.

Cerrahi sterilizasyon uygulanan çiftlerin çocuk sahibi olmak istediklerinde, tüp bebek veya mikroenjeksiyon tedavisiyle bebek sahibi olmaları mümkündür.

Diğer yöntemler:

Prezarvatif:

Cinsel ilişkiyle bulaşan hastalıklara karşı da koruyuculuğu olan güvenilir bir yöntemdir. İlişki sonrasında prezervatif kontrol edilerek herhangi bir yırtılma varsa koruyuculuğu kalmayacağından bir doktora danışılmalıdır.

İlişki sonrası kullanılan haplar:

Östrojen ve progestin hormonları içerir ve rahmin iç tabakasının gelişimini engelleyerek gebeliği önler. Bu ilaçlar ilişkiden sonra ilk 72 saat içinde alındığında etkili olur. İlişki sonrası alınan ilk dozdan 12 saat sonra ikinci doz alınmalıdır.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Murat Taşdemir