Öğrenilmiş Uzun Süreli Uykusuzluk (Psikofizyolojik İnsomni)
 

Öğrenilmiş Uzun Süreli Uykusuzluk (Psikofizyolojik İnsomni)Sık görülen uzun süreli uykusuzluk nedenlerinden biridir. Hastalık öncesinde uykusundan nadiren şikayeti olan hasta, genellikle gerginlik yaratan bir olay sonrasında uyuyamamaya başlar. Bazen sevindirici bir olay, bazen bir hastalık, bazen de iş veya ailede ortaya çıkan önemli bir problem buna neden olur. Problem ortadan kalktığında uykunun normale döneceği inancıyla ilk günlerde uykusuzluk ciddiye alınmaz. Ancak bir müddet sonra hasta uykusuzluğu başlatan neden ortadan kalktığı halde uyuyamadığını fark eder. Bu andan itibaren, uyumak hasta için önemli bir problem oluşturur. Akşam saatlerinde "bu gece uyuyabilecek miyim?" diye düşünmeye başlar. Hasta uyuyabilmek için bazı önlemler alır, akşamları çay, kahve içmemeye, çevresindeki gürültü kaynaklarını ortadan kaldırmaya çalışır. Erkenden yatıp, ertesi sabah işine zinde gitmeyi planlar. Tüm bu planlar ne yazık ki boşa çıkar. Televizyonun karşısında gözleri kapanan, uyuyakalan hasta, kalkıp pijamalarını giyip yatağına gittiğinde uykusu kaçar. Bu dönemdeki uyku parametreleri incelenen hastaların uykuya dalma sürelerinin uzadığı, gece içinde sık sık uyandıkları, tekrar uykuya dalmakta güçlük çektikleri saptanır. Hastalar sabah kalktıklarında kendilerini yorgun ve güçsüz hissederler. Bu his bütün gün boyunca devam eder. Bir önceki gün yaşadığı hissi bir daha yaşamak istemeyen hasta, ertesi gece uyumak için daha fazla gayret sarf eder. Bu, uykunun daha çok kaçmasına yol açar. Sonunda uykuya ve uyunan ortama karşı kötü bir şartlanma, düşmanlık hissi oluşur. Bu nedenle hastalar zaman zaman yatakları dışında uyumayı denediklerinde normal bir uyku uyuyabilirler. Bu tür hastaların laboratuarda incelendikleri ilk gece beklenenin aksine uykuları çok iyi olabilir.

Sabah uyandıklarında başlarından aletlere bağlı haldeyken nasıl olup da uyuyabildiklerine kendileri de şaşırırlar. "Tersine ilk gece etkisi" denilen bu olay, kötü şartlanılmış ortamdan uzakta, genellikle hastane olan güvenli ortamda uyuma sonucunda oluşur.

Uyku laboratuarlarında sık yaşanılan benzer bir deneyim de, o güne kadar herhangi bir uykusuzluk problemi olmayan hastaların laboratuardaki ilk gecelerinde uyuyamamalarıdır. Bir gece için laboratuara gelen hasta "ya uyuyamazsam" endişesi içindedir. Bu endişe psikofizyolojik insomni de olduğu gibi hastanın gerilim düzeyini artırır, gevşeyip uykuya dalmasına engel olur.

Psikofizyolojik insomnisi olan hastalara genellikle hipnotik denilen uyku getirici ilaçlar verilir, bir süre eskiye göre daha iyi uyuyan hastalar, aradan çok zaman geçmeden eski hallerine dönerler. Hastanın tedavisi, bu aşamada daha da güçleşir. Bu tür uykusuzluklar, ilaçla birlikte başka tedavilerin de uygulanmasını gerektirir.