Diabetli Çocuk ve Adolesanlarda Oyun ve Egzersiz
 

Diabetli Çocuk ve Adolesanlarda Oyun ve EgzersizOyun ve egzersiz sırasında hipoglisemi sık rastlanabilen bir durumdur. Nedeni fiziksel aktivite ile insülin duyarlılığının artması ve glikojen depolarının azalmasıdır. Bazı çocuklar örneğin egzersiz sırasında hissedilen yorgunluğu hipoglisemi belirtisi zannedebilirler. Bunu tersi hipoglisemi belirtilerinin egzersize bağlı normal semptomlar olduğunun zannedilmesi de ağır hipoglisemileri yol açabilir. Hipoglisemi korkusuyla aşırı miktarda ara öğün alınması da kan şekerinde ciddi yükselmelere yol açabilir.

Fiziksel aktivite, oyun ve takım sporları çocukların pek çok açıdan sağlıklı gelişebilmesi için gereklidir. Bunların, kasların gelişimi ve kondüsyon artışı gibi kısa süreli etkilerinin yanında kendine güven artışı gibi uzun süreli olumlu etkileri de vardır. Ayrıca çocukların takım çalışması ve grupta yer alabilme yeteneklerini de arttırırlar. Yapılan çalışmalar diabetik çocuklarda düzenli egzersizle kan şekeri kontrollerinin de olumlu etkilendiğini göstermiştir. Bununla birlikte diabetik çocukların oyun ve egzersizlerin planlanması vu uygulanmasında bazı zorluklarla karşılaşılabilir. Genelde en sık karşılaşılan zorluk oyun düzeni ile normal şeker kontrolünün bir araya getirilmesidir. Diabetli çocuklar sosyal ortamlarda hastalıklarının dile getirilmesinin ve bununla ilgilenilmesini istemezler. Oyun sırasında örneğin hipoglisemi durumunda oyunun kesilmesi veya bölünmesi de diabetli çocuklar açısından tatsız olaylardır. Bunun tersi oyunun veya sporun kesilmemesi için o anda alınması gereken bir önlemin atlanması da diabet ayarında bozulmalara yol açabilir.

Oyun ve egzersiz sırasında hipoglisemi sık rastlanabilen bir durumdur. Nedeni fiziksel aktivite ile insülin duyarlılığının artması ve glikojen belirtilerinin egzersize bağlı normal semptomlar olduğunun zanedilmesi de ağır hipoglisemilere yol açabilir. Hipoglisemi korkusuyla aşırı miktarda ara öğün ve insülin dozunun ayarlanması için zaman kazandırır. Çocukların okul ve spor kurumunda egzersiz sırasında yanlarında bulunan büyüklerin örneğin öğretmen veya antrenörün hipoglisemi durumunda ne yapacaklarını bilmeleri ve bunu uygulayabilecek durumda olmaları çok önemlidir. Bu kişiler (çocuğun takım arkadaşları da) hipogliseminin belirtilerini iyi bilmeli ve gerektiğinde tedavi edebilmelidirler. El altında ve çevredekilerin kullanmasını bildiği bir glukometre bulunması mutlaka gereklidir. Spor sırasında hipoglisemi oluşan bir sporuda yapılan önemli bir hatada o aktivitenin geri kalan kısmında sporcunun kenarda oturtulup oyuna sokulmamasıdır. Gerekli tedaviyi yapıp önlemler alındıktan sonra hipoglisemi geçiren bir sporcu aktiviteye devam edebilir. Bunun aksi, özellikle çocuk sporcular üzerinde olumsuz bir psikoojik etki yapmakta ve hastalıkla ve kendileriyle barışık yaşamalarını engellemektedir. Egzersiz sırasında veya sonrasında kan şekerinde yükselmeler de olabilir. Bu genellikle insülin yetersizliğinin göstergesidir. Eğer kan şekeri 250 mg/ dlnin üzerindeyse idrar ketonu ölçülmelidir. Eğer idrarda keton pozitifse egzersiz bu ortadan kaybolona dek ertelenmelidir. Eğer idrarda lketon yoksa 300 mg/dlye kadar olan kan şekeri düzeylerinde egzersiz izin verilebilir. Bazen kan şekeri şiddetli bie egzersizin hemen sonrasında yükselebilir. Eğer idrar ketonları pozitif değilse bu durumda yapılması gereken bir sonraki egzersizden önce ara öğün miktarını azaltmak veya insülin dozunu arttırmaktır. Eğer spor yapılacaksa bunun için hemen hemen vazgeçilmez bir kural spordan önce ara öğün alınmasıdır. Eğer ara öğünden sonra iki saat içinde spor yapılacaksa ara öğün almak gerekmeyebilir.

Egzersiz sırasında oluşabilecek hipoglisemilere karşı çantada en çok bulundurulan gıdalardan biri çikolatadır. Çikolata yeterince karbonhidrat içerir. Ancak içinde bulundurduğu yağ şekerinin emilimini geciktirdiği için çikolata hipoglisemi tedavisinde uygun bir seçim değildir. Onun yerine şeker, glukoz tableti, meyve suyu kullanılabilir. Uzun etkili karbonhidrat içeren gıdalar da hazırda bulundurulmalıdır. Diabetli sporcu kendini iyi hissetse bile egzersizden sonra kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Bu daha sonraki egzersizler için yol gösterici olabildiği gibi hipoglisemiden sonra olulşabilecek geç hipoglisemileri önlemek için de faydalıdır. Eğer egzersizden sonra kan şekeri 120 mg/dlnin altındaysa 15-30 gr karbonhidrat alınmalı ve daha sonraki egzersizler öncesinde alınacak ara öğün miktarı artırılmalı ve/veya insülin dozu azaltılmalıdır. Diabetli bir çocukta egzersizin hedefi fiziksel ve zihinsel olarak sağlıklı gelişimi sağlamak ve bunu yaparken de hipoglisemilere neden olmamaktadır. Bilimsel olarak her çocuk için ortalama günde 30 dakikalık egzersiz önerilmektedir. Bu rakam elbette kişisel farklılıklar göstermektedir. Çocuklar için önerilen egzersizler büyükler için önerilenlerden daha az ciddi, yarışma yönünden verilen önem daha az ve oyunla karışık olmalıdır. Çocuğun yetenek ve kapasitesi zorlanmamalıdır. Bütün çocukların ileride çok başarılı sporcular olması olanaksız ve gereksizdir. Ancak ileriki yaşlarda sağlık, kişilik, kendine güven ve sosyal ortamda mutlu olma bakımından kendisine çok şey kazandıracak olan düzenli spor yapma alışkanlığı tüm bireylere çocuk yaşta kazandırılmalıdır.

Diabet Dergisi