megrelce
 

* megrellerin dili.



"...lazların yaşantılarını, örf ve akidelerini tetkik ve tespit etmek bize onların kardeşleri olan megrelleri, imeretlilerle, kartilelilerle, kahlalılarla olan soy ve gelenek bağlarının mukayesesi ile öğrenmemize yardım edecektir. bilginlerimiz bu noktadan hareketle önce lazca öğrenmek ve bu dilin gürcüce ile ortak yanlarını saptamak çalışmalarına giriştiler. niko maar, türkiye lazistanına araştırma görevi ile giden ilk bilim adamımız olmuştur. ilk laz lisanı gramerini düzenleyen de odur. bu çalışmalara katılan başka bilim adamları da olmuştur sonraları. profesör i.kipşidze, akademisyen arnold çikobava ve profesör s. jğenti bunlardan bazılarıdır. bu çalışmalar, laz gürcü yakınlığının tayininde çok büyük rol oynamıştır. bu çalışmalar sonunda la edebiyatına ait çok değerli metinler yayınlanmıştır. bu belgeler henüz gürcüceye çevrilmemiştir. bu bakımdan lazca bilmeyen gürcüler için bu halleriyle yararlı olmayabilirler. bu metinleri gürcüce karşılıklarıyla okuyucuya sunmak ilk görevimiz olavcaktır. laz ve megrelce metinlerin karşılaştırılması bu iki lehçenin tek dilin ögeleri olduğunu ortaya apaçık koymuştur. bu iki kardeş halkın ortak yurtlarında kan ve kültür bağlarının araştırılması için yeterli gerekçe elde edilmiştir.

laz ulusunun coğrafi yayılışı epeyce geniş bir sahayı kapsar. sarp köyü ile kemer köyü arasında kalan sahil şeridi, güneydeki dağ silsilesi ve bir çok vadiler bu sahanın kapsamı arasındadır. vahuştiye göre bu topraklar: baiburt ile borçkanın güneyi, tçaneti dağları ardına kadar olan saha tçaneti arazisidir. artık bu sahaya tçaneti değil, lazistan diyorlar. sahilden ise:goniodan trabzona kardar uzanan kıyıboyunu içine alır. bu sınırlar içerisinde yaşıyan halk lazdır. lazca konuşur. bazı yörelerde osmanlı etkisi ile üslup bozulmuştur.niko maarın ifadesine göre: tüm bölgelerde en temiz lisanı kullananlar kadınlardır. eski gelenekleri en güzel şekilde yaşatanlar da yine laz kadınlarıdır. köylü kesimi kentliye nazaran daha arı lazca konuşmaktadır. fortuna vadisinde konuşulan lazca en bozulmamış lazcadır. atina yöresine nazaran burada daha temiz lazca konuşulmaktadır. osmanlı lisanı lazca üzerinde ağır bir etki yapmıştır. bugün lazcayı türkçenin yardımı olmaksızın konuşabilmek hemen hemen olanaksızdır. türkçenin dışında yunanca da lazca üzerinde etki yapmıştır. bu nedenle laz lisanı birçok ağızlara bölünmüştür. yine bu nedenle lazcanın edebi lehçesini tespitte güçlük çıkmaktadır. lazlarin politik bağımsızlıktan yoksun nolmaları edebi lehçe tespitinde başka bir engelleyici problemdir.

lazcayı iki farklı lehçeye indirgemek mümkündür. bu iki lehçe birbirinden o derece uzaklaşmıştır ki, nerdeyse konuşanlar birbirini anlayamaz duruma gelmiştir. bu iki lehçenin coğrafi sınırları şöyledir: doğuda, sarp, hopa, viçe, batıda viçeden kemere kadar olan saha ve atina batısı. bu ağız farkları o derece yakınlık göstermektedirki bir ara niko maarı bile yanlış kanaate götürmekteydi. niko maar bir yazısında: "megrelce ile lazca aynı kökene bağlı iki dil olmasına rağmen bu gün müstakil iki ayrı dil görünümü vermektedirler" demişti. nikodan sonra yapılan laz- megrel dillerinin gramatik analizleri bizi kesin ve sağlam sonuca götürmüştür. arnold çikobavaya göre: lazca ile megrelcenin aynı kökenli dil olduğu konusunda yeterli kanıt elde edilmiştir. bu tek ulusun iki ayrı evladı tarihi kaderleri nedeniyle birbirlerinden ayrı düşmüşler, dilleride zamanla başkalaşıma uğramıştır. onların başlangıç tarihlerine inildiğinde aynı ailenin fertleri olduğu açıkça görülür. zugdidi ve gali dolaylarında yaşlı laz ve megrellerle yapılan görüşmeler bizim bu düşüncemizidoğrulamıştır. "arnold çikobava devamla lazca ve megrelce tek bir zancanın iki ayrı lehçeleridir. öyleki farkları gürcücedeki gur, hevsur, lenteh ve bal-kvemo ile svan lehçelerinin birbirleriyle olan uzaklığı, lenteh ve beço lehçelerinin birbirleriyle olan uzaklığı, laz- megrel uzaklığından daha fazladır. fakat tüm bu lehçeler tek bir gürcücenin lehçeleridir.

bugün laz – megrel lehçelerinin tek bir lisan olan zancanın iki ayrı ağzı olduğu hususunda ihtilaf kalmamıştır. zancanın da gürcücenin ta kendisi olduğunu söylemeye gerek olduğunu sanmıyoruz. ..."



kaynak: http://www.karalahana.com/makaleler/lazistan.htm

Kaynak: EkşiSozluk