kuzey kafkasya
 

coğrafi olarak hazar denizi ile karadeniz arasında kalan bölgedir. bu tanımdan da anlaşılacağı üzere -birçok kişi tarafından sanıldığının aksine- orta asya'yla hiçbir alakası, ilintisi, bağıntısı yoktur. keza orda yaşayan, o coğrafyaya ait halkların da orta asya halklarıyla hiçbir alakası bulunmamaktadır.



abhazlar -abazalar-, adigeler ve ubıhlar, yani çerkesler kuzey kafkasya'nın en eski yerleşik -otokton- halkıdırlar. tabi kuzey kafkasya'da yaşayan tek halk çerkesler değildir. adı geçen coğrafyada çeçenler, lezgi ve dargi halkları, avarlar, kafkasya'ya sonradan gelip yerleşen ve bir daha dönmeyen türk asıllı karaçay ve malkarlar, yine kafkasya'ya sonradan gelip yerleşen ama bu gelişleri çok eski bir tarihe denk geldiği için artık söylemeye gerek duyulmayan asetinler..vs halklar yaşamaktadır. tabi burda kim gerçek kuzey kafkasyalı'dır, kim değildir sorunsalını bir anda çözmek, açıklamak mümkün olamayacaktır ama durum genel hatlarıyla böyledir.



kafkasya bir bütündür. ancak, orada yaşayan halkların birbirine olan akrabalık dereceleri itibarıyla yapılan tasnif, kafkasya'yı ikiye ayırır. kuzey olan çerkeslerle özdeşleşmiştir. güney olanda ise gürcistan, ermenistan, azerbaycan, acaristan yeralmaktadır ve bunların kuzeydeki halklarla -karaçay-malkarlar'ın ve bir kısım avarlar'ın türk kökenli olmaları, bu sebeple azerilerle akrabalıkları saklı kalmak koşuluyla zaten karaçay malkarlar da sonradan yerleşmişlerdir kuzey kafkasya'ya ki bundan bahsetmiştik- hiçbir akrabaklık bağları yoktur.

esatirde şöyle bir anlatı vardır:



tanrı dünyayı insanlara taksim ederken çerkes milleti ayrı bir yerde düğün yapmaktadırlar. tüm her yer ilgililere paylaştırılmışken ve açıkta yer kalmamışken durumdan haberdar olan çerkesler çıkıp gelir, tanrı'dan paylarını isterler. zor durumda kalan tanrı, bu inatçı milleti başından savmak için kendisine ayırdığı cennet bahçelerinden birini onlara verir. ama bu umursamaz tavırlarına da kızmış, için için onları cezalandırmanın da çarelerini düşünmektedir. derken aklına bir ceza gelir, etrafına topladığı çerkesler'e hitaben şunları söyler: burası artık sizindir. istediğiniz gibi, hür ve mutlu yaşayın. ama saygısızlığınız da karşılıksız kalmayacak bu da cezanızdır ki, hayatınızın sonuna kadar sizin topraklarınızda gözü olanlar olacaktır ve siz varlığınız süresince bu toprakları saldırılardan korumak zorunda kalacaksınız.



işte bu cennet parçası yer, bugün adına kuzey kafkasya denen coğrafyaydı. sarp dağları, yeşil ve bereketli toprakları bir tarafında karadeniz, diğer tarafında hazar mevisiyle yeşiliyle, tüm eşsiz doğal güzellikleriyle bu yer, çerkesler'in atayurdu oldu. orda uzun yıllar hür ve mutlu şekilde yaşadılar.



ama...



tanrı'nın dediği elbette ki çıkacaktı. çerkesler, bu cennet parçası topraklarını hep düşmanlara karşı korumak zorunda kaldılar. hayatları boyunca hep savaştılar. kimi zaman ruslarla, kimi zaman gürcülerle, oraya sonradan gelip yerleşmeye çalışan tüm diğer unsurlarla mücadele ettiler. hatta günü geldi, tarihler 21 mayıs 1864'ü gösterdiğinde onların büyük bir kısmı anavatanlarından sürülüp başka başka diyarlara gönderildiler.



öncesini bilse de, söylese de, bu tarihte yaşanan acıları hiç bir esatir anlatamadı, öngöremedi. o da ayrı hikaye.

kuzey kafkasya'ya ayak basan ilk gezginler bir ihtiyarla karşılaşmışlar. o ihtiyara kim olduğunu, nerden gelip nereye gittiğini sormuşlar. ihtiyar sorulan soruları şu şekilde yanıtlamış:



koca dünya pelte halindeyken

yeryüzü henüz kabuk bağlamamışken

gökleri ağlarla gerip yükseltirlerken

toprak tavla dövülüp sertleştirilirken

ulu dağımız* küçücük bir tümsek gibi iken

koca idil'i küçükler adımlayıp geçerlerken, işte o zaman ben aksakallıydım...



Kaynak: İtüSözlük