Fasulye
 

Sırık fasulyelerinin çalı, ayşekadın, şeker ve barbunya gibi türleri; bodur

fasulyelerin yer ve ferasetsiz adı verilen türleri vardır. Önceki yıllarda soya

ve börülceler fasulye grupları içinde sayılırken son zamanlarda kendi özel

başlıkları altında tanıtılmaktadır. Sırık fasulyeleri 3 m'ye kadar

boylanabilirken yer fasulyelerinde boylanma çok daha az olur. Fasulye

bitkilerinin yuvarlak kesitli dayanıklı gövdeleri; türlere göre rengi yeşilin

tonlarında değişen, sapları farklı uzunlukta olan ve uçları sivri yaprakları

vardır.

Fasulyenin yaprakları güneşten fazla hoşlanmadığı için, yaprak sapının

gövdeye bağlandığı yerdeki şişkinlikler sapları hareket ettirerek yaprağın

güneşe karşı meyilli durmasını sağlar. Fasulye bitkisinin çiçekleri türlere göre

beyaz, sarı, kırmızı ve morumsu renk tonlarında olur. Erselik özellik de taşıyan

bu çiçekler, kendi kendini döller. Döllenen çiçekler bir badıç (bakla)

oluşturur. Bu badıcın içinde bitkinin tohumları, çeşitli türlere göre sayıları

4-10 arasında değişerek oluşur.

Fasulye tohumları (çekirdekleri) gene türlere göre beyaz, bej, siyah,

kahverengi, kırmızı ya da vişne renginde veya çok değişen renklerde lekeli olur.

Fasulye bitkisinin taze sebze olarak tüketilen badıcında göz önüne alınan en

önemli özellik, badıcın yanlarında gömülü olarak uzanan kılçığıdır. Bitkinin

ıslah çalışmalarında, kılçığın en ince hale getirilmesi amaçlanır.

Fasulyenin kurumuş badıcı ayıklandığında ortaya çıkan tohumları kuru sebze

olarak tüketilir. Taze ve kurusuyla fasulye, Türk mutfağının vazgeçilmez

sebzelerinin başında gelmektedir.

BESİN DEĞERLERİ

Çeşitli türlerdeki taze fasulyelerin 100 gramının içerdiği ortalama besin

değerleri şöylece sıralanabilir: 25-103 kalori; 1,6-8,4 gr. protein; 5,4 gr.

karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,2 gr. yağ; 1-6.7 gr. lif; 37 mgr. fosfor; 37-50

mgr. kalsiyum; 0,6-2,5 mgr. demir; 4 mgr. sodyum; 151-420 mgr. potasyum; l mgr.

çinko; 540 IU A vitamini; 0,07 mgr. B1 vitamini; 0,9 mgr. B2 vitamini; 0,5 mgr.

B3 vitamini; 42 mcgr. folik asit ve 12 mgr. C vitamini.

Oysa, kuru fasulyenin besin değerleri çok yüksektir. 100 gr. kuru fasulyenin

ortalama besin değerleri şöyle sıralanabilir: 340 kalori: 23 gr. protein: 21.2

gr. karbonhidrat: 0 kolesterol; 1,6 gr. yağ; 1,5 gr. lif; 148 mgr. fosfor: 144

mgr. kalsiyum: 7,8 mgr. demir: 416 mgr. potasyum: 0.65 mgr. B1 vitamini: 0,22

mgr. B2 vitamini: 2,4 mgr. B3 vitamini ve 1.1 mgr. E vitamini. İşte bu nedenle

uzmanlar, kuru fasulyenin sıkça tüketilmesini öğütlemektedir.

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

o Fasulyeler kandaki kötü kolesterol düzeyini önemli ölçüde düşürürler.

ABD'de son zamanlarda yapılan bilimsel araştırmalarda, diyetlerinde düzenli

olarak çeşitli fasulyelere yer veren kişilerin, üç haftalık böyle bir diyetten

sonra kötü kolesterol düzeylerinde %19′lara varan düşüşlerin yaşandığını

saptamıştır.

o Potasyum oram yüksek olan fasulyelerin düzenli olarak alımı, yüksek

tansiyonu düşürmektedir.

o Zengin lif içeriğiyle fasulyeler, peklik (kabızlık) çeken kişilere iyi

gelir, ayrıca kalınbağırsak ve hemoroit sorunları çekenler de fasulyelerden

yararlanmalıdır.

o Fasulyeler, yüksek oranlı demir içeriğiyle kansızlığı ve folik asit

içeriğiyle gebe kadınların spina bifida (omurganın bir yanının açık olması)

hastalığına yakalanmış çocuk doğurma rizikosunu en aza indirir.

o Fasulyeler, ensülin ve kan sekeri düzeyini kontrol altında tutarak seker

hastalarına yardımcı olurlar.

o Fasulyeler, yüksek oranlı antioksidan içeriğiyle bedenin kansere

yakalanması rizikosunu azaltır: Bu bağlamda, özellikle kadınlarda meme

kanserleri ve genellikle kalınbağırsak kanserleri sayılabilir.

İşte sağlığa yararlı bu pek önemli etkilerinden faydalanılmak üzere kuru

fasulyelerin günde 55-60 gr. ve taze fasulyelerin 100-120 gr'lık bir miktarının

günlük diyetimize katılarak alınması uzmanlarca öğütlenmektedir.

BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ

Fasulye bitkisi, tohumlarıyla (kurutulmuş çekirdekleriyle) çoğaltılır.

Tohumlar ilkbaharda ve iklimin uygun olduğu yörelerde ikinci ekim olarak

sonbaharda doğrudan doğruya bahçemizde hazırlanacak yerlerine ekilir. Bitkinin

çimlenmesi için havanın 18-30 derece sıcaklıkta ve toprağın nemli olması

gerekir. Bu nedenle uygun sıcaklıklarda tohumların birkaç gün önceden sulanıp

tava gelmiş toprağa ekilmesi doğru olur. Tohumlar sıralara ekilir ve sıra

üzerindeki aralıklar sırık fasulyeler için 20-30, bodur fasulyeler için 15-20

cm.; ekilecek toprak derinliği 3-5 cm. olmalıdır.

BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Fasulye, ılık iklimlerin bitkisidir. Donlardan çok korkar.

İlkbahar ve sonbahar arasındaki dönemde rahatlıkla yetiştirilebilir. Sıcaklık

-2, -3 derecelere düştüğünde bitki büyük ölçüde zarar görür. Ülkemizde ılık

bölgelerde ilkbahar ve sonbaharda ekimi yapılarak yılda iki kez yetiştiriciliği

sürdürülebilir. Bitkinin en iyi gelişimi ve yüksek ürün verimi 15,5-21

derecelerde gerçekleşmektedir.

Toprak isteği: Fasulyeler ıslah edilmiş kumlu topraklardan orta ağır

topraklara kadar pek çok toprak tipinde yetiştirilebilir. Ancak derin, geçirgen,

su tutma yeteneği yerinde olan ve organik madde yönünden zengin toprakları

yeğler. Fasulyeler fazla asitli toprakları sevmez. Bitki için toprak pH'ı

5,5-6,7 olmalıdır. Toprak asiditesi yüksekse, fasulye yetiştiriciliği için

toprağa sönmüş kireç katılması gerekir.

Toprak işleme: Tohumlarının ekiminden 7-10 gün kadar sonra fasulyeler

çimlenmeye başlar. Çimlenme böylece başladıktan sonra toprağın kabartılması,

yabani ot mücadelesinin yapılması ve toprak yüzeyinde yağış ve sulamalar

nedeniyle oluşan kaymak tabakasının kırılması amaçlarıyla toprağın düzenli

olarak çapalanması gerekir. Sert kaymak tabakasını kırıp toprak yüzeyine

çıkamayan fideler için toprağın kaymağının, fideleri zedelemeden bir sopayla

kırılması iyi olur.

Bazı üreticiler fasulyenin yetiştirildiği toprağa bir miktar kompost (yaprak

çürüntüsü) dökerek bu sorunu çözer. Fideler çimlenip toprak üzerinde görününce,

yapılan ilk çapalama işleminden sonra ikinci çapa yapılır ve bitkinin boğazı

hafifçe doldurulur. Bundan sonra bitki iyice gelişinceye kadar 2-3 hafta

aralıklarla çapalama işlemleri yinelenerek sürdürülür.

Sulama: Fasulyelerin iyi gelişmesi, bol ve iyi nitelikli ürün alınması için

bitkilerin sulanmaları büyük önem taşır. Fasulyelerde ilk meyveler görülünceye

kadar su verilmesinden kaçınılırsa da, havalar çok sıcak ve kurak gidiyorsa

bitkiye bir-iki kez makul düzeyde su verilmesi gerekir. Fasulye bitkisi iyice

çiçeklenip ürün vermeye başlayınca, sulama işi de artık düzenle sürdürülür. Hava

durumuna göre, 4-5 günde bir yeterli miktarda sulama yapılırsa ürün miktarı ve

niteliği yükselir.

Gübreleme: Tüm baklagillerde olduğu gibi, fasulyelerde de bitkinin kökünde

havadaki serbest azotu tutan yumrucuklar vardır. Bunlar hem bitkinin kendisi hem

de aynı toprağa daha sonra ekilecek bitkiler için bir avantaj oluşturur. Böylece

havanın azotunu alarak çimlenen fasulyeler için daha sonra gene azot ile potas

ve fosfatların verilmesi gerekir. Yapılacak toprak analizine göre saptanan

miktar ve oranlarda fenni kompoze gübre, üç parti halinde ve çapalama

işlemlerinden sonra verilmelidir. Ancak, fenni gübreler fasulye bitkisinin

kökünden en az 5 cm. uzağa dökülmelidir.

Herekleme: Sarılgan ve yüksek boylu bir bitki olan sırık fasulyelerinin

yetiştiriciliğinde yerine getirilmesi gereken önemli bakım işlerinden biri de

bitkinin bir askıya alınarak desteklenmesidir. Ülkemizde bu iş, genellikle herek

adı verilen 1,5-2 m. uzunlukta ve 3-4 cm. kalınlıkta ağaç dalları, kargı

kamışları ya da özel madeni direkler kullanılıp bunların bitkinin yanına

dikilmesiyle gerçekleştirilir. Herekleme işinde ekonomi sağlamak üzere, sıra

üzerindeki iki fasulye bitkisinin ortasına bir herek dikilerek iki bitkinin aynı

direğe bağlanması sağlanır.

Hasat (Derim): Fasulyelerin hasadında en iyi zaman, badıçların gerçek

büyüklüğünün 1/3′ü ya da en çok 1/2'sine ulaşıldığı zamandır. Bu zaman

geçirilirse badıçlar selülozlaşma sonucu sertleşir, tanelerin yenilmesi keyfi

yitirilir ve özellikle kılçıklı türlerde sertleşen kılçıklar yemeği yeme

sırasında insanın sinirlerini bozacak hale gelir. Fasulye bitkisinin hasadı,

badıçların elle koparılarak toplanması şeklinde yapılır.

Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Fasulye bitkilerine dadanacak zararlı ve

hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak

zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir.



Insulin Vücutta Nasil İş Görür?Diyabet TipleriTip 1 Diyabetin Nedenleri[img]images/smilies/biggrin.gif[/img]aha Fazla Posa Yiyin.Hangi Yiyeceklerde Yağ Vardır?Hangi Yiyeceklerde Protein Vardır?Nişastalı Yiyecekleri Yerseniz Ne Olur?Şeker Yerseniz Ne Olur ?Tip I DiyabetYiyecek DeğişimiDeğişim ListeleriKalp Sağlığını Korumak İçin Ne Yapmalıyız?Daha Az Tuz TüketinYapay TatlandırıcılarUygun Zamanlarda BesleninTip II diyabetYürüyüş Yapmanın FaydalarıDoğru Olan Fiziksel Aktiviteyi SeçmekEgzersize Başlamadan ÖnceFiziksel Aktiviteler