Jones ve Davis Atıf Modeli
 

Zira gözlemci

durumundaki bireyler, aktörün davranışlarının özel bir kişilik çizgisinden ya da

kişisel bir yatkınlıktan ileri geldiğini düşünmektedirler: Örneğin bir kişinin

saldırgan davranışı, onun saldırgan olmasından ileri gelmektedir. Bu sorun,

davranışlar ile -bunları açıklayıcı- kişilik çizgileri (karakter özellikleri,

niyetler, kişisel dispozisyonlar/yatkınlıklar) arasında bir bağ kurma, yani iki

öğeyi tekabül ettirme sorunudur.Bu durumda, tekabüliyetin ya da

uyuşmanın nasıl kurulduğuna, niyetin atfedilme koşullarına bakmak gerekir. Jones

ve Nisbet'e göre bunun koşullarından biri, gözlemcinin inancına göre, 'aktörün

kendi davranışının sonuçlarının bilincinde olması', bir diğeri, 'aktörün, bu

davranışı yapma kapasitesine sahip olması'dır.Nihayet yine gözlemciye

göre aktörün belirli bir tercih özgürlüğünün olması, yani söz konusu bir

davranışı, seçenek davranışlar varken yapması gerekir, zira ancak bu durumda

aktörün bir davranışı, çevresel gereklerin zoruyla veya mecburen değil,

isteyerek yaptığından emin olmak mümkündür. Bu koşullar yerine gelmemişse,

gözlemci açısından aktörün davranışı, kişisel bir yatkınlığa veya kişilik

çizgisine atfedilemez.Bu noktada Jones ve Davis, yeni bir soruna dikkat

çekerler. Bir davranışın birbirinden farklı pek çok sonucu olabilir veya farklı

davranışlar aynı sonuca yol açabilir. Bu durumda aktör, kişisel bir özelliğe

yönelik atıflarından nasıl emin olabilir? Bunun için iki davranışın ortak

olmayan sonucuna (veya sonuçlarına) bakabilir, özgül bir kişilik çizgisine

tekabül eden sonuç, ortak olmayan sonuçtur. Aksine ortak sonuçlar, bu

davranışlardan birinin veya diğerinin niçin tercih edildiğini açıklamaya

yaramazlar.Bu koşullar yerine geldiğinde atıf süreci şu şekilde oluşur:

İlk olarak gözlemci, davranışın sonuçlarını belirler; ikinci olarak bu sonuçlan,

seçenek davranışın sonuçlarıyla karşılaştırır ve böylece (varsa) ortak olan ve

özgül olan sonuçları saptar; üçüncü olarak gözlemci, yapılan davranış ile

yapılmayan davranışın özgül sonuçlarından hareketle söz konusu davranış (yapılan

davranış) ile bir niyet veya kişilik çizgisi arasındaki uyuşmayı

belirler.Bunlara ek olarak Jones ve Davis, gözlemcinin, aynı durumda

başka kişilerin ne yapacağı konusundaki görüşünün önemli olduğunu ve sosyal

arzulanırlığı yüksek olan sonuçlara daha duyarlı olduğunu öne sürerler. Onlara

göre, aktör tarafından tercih edilen bir davranışın herkes tarafından arzulanır

olması, aktörün tekil özellikleri konusunda bilgilendirici değildir. Aksine eğer

tercih edilen davranış, seçenek davranışlardan daha az arzulanır olduğunda,

aktör hakkında daha çok bilgi verirler.Özetle bir kişinin davranışı, şu

koşullarda onun niyetini ve dolayısıyla kişisel eğilimlerini ya da kişilik

çizgilerini yansıtan bir davranış olarak algılanmaktadır: Bu davranışın özgül

sonuçlarının sayısı az olduğunda ve sonuçlarının sosyal arzulanırlığı düşük

olduğunda.



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıBasın İşletmelerinde Örgütsel ModellerYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi