Zoraki Kabul
 

Zoraki uyma paradigması, ilk bilişsel çelişki deneylerinin

temel paradigmasıdır. Bu tür deneylerde denek, inançlarına aykırı bir davranış

yapma durumuna sokulmakta ve daha sonra tutum veya motivasyonlarını bu

davranışla bağdaşacak şekilde değiştirmektedir. Bu çalışmalarda, çelişkiyi

giderme (azaltma veya indirgeme) süreci, davranış sonrasında yer alır ve

çelişkiyi ortadan kaldırma çabası, tek bir davranışa dayanmaktadır.Daha

sonraki bazı çalışmalarda, deneklerin tutumları veya motivasyonlarıyla çelişen

bir yerine iki davranış öngörülmüş ve bu düzenek, 'ikili zoraki uyma' olarak

nitelendirilmiştir. Örneğin T tutumuna sahip bir denek, bu tutumla uyuşan (+)

veya uyuşmayan (-) A ve B davranışlarını yapmış olabilir. Bilişsel çelişkinin

söz konusu olabilmesi için bunlardan bir tekinin, sözgelimi A davranışının,

deneğin T tutum veya motivasyonuyla çelişkili olması yeterlidir.Buna ek

olarak B davranışını alalım. B için iki ilişki dikkate alınmalıdır, B'nin hem A,

hem de T ile ilişkisi. Nötr ilişkiler dikkate alınmazsa, iki davranış aralarında

uyuşabilir ve bu durumda her ikisi de T ile çelişkilidirler (A ile B aralarında

+ ilişkili, T ile - ilişkili)[img]images/smilies/biggrin.gif[/img]eneycinin isteği üzerine hoş olmayan bir

iş yapmak (A) ve sonra bu işin hoş olduğu yönünde görüş belirtmek (B). Diğer

durumda B davranışı A ile çelişkili olup T ile uyuşabilir (T ile B aralarında +

ilişkili, A ile - ilişkili): A'yı yapmakla birlikte, bunun hoş olmadığı yönünde

görüş belirtmek (B).Bu tür deney düzeneklerinde, ikili zoraki uyma

durumu söz konusudur ve bu deney koşulları, bilişsel çelişki teorisinin radikal

versiyonlarının revizyonu bakımından önemli sonuçlar vermektedir. Nitekim bu

çerçevede yapılan bir çalışmada (Joule, 1993), deneklerin çelişkisinin L koşulda

daha büyük, II. koşulda ise daha az olacağı öngörülmekle birlikte, sonuçlar aksi

yönde çıkmıştır. Buna göre çelişki oranının saptanmasında I. koşulda A ile T

ilişkisinin, II. koşulda ise B ile T ilişkisinin dikkate alınmaması

gerekmektedir.Girandola da (1996, 1997), Festinger ve Carlsmith'in ünlü

araştırmasının repliğini yaparak bu araştırmayı çelişki yaratan iki davranışla

tekrarlamış ve tutumlarına aykırı iki davranış yapanların, bir davranış

yapanlara kıyasla, daha az çelişki yaşadıklarını saptamıştır. (Kaynak: Beauvois,

Joule & Monteil, 1993).



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma TeorisiSkript Teorisi