Tutum
 

Tutum, sosyal psikolojide tarihsel öneme sahip klasik bir

tanımla, 'bireyin belirli bir sosyal objeye karşı tepkisini dinamik bir tarzda

etkileyen, bireyin deneyimlerine göre Örgütlenmiş ve davranış hazırlığı

niteliğindeki zihinsel ve nöropsikolojik bir durum olarak nitelenebilir

(Allport).Bu tanımın öğelerine yakından bakıldığında, tutumun ana

özellikleri şu şekilde kendini göstermektedir: Tutum, zihinsel ve nöropsikolojik

bir durumdur; tutum, dinamik veya yönlendirici bir etkide bulunan davranışsal

bir hazırlık durumudur; tutum örgütlenmiş bir durumun ifadesidir (belirli bir

objeye ilişkin olumlu veya olumsuz duyguların eşlik ettiği bilişlerin bellekteki

temsili); tutum, kişinin deneyimlerinin sonuçlarına göre örgütlenmiş bir

durumdur; tutum, ilişkin olduğu tüm objelere ve durumlara karşı kişinin

tepkilerini etkiler.Sosyal psikologlar tutumları karakterize eden dört

özellik üstünde durmaktadırlar. Bunlar tutumun yönü (bir objeye karşı lehte veya

aleyhte bir konumda olma), tutumun yoğunluğu ya da şiddeti (çok veya az lehte

veya aleyhte olma), tutumun merkezîliği (tutumun kişiyi benliğinde angaje edip

etmemesi, yani benliğini ilgilendirme düzeyi; ego-involvement) ve tutumun

ulaşılabilirliği (tutum objesi ile bu objenin duygusal olarak değerlendirilmesi

arasındaki bağın sağlamlığı; bir tepkinin tutum -tutum değil uçları arasında

uzanan bir çizgide, tutum ucuna doğru yaklaştıkça, ulaşılabilirliği artmaktadır)

şeklinde ifade edilebilir.Tutumların yapısına gelince, bu konuda

Rosenberg ve Hovland (1960) tarafından ortaya atılan klasik görüş, 'Üç Öğeli

Model' adıyla anılmakta ve tutumun bilişsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere

üç öğeden oluştuğunu öne sürmektedir. Bunun yanı sıra, tutumun yapısı konusunda

ortaya atılan görüşler bağlamında, tutumu esas olarak duygusal bir değerlendirme

tepkisi gibi gören 'Tek Boyutlu Model' ve bu modellerin yeni versiyonları (Zanna

ve Rempel, 1988; vb.) zikredilebilir.Tutumlar konusunda araştırmacıların

üzerinde durdukları bir diğer husus, tutumların işlevleridir. Literatürde

tutumların işlevleri arasında bilgi sağlama işlevi (tutumun bilgileri organize

ederek basitleştirmesi ve bir referans çerçevesi olması), araçsal işlev ya da

uyum işlevi (tutumun, bireyin ihtiyaçlarını doyurucu yönde oluşması; örneğin bir

siyasetçinin halka karşı olumlu tutumu, hem popülaritesini artırır, hem de kendi

eylemelerinin etik bakımından meşrulaştırılmasını sağlar), tutumun ifade işlevi

(inançların, değerlerin ve benlik imgesinin dışa yansıtılmasına uygun tutumlar

geliştirme), Ego veya benlik savunma işlevi (tutumun, öz saygıyı koruyucu bir

etkide bulunması) sayılmaktadır (Lafrenaye, 1994).Nihayet bazı

araştırmacılar tutumların oluşumunu konu almaktadır. Literatürde, tutumların

nasıl oluştuğuna odaklasan farklı yaklaşımlar mevcuttur. Duygusal (affektif)

kaynakları öne çıkaran yazarlardan bazıları, tutumların oluşumunda Pavlovçu

Klasik Şartlanma kavramını esas almakta, diğer bazıları ise (Zajonc) belirli bir

uyaranla pek çok kere karşılaşmanın önemini vurgulamaktadır.Davranışsal

kaynakları öne çıkaran yazarlardan bazıları (Scott) Skinnerci Edimsel Şartlanma

kavramına dayanmakta, diğer bazıları (Salancik) ise kendini algılama modelini

(Bem) ('yeni davranışların yeni tutumlar oluşturması') kullanmaktadır. Bilişsel

kaynaklan öne çıkaran yazarlardan bazıları (Phillips) sosyal öğrenme teorisini

(Bandura) hareket noktası almakta, diğer bazıları ise inanç-yargı modelinden

(Fishbein ve Ajzen) yola çıkmaktadır.



Sosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma TeorisiSkript Teorisi