Algısal Değişmezlikler
 

Pencerenin önünde durduğunuzda, bunun ağtabakadaki imgesi

dikdörtgen şeklindedir; yandan baktığınızda ise imge bir yamuk şeklini alır.

Ancak siz pencereyi dikdörtgen olarak görmeye devam edersiniz. Bütün bu değişik

durumlar, nesnenin daha önce öğrenilmiş olan nitelikleriyle görüldüğünü

örneklemektedir. Fiziksel uyarımdaki farklılıklara rağmen, nesnelerin

görüntüleri algı düzeyinde değişmez kalır. Bu tür istikrarlılığa algısal

değişmezlik (perceptual constancy) denir.Şekil

DeğişmezliğiYukarıda verilen tabak ve pencere örnekleri, şekil

değişmezliği (shape constancy) ilkesiyle ilgilidir. Ne olduğunu bildiğimiz bir

nesnenin şekli, ne taraftan bakarsak bakalım hep aynı kalır. Diğer bir deyişle;

değişik açılardan bakılan aşina (familiar) nesneler şekilleri bakımından

değişmez olarak algılanır. Burada önemli olan aşinalıktır veya nesnenin neye

benzemesi gerektiği konusundaki bilgimizdir. Herhangi bir nedenden ötürü nesneyi

tanıyamamamız halinde şekil değişmezliği söz konusu olamaz.Büyüklük

DeğişmezliğiNesne uzaklaştıkça bunun ağtabakadaki imgesi gittikçe

küçülür. Halbuki normal olarak insanlar nesneleri hep aynı büyüklükte görürler.

Bu olaya (phenomenon) büyüklük değişmezliği (size constancy) denir. Bu

değişmezlikte iki etkenin etkisi vardır. Bunlardan ilki, şekil değişmezliğinde

de söz konusu olan, nesnenin aşinalığı veya kişinin nesnenin niteliği konusunda

daha önce öğrendikleridir. Bir erkek erkek olarak algılanmışsa; bizden ne kadar

uzakta olursa olsun, boyu değişmez bir biçimde algılanacaktır. Bir diğer etken

uzaklıktır (distance).Eğer bir nesne aşina değilse veya herhangi bir

büyüklükte olabiliyorsa, örneğin bir sayfa veya kaya gibi, büyüklük değişmezliği

ancak nesnenin ne kadar uzakta olduğu bilinerek korunabilir. Bu durumda uzaklık

ipuçları önem kazanır. Eğer bir derinlik ipucu şekilde olduğu gibi yapay olarak

değiştirilmişse, büyüklük değişmezliği kaybolur. Şekilde büyük zarf daha uzakta

ve bu nedenle de, daha büyük gibi görünmektedir; gerçekte ise bu zarf küçük

zarftan daha yakındadır. Bu hilenin nasıl sağlandığı, şeklin açıklamasında

anlatılmaktadır.Büyüklük değişmezliği, derinlik ipuçlarının tersine bir etki

vereceği şekilde değiştirilmesiyle ortadan kalkmıştır. Bu zarflar aynı

büyüklüktedir ve gerçekte büyük zarf küçük zarftan çok daha yakındadır. Daha

uzakta olarak görülmesinin nedeni; bunun gri kartın, gri kartın da küçük

zarfın arkasında gibi görünmesidir. Fakat gerçekte gri kart iki zarf arasında

değil, bunların arkasındadır. Büyük zarfın köşesi kesilmiş olduğu için bu kart

büyük zarfın önünde gibi görünmektedir. (Fundamental

Photographs.)Parlaklık DeğişmezliğiAlgısal değişmezlik

parlaklığın algılanılışı için de geçerlidir; nesnelerin beyazlık, grilik veya

siyahlık dereceleri algısal düzeyde değişmezlik gösterir. Parlaklık değişmezliği

(brightness constancy) nesnenin üzerine düşen ışık miktarından bağımsızdır,

insanlar örneğin kömürü, ay ışığında da, parlak güneş ışığı altında da siyah

olarak görürler; aynı koşullarda kar ise daima beyaz olarak görülür. Bu olayın

nedeni; algılanan parlaklığın, parlaklık açısından nesnenin zemine olan oranına

bağlı olmasıdır. (Wallach, 1963). Normal hallerde bu oran, aydınlatma koşulu ile

etkilenmeksizin hep aynı kalır. Işık miktarının azaltılması veya çoğaltılması,

nesne ve zeminin her ikisini de daha parlak veya daha mat yapar; böylece

insanlar nesnenin parlaklığını değişmez biçimde algılarlar.



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi