Nesne Algılama
 

Nesne algılanması (object perception) kısmen öğrenmeye

dayanır. Kişinin nesneleri isimlendirebilmesi ve bunların işlevlerini

belirtebilmesi, kuşkusuz ki öğrenilir. Ancak öğrenmenin yanı sıra, uyarıcıların

nesnelere örgütlenmesi şeklindeki temel eğilim (tendency) insanların duyu

organları ve sinir sistemlerinin doğuştan gelen (innate) bir özelliğidir. Nesne

algılanmasını içeren bu doğal yeteneğe (ability) ilişkin etkenler (factor)

örgütleyici eğilimler (organizing tendencies) olarak

adlandırılmıştır.Şekil-Zemin Algısıinsanların nesne

algılamalarındaki başlıca örgütleyici eğilim, şekil (figüre) ve zeminin (ground)

birbirlerinden ayrılmasına ilişkindir. Bu eğilim nesnelerin zemine göre göze

çarpmalarına, zeminden doğru sivriliyormuş gibi görülmelerine neden olur.

Resimler duvarın üzerinde asılıdır, kelimeler de sayfanın üzerinde yer alır. Bu

örneklerde şekil, resim ve kelimeler; zemin ise duvar ve sayfadır. Şekil 1'iin

solundaki resme baktığınızda; buradaki siyah alan daha önce gördüğünüz belirli

bir cisme benzemese bile, siz onu otomatik olarak cisim gibi görürsünüz. Sağdaki

resme baktığınızda ise, ya birbirine yakın iki yüz veya bir vazo görürsünüz, iki

cisimden herhangi birinin algılanabileceği bu tür resimlerden farklı

algılanabilir şekiller (reversible figures) olarak söz edilir. Buradaki önemli

nokta; elinizde olmaksızın bir cisim, yani bir zemin üzerinde şekil görüyor

olmanızdır.Şekil 1 Sol: Siyah alan otomatik olarak zemin üzerindeki şekil

düzeninde algılanır. Sağ : Bazen şekillerden biri, bazen de diğeri zemin haline

gelmektedir.Şekil-zemin ilişkilerinin algılanması, görmenin dışındaki

diğer duyumlar için de geçerlidir. Bir senfoni dinlenirken, melodi veya tema

şekil olarak algılanır; akortlar ise zemini oluşturur. Rock müziğinde gitarist

tekrarlanan akortları zemin olarak kullanır; bir ölçüde değişkenliğe sahip olan

şarkı ise bu zemine göre şekildir. Kolun derisinden gelen gıdıklanma duyumu,

kolun üzerinde sürünen bir böcek olarak algılanır. Bu örnekler, şekil-zemin

ilişkisi algılama eğiliminin bütün algı türlerine yaygın bir özellik olduğunu

göstermektedir.GruplamaNesne algılamadaki bir diğer örgütleyici

eğilim, uyarıcıların bir örüntüye (pattern) gruplanmasıdır (grouping).

Gruplamada, ilgili ortamdaki çeşitli ipuçlarından (cue) yararlanılır. Örneğin,

Şekil 2'nin a kısmını üç çift çizgi olarak görürsünüz. Buradaki ipucu bir

çizginin diğerine olan yakınlığı'dır (proximity). Şeklin b kısmında ise, biri

diğerinin üzerinde iki üçgen görüyor olabilirsiniz. Bu durumda birbirine

benzeyen maddeleri (item) kendi içlerinde gruplamaktasınız (similarity). Aksi

takdirde, c'deki gibi altı köşeli bir yıldız görürdünüz. Benzerliğe göre

gruplama, şeklin d kısmında da görülmektedir. Çoğu insanlar x'leri ve noktaları

kendi içlerinde birbirlerine yakın ve noktaları da x'lerden fazlaca bir aralıkla

ayrılmış olarak algılarlar.Şekil 2

Görmede algısal gruplamaya örnekler,Ancak gruplamada her zaman benzerlik

esas alınmaz. Şekil 2'nin e kısmının .altı köşeli bir yıldız olarak görülmesi,

biri noktalardan diğeri dairelerden meydana gelen iki ayrı şekil olarak

görülmesinden daha kolaydır. Bu durumda benzerlik, bir diğer kuvvetli gruplama

eğilimi olan, dengeli ve bakışık (symmetric) şekil oluşturma alışkanlığım

(habit) içeren bakışım (symmetry) ile yarışma halindedir. Son olarak, gruplama

kısmında gösterildiği gibi devamlılık (continuity) temeline göre de olabilir. Bu

eğilim kavisli bir çizgiyi kavisli bir yolda, düz çizgiyi ise düz bir yolda

devam ediyor olarak görmenizi sağlar. Buna göre f kısmında üç şekil

görebilirsiniz: düz bir çizgi, bir yarım daire ve bir kırıklı çizgi. Düz

çizgiyi, kesişme noktalarından birinde aniden kavisli bir hal alıyor olarak

görmeniz ancak özel bir çabayla mümkün

olacaktır.TamamlamaPsikologların nesne algılanması konusunda

keşfettikleri birkaç örgütleyici süreç daha vardır. Bunlardan biri olan

tamamlama (closure) eğilimi, insanların görsel dünyalarını uyarımdaki boşlukları

doldurarak örgütlemelerine ve böylece de kopuk parçalar yerine bütün bir nesne

algılamalarına yol açar. Şekil 2'nin b, c, ve e kısımlarının algılanmasında

böyle bir eğilim söz konusudur. Aynı eğilim Şekil 3'te üstteki ve ortadaki

şekillerin sırasıyla, daire ve kare olarak algılanmalarına yol açar. Alttaki

şekli de, yine, kopuk çizgiler yerine bir nesne olarak görürüz. Çoğu insanlar bu

şekli at üstünde bir adam olarak görürler.Şekil 3

Algısal tamamlama boşlukları doldurur: Nesne bütünüyle mevcut olmayabilir, ama

biz yine de onu tamam olarak algılama eğilimi gösteririz.



Dr.charles V.ford ..yalan, Yalan, Yalan, Yalancılığın PsikolojisiSosyal Kuralların Psikolojisi (Muzaffer Şerif)Diyabetik Hastada Psikolojik SorunlarPsikolojik Cilk HastalıklarıYaratıcılıkYapısalcılıkSürrealist YaklaşımPragmatik YaklaşımKişisel Modernlik Yaklaşımlarıİşlevselcilikİnşacı YaklaşımFenomenolojik YaklaşımDiferansiyel YaklaşımPsikodinamik YaklaşımDavranışçı YaklaşımBiyolojik YaklaşımBilişsel Öğrenme YaklaşımıVroom'un Beklenti TeorisiTutkulu Aşk TeorisiSosyal Karşılaştırma Teorisi