Beyni Yeniden Ayarlama
 

Bu yöntem depresyonun sürekli aşağı çektiği bir dönencenin içinde kendini

bulan Martha ve Martha gibi milyonların bir mıknatıs yardımı ile beynindeki bir

merkezi hedefleyerek düzensiz sinirsel devirlerin yeniden ayarlanması ilkesini

hedefliyordu. Kaybedeceği hiçbir şey olmadığının bilincinde olan Martha bu yeni

yöntemi denemeyi kabul etti ve kısa sürede kendini bir sandalyede otururken

buldu. Hilal şeklinde gri bir alet kafasının tepesine seri halde manyetik

çarpmalar veriyordu. Tedavinin her oturumu 1 saat sürdü. Bu tedavi 6 hafta boyunca, haftada 5

kez uygulandı. Martha 3. haftanın sonunda değişimin sinyallerini fark ettiğini

belirtiyor. Eylül itibari ile duygu durumunda belirgin bir düzelme olduğunu,

yemek ve gün ışığı gibi şeylerden yeniden keyif almaya başladığını ifade ediyor.

Tekrar oturumlar için aralıklı olarak Enstitüye geri dönen Martha 6 aylık bir

tedavi süresi içinde tüm semptomlarının köşeye sıkıştığını belirtiyor. Dünyanın farklı bölgelerinde faaliyette bulunan araştırma merkezlerinden

doktorlar tarafından bu alanda bildirilen başarılı sonuçlar bunun bir şans

olmadığını açıkça gösteriyor. Ulusal Mental Sağlık Enstitüsü (The National

İnstitute of Mental Health) dikkatini çekmiş olacak ki, New York Enstitüsü ve

farklı 3 araştırma grubuna daha geniş kapsamlı, 240 depresyon hastası üzerinde

yapılan ve manyetik uyarım ile placebo etkisini karşılaştıran bir çalışma

teklifi sundu. Enstitüdeki çalışmayı yöneten Dr. Sarah Lisanby, "Önümüzdeki birkaç yıl

içinde Manyetik Uyarı Tedavisinde tekrarlama oturumlarının emniyetli ve faydalı

olduğu konusunda daha iyi bilgilere sahip olacağız" diye çalışmaları

yorumlamıştır. Ayrıca bu yeni tedavi tekniğinin anksiyete bozuklukları,

şizofreni, felç, hatta epilepsi tedavilerinde kullanımına yönelik merak da

medikal alanda gittikçe artmaktadır. Bunların hepsi sadece başlangıç. Araştırmacılar, manyetik uyarı tedavisinin en azından beynin çeşitli

bölgelerinin birbirleri ile olan ilişkisinin çözülmesi ve bazı sinyallerin

çatıştığında nelerin ters gittiğine dair ipuçlarının elde edilmesinde yeni bir

anlayış getireceğini savunmaktadırlar. Şu anda yapılamayan ise, belki de

çekinilen, manyetik uyarının neden kişilerinin sıkıntılarını hafiflettiği

sorusunun yanıtı vermektir. Ancak öncelikle bir iki noktayı belirin hale getirmekte fayda vardır. Bu

tür manyetik uyarımın eklem iltihaplarından şikâyet edenlerin bileklerine

doladıkları veya sırtlarına bağladıkları çubuk mıknatıs ile her hangi bir

ilişkisi yoktur. Bunun aksine, transkranial manyetik uyarımda MRI'da

kullanılanlara benzer sofistike elektromıknatıslar kullanmaktadır. Bu

elektromıknatıslar o denli küçüktür ki kişi elinde tutabilir ve bu uygulama

hiçbir karışıklık, gürültü patırtıya neden olmaz. Ayrıca beyni uyaran manyetik çarpmalardan çok bunların bir eko gibi sinir

hücrelerinde yarattığı elektriksel akımdır. Çarpma sıklıklarının bazıları sinir

yollarını uyararak hızlandırırken, bazen de onların duyarsızlaşmasına neden

olabilir. Bu anlatılanlar, elektroşok tedavisine oldukça benzerlik göstermekteyse de

aslında benzer değildir. Wake Forest Üniversitesinde felçli hastaların tedavisi

ve kısa sürede iyileşmelerinde manyetik uyarım tedavisini kullanma üzerine

çalışmalar yapan nörolog Dr. George Wittenberg, "Manyetik uyarım akımı gerçek

bir elektriksel bağlantı olmaksızın arttırıcı akıllıca bir yöntemdir."

demektedir. Tüm beyni etkileyen Elektroşok tedavisinden farklı olarak, manyetik

uyarım sadece üst yüzey veya cortexteki belirli alanları etkilemektedir. Ayrıca

elektroşok tedavisinde olduğu gibi tedavi her hangi bir nöbete yol açmadığından,

kas gevşetici kullanımına veya anesteziye gerek yoktur, ayrıca hafıza kaybı

tehlikesi de bulunmamaktadır. Hastalar manyetik uyarım sırasında akım

başladıktan itibaren yalnızca kafataslarında ufak bir çekme hissederler. Peki, neden bir kişi beyninde küçük elektrik akımlarının oluşturulmasına

izin versin? NIHM için depresyon tedavisinde manyetik uyarımın kullanılması

çalışmaların takip eden Güney Karolina Tıp Fakültesinden psikiyatrist Dr. Mark

George , "Beyinin hem kimyasal hem elektriksel faaliyetleri olan bir organ

olduğu unutulmamalıdır" demektedir. Prozac, Zoloft gibi ilaçlar beyindeki

kimyasal dengesizliği hedef almaktadır, ancak bu problemin sadece bir kısmını

içerir. Oldukça problemli yan etkilerine rağmen elektroşok tedavisi, uzun süreli

şiddetli depresyonda halen en etkili yöntem olarak uygulanmaktadır. Her ne kadar araştırmacılar Transkranial manyetik uyarımın çalışması

hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını açıkça itiraf etseler de bazı

fikirleri olduğu bilinmektedir. Bilinmektedir ki beyinin farklı bölgelerindeki

sinir hücreleri birlikte, bir uyum içerisinde hareket etmektedir. Özel olan

cortexin yargılama yapma ve hayatlarımızı planlama işlemlerinde etkili bölgeleri

ile limbik sistemin duygular ağırlıklı bölgelerini bağlayan zincirlerdir.

Depresyona yönelik bir teori, depresif duygu durumunun bu zincirlerdeki bir

dengesizlikten kaynaklandığını veya bu dengesizliğe bağlı olduğunu

belirtmektedir. Tıpkı bir bilgisayarın formatlanması/ sıfırlanması gibi

periyodik manyetik uyarımlar sonucu bu bölgelerdeki akımlar yeniden

yapılandırılabilmektedir

Hiç kimse bu yeniden yapılandırmanın ne kadar

süreceğini veya beyindeki farklı bir bölgenin uyarılmasının ne gibi sonuçları

olacağını bilmiyor. Ancak bu durum nörologların TMU yu farklı alanlarda ve

bölgelerde kullanmalarını engellememektedir. Örneğin MRI travmanın oluştuğu

beyin bölgelerini ve hangi diğer bölgelerin bu işlevleri üzerine almaya

çalıştığını belirleyebilmektedir. Uyarım veya duyarsızlaştırmanın uygun

birleşimi felçli hastaların tedavisinde sorunları çözebilir mi/ umut verici bir

yaklaşım olabilir mi? Dr. Randall Benson, Detroit'te Wayne Eyelat Üniversitesinde 28 felçli hasta

ile çalışmalarını yürütüyor. Bu çalışmalar var olan ve hali hazırda uygulanan

terapilerin artık faydalı olmadığı ve konuşma sorunları yaşayan hastalara TMU

uygulanmasını içeriyor. Öncelikle bu kişiler beyin taramasından geçerek, hangi

konuşma merkezlerinin halen kısmen de olsa aktif olduğu belirleniyor. Daha sonra

TMU bu bölgeleri hedef alarak uygulanıyor. Benson bu uygulamayı; "Konuşma ve dil

beyinde belli bir ağ ile düzenlendiğinden, bir merkezin uyarılması tüm ağda

etkili oluyor. "şeklinde açıklıyor. Harvard Tıp Fakültesi'nde biraz farklı bir araştırma yürüten Dr. Alvaro

Pascual-Leone, felçli hastaların konuşmalarında farklılıklar görmeye

başladıklarını bildiriyor. Aktif olan, telafi edici alanlardaki çalışmayı

desteklemek yerine, Pascual-Leone ve ekibi iyileşmeyi bloke eden alanlardaki

sinir yollarını zorlamayı hedefliyor ve bunu "ilk tepki olarak beyin hasarlı

alanlardaki aktiviteyi kesmek ister" şeklinde açıklıyor. Böylelikle bu uygulama

hafif miktarada zarar görmüş olan sinir hücrelerine yeniden yapılanma şansı

verir. Fakat bazı felçli hastalarda, engelleyici sistem çalışmaya devam eder. Bu

sinir hücrelerini hedefleyen manyetik uyarı ile, Pascual-Leone iyileşme sürecini

hızlandıracağını düşünmektedir. Bu bilim adamları sadece akıllıca bir tahminle baş döndürücü şekilde

karışık bir organı-insan beynini- tedavi ettiklerini itiraf eden ilklerdir.

Fakat Martha'nın depresyonla yaptığı uzun savaş sonrasında hayatını nasıl geri

kazandığını anlatırken ses tonunu duyduğunuzda, bunun denemeye değer bir risk

olduğuna karar veriyorsunuz. Çeviri: Uzm. Psk.Hande Sinirlioğlu

Kaynak: Time Dergisi, 21 Mart

2005