Beyinimizim %10´unu mu kullanıyoruz ?
 

Beynimizin % 10'unu kullanıyoruz. ifadesi Washington

Üniversitesi´nde anesteziyoloji uzmanı olan Dr. E. Chudler'e göre yanlış bir

düşüncedir, bir söylentidir ve gerçekle bir alâkası yoktur. Peki bu söylenti

nereden çıktı? Bunu hiç kimse bilmiyor. Dr. Jay, şimdiye kadar bu şekilde

düşünen hiçbir nöroloji uzmanıyla karşılaşmadığını ve bu sözün dünya çapında

yaygın bir deyim hâline gelmesini hayretle karşıladığını belirtiyor.

Bununla ilgili olarak birkaç görüş üzerinde durulmaktadır.

1. Görüş: Bilim adamlarının sözlerinin ve çalışmalarının yanlış

yorumlanmasıdır. Böyle bir ifade ilk defa 1800'lü yıllarda Einstein'ın ve P.

Florins'in sözlerinin farklı değerlendirilmeleri sonucu ortaya çıkmış olabilir.

William James İnsanın Enerjisi adlı eserinde (1908), insan fizikî ve zihnî

güçlerinin çok azını kullanmaktadır der. Bu sözü birçok şekilde yorumlamak

mümkündür. Kimileri buradaki çok az sözünü % 10 şeklinde yorumlarken, kimileri

de çalışmayarak, tembellik ederek, okumayarak performansını az kullananları kast

etmişlerdir.

K. Lashley 1920'lerde farelerin beyinlerinin büyük bir kısmını çıkararak bir

seri deneme yapmıştır. Deney sonuçlarını yorumlarken beyinleri çıkarıldığı

hâlde fareler bazı işleri yapabilmektedirler diyerek, insanda da beynin bazı

kısımlarının çıkarıldığında önemli değişikliklerin olmayacağını ifade etmiştir.

Ancak bugün biliyoruz ki beyindeki çok çok küçük bir sahanın tahrip edilmesi

bile insan hayatını mahvedebilmektedir. Bu yüzden epilepsi veya beyin tümörü

ameliyatlarında sinir cerrahları beyin dokusuna en ufak bir zarar vermemek için

çok hassas ve dikkatli çalışmaktadırlar. En ufak bir hata hastanın hayatına mal

olmakta veya geri dönülmez sakatlıklara yol açmaktadır.

2. Görüş: Popüler medyanın haberleri çarpıtması veya yanlış yorumlamasıdır.

İnsanın beyninin % 10'unu kullandığına dair hiçbir ilmî araştırma sonucu

olmamasına rağmen buna inananlar şöyle düşünmektedirler: Eğer beynimin daha

fazlasını kullanırsam süper hafızaya sahip olurum, olağanüstü zihnî kabiliyetler

kazanabilirim. Meselâ, düşünce gücümle cisimleri hareket ettirebilirim.

Bu düşünceleri destekleyen ve doğrulayan hiçbir ilmî çalışma yoktur. Bir uydu

anteni reklâmında şöyle deniliyor: Potansiyel beyin gücünüzün % 11'ini

kullanıyorsunuz. Şimdi bir tercihiniz var. Bizim ürünümüzle artık bu oranı

artırabilirisiniz. Yine bir havayolu şirketi kendi reklâmında şu cümleleri

kullanmaktadır: İnsanların, beyinlerinin % 10'unu kullandığı söyleniyor, bizim

havayolumuz ile uçtuğunuza göre siz daha fazlasını kullanıyorsunuz.

3. Görüş: İnsanların âcizliğidir. Bilim dünyası bütün gelişmelere rağmen

beynin sırlarını hâlâ çözememiştir ve çözecek gibi de gözükmemektedir. Bu yüzden

de araştırmacılar her seferinde beyin kâinattaki en kompleks, en karmaşık

organik yapıdır; bu mükemmel yapının çözülemeyen daha çok sırları vardır

diyerek âcizliklerini itiraf etmektedirler. Yine bugün için beynin daha % 10'u

anlaşılabilmiştir. % 90 gibi bir kısım keşfedilmeyi beklemektedir. Edebiyatçı

Emily Dickinson, 'beyin gökyüzünden daha geniş, okyanuslardan daha derindir'

derken, asırlarca önce Hz. Ali: Ey İnsan, sen kendinin küçük bir cisim olduğunu

sanırsın, oysa en büyük âlem senin içinde gizlidir. demiştir. Mehmet Akif Ersoy

da İnsan şiirinde;

Avâlim sende pinhandır, cihanlar sende matvîdir...

......

Musaggar

cirmin amma gâye-i sun'-i İlâhîsin Bu haysiyyetle pâyânın bulunmaz bîtenâhisin

mısralarıyla insanın bu büyük hakikatine dikkati çekmektedir.

ABD başkanlarından George Bush; 1990'da halka yaptığı bir konuşmada beyinden

söz etmiş, araştırmacıları bu konuya yönlendirmiş ve beyin daha iyi

anlaşılabilsin diye konferanslar, seminerler düzenlenmesini istemiştir. Bu

yüzden 1990-2000 yılları arası decade of the brain (beynin 10 yılı) olarak bir

kampanyaya dönüştürülmüştür.

Beynin % 10´unu Kullanmak Ne Demektir?

Buradan şöyle bir yoruma gidebilir miyiz? Eğer % 10'unu kullanıyorsak,

kullanmadığımız % 90'lık kısmı çıkaralım ve kullanmadığımız yükü taşımayalım.

İnsan beyni ortalama 1.400-1.500 gramdır. Bunun % 10'u 140 gram olup, bu da bir

koyun beyninin büyüklüğü kadardır. Bugünkü tıp bilgilerimize göre beynin % 1'lik

bir kısmını bile çıkarıp alamayız. Beyindeki çok küçük bir alanın hasarı

felçlere sebebiyet verebilmektedir. Parkinson hastalığı gibi beynin çok az bir

kısmını etkileyen hastalıklar çok tahripkâr neticelere yol açmaktadır.

Uyku-uyanıklık saatlerinde, günlük ve mevsimlik ritimlerin oluşmasında ve bu

işler için melatonin hormonunun salgılanmasında rol alan, görme sinirlerimizin

yolu üzerinde bulunan supra kiazmatik çekirdeğin kapladığı saha 0,3 mm3´tür.

Açlık ve susuzluğumuzu düzenleyen, vücut ısısını ayarlayarak termostat görevi

yapan ve limbik sistemin merkezinde bulunan hipotalamus'un ağırlığı 50 gramdır.

Zevk, neşe, üzüntü ve öfkelerimizin, kısaca duygularımızın merkezi olan limbik

sistem ise bütün beynin % 1'ini oluşturan orta beyinde yer alır. Şimdi bunların

hangisini çıkarıp alabiliriz? Bırakın bu yapıları çıkarmayı milimetrenin binde

biri uzunluğunda olan birkaç nöronu tahrip etmek bile sinir sistemimizin

harika dengesini

boza-bilmektedir.

Meteorolojik olaylar gibi kaotik sistemlerden bildiğimiz kelebek tesirinde

olduğu gibi; beyincikteki bir hasar kendinden uzaktaki başka bir bölgenin sistem

ve nizâmını alt üst edebilmektedir.

Beyin kapasitesini ölçen birim nedir? Hangi birime göre konuşulmaktadır? Şu

an için böyle bir birim ve bir bilgi mevcut değildir.

Sinir hücreleri hiç çalışmasalar bile, çevrelerindeki sinir hücrelerinden

kendilerine sinyaller gelmektedir. Bir sinir hücresine saniyede 2.500

mesaj alınır,

değerlendirilir ve cevap verilir. İnsandaki 100 trilyon hücrenin 100 milyarı

beyindedir ve iki sinir hücresi arasında da 3.000 civarında sinaps (bağlantı)

vardır. Yüz milyar hücrenin her birinin komşularıyla olan bağlantıları ne

kompleks bir sinir ağı şebekesi ile karşı karşıya olduğumuzu gösterir.

Beynimiz tam olarak hiçbir zaman bütünüyle bir dinlenme içine giremez.

Dolayısıyla uykuda iken bile çalışmasını sürdürmektedir. Zira uyurken de nefes

alırız, kalbimiz atar, iç organlarımız çalışır, vücut ısımız azalır, karaciğer

500 farklı görevini yapmayı aralıksız sürdürür, kanımız böbreklerden süzülür,

idrar torbamız dolar, beynimize giden sinyal bizi sabah erkenden uyandırır.

Kısacası, biz uyurken bile beynimiz hiç durmadan vücut makinemizin aksamaması

için Rabbimizin yarattığı fıtrat üzerine çalışır.

Uzmanların Konuyla İlgili Sözleri

- Prof. Dr. R. Sabbatini: Bu tamamen

yanlış bir ifadedir. İnsanlar beyinlerindeki bütün nöronları kullanırlar. Ufacık

bir hasarda, meselâ, optik sinirleri tutan bir genetik hastalıkta, kişiler kör

olmakta ve kısa sürede ölmektedirler.

- S. Strejilevich, (Arjantin): Bilimsel

dayanağı olmayan yanlış bir görüştür. İnsanlar spekülasyonlara çabuk inandığı

için bu kadar yaygınlaşmıştır.

- J. Strout, (ABD): Saçma sapan bir fikir.

Böyle bir şey söylemek için öncelikle beyin kapasitesinin tanımı yapılmalıdır.

Şu an bu da yapılamadığına göre...

- Jeff Hollerman: Tamamen spekülasyon.

Beyinle İlgili Bazı Gerçekler

* Yaklaşık 1.400 gram ağırlığındaki insan beyninin % 90'ı sudur.

* Beyin zarları arasında dolaşan koruyucu serebro-spinal sıvı günlük olarak

yenilenir (400-500 ml/gün).

* Görme sinirlerimizdeki optik liflerin sayısı 1.200.000'dir.

* 100 milyar hücre arasındaki bağlantıların (sinaps) sayısı 60 trilyondur.

Her hücrede bir milyara yakın protein, her proteinde ise 40.000 atom

bulunmaktadır. Amino asitlerin yanlış bir dizilişi zehir tesiri

yapabilmektedir

* Her gözde 130 milyon ışık alıcı hücre vardır. Buraya gelen sinyaller 5

santimetrelik görme siniriyle beyne ulaşır.

* Göz, bir anda beyne 1,5 milyon bilgi sinyali gönderir.

* Bütün hücreler gibi beyin hücreleri de atomlardan oluşmuştur. Bir hücrede

10 katrilyon atom vardır.

Kertenkele beyni 0,08 g, filinki 6 kg, timsahınki 80 g, köpeğinki 92 g,

tavşanınki 10 g, deveninki 760 g, atınki 500 g, şempanzeninki 400 g, koyununki

140 g, fareninki 2 g, kutup ayısınınki 500 g, zürafanınki 680 g, kedininki 30 g,

baykuşunki 3 g, balinanınki 8 kg, kaplumbağanınki 0,3 g, aslanınki 240 g, su

aygırınınki 580 g, kirpininki 25 g´dır.Vücut hücrelerimiz daima yenilenir. Ancak farklı dokulara ait hücrelerin

ölüm ve yenilenme süreleri farklıdır. Saniyede 200 milyon alyuvar yapılır, 200

milyonu ölür. Bir alyuvarın ortalama ömrü 120 gündür. Deri ve karaciğer

hücrelerimiz çok hızlı yenilendiği hâlde kas hücrelerimiz çok yavaş yenilenir.

Beyin hücrelerimiz ise hiç yenilenmezler.

Yeni doğan bir çocukta 380 gram ağırlığında olan beyin ilk üç yıl içinde çok

hızlı gelişerek, yedi yaşlarında hemen hemen ergin insandaki büyüklüğe yaklaşır.

Bundan sonraki büyümesi ise çok yavaşlar. 20 yaşlarından sonra her yıl bir gram

eksilerek 75 yaşlarında, olgunluk döneminde eriştiği zirve noktasının onda biri

kadar azalır. 20-70 yaşları arasında beynimizde her gün yaklaşık 50.000 sinir

hücresinin iş göremez hâle geldiği veya ölerek yok olduğu tahmin edilmektedir.

50 yaş civarında da bu hücrelerin hemen hemen % 10'u iş göremez durumdadır.

İnsan vücudu başta beyin olmak üzere muntazam bir makine ve harika tarzda

değişen bir saray gibidir. Vücutta her hücre çalışmakta ve birbirine yardım

etmektedir. Bin kubbeli ve her kubbede taşları direksiz duran bir saray gibi

olan bir görme sistemimiz için bile koca bir tıp fakültesi kadar sistem kurmak

lâzımdır.Kaynaklar

- Brain and Mind Magazine, (Nöroloji Dergisi), Ekim 99.

-

Ilfaculty.washington.edu/chudler

- www.futurehealt.org

- www.newhorizons.org.