Ayakkabı Giymenin Kökeni
 

Ayak

kemikleri yere düz basmaz. Taban çukuru denilen içbükey bir kubbenin iki ucuna

ve kenarlarına basılır. Ayağın taban kısmının yapısı oldukça karışıktır. Burada

birçok kas, kiriş, damar ve sinir yer almaktadır. Vücudumuzdaki kasların içinde

en güçlüsü tabanlarımızda bulunur. İnsanın en hassas bölgelerinden biri olan bu

bölgeyi korumak insan hayatı için çok önemlidir. Çoğu ayakkabı 'taban'

adı verilen ve kullanıldıkça eskiyen kalın bir alt parça ile 'saya' adı verilen

ve ayağı saran daha ince bir üst parçadan oluşur. Ayakkabılar dünyada çok farklı

iklimlerde yaşayan insanların yaşam şartlarına göre değişiklik gösterdiği gibi

tarih boyunca moda da ayakkabıların şekilleri üzerinde çok etkili olmuştur.

Gerçi İspanya'daki 12-15 bin yıl öncelerine ait mağara resimlerinde

erkeklerde deri, kadınlarda kürkten yapılmış giysiler görülüyor ama dünyadaki en

eski ayakkabı izine, kuruyan çamur içinde sertleşip günümüze kadar kalmış olarak

Mezopotamya'da rastlanmıştır. Günümüzdeki anlamı ve şekli ile

ayakkabının ilk olarak sandalet şeklinde sıcak iklimli ülkelerde ortaya çıktığı

sanılıyor. İlk ayakkabılar ham deri, ayağın girebileceği şekilde bir zarf haline

getirilerek yapılırdı. Bu ayakkabılar ayağın altını kızgın kumlardan, üstünü

güneş ve sıcaktan koruyorlardı. Mısır sanat eserlerinde hükümdar ve

tanrılar daima çıplak ayaklı olarak görülürler. Sandaletlerin ise bu devirde

sadece ev içinde giyildiği tahmin edilmektedir. Hititler bugün Anadolu'da çok az

da olsa hala kullanılan çarıklara benzer ayakkabılar giyerlerdi.

Ortaçağda kızı evlenen bir baba onun üzerindeki otoritesini evleneceği

adama bir ayakkabı töreni ile devrediyordu. Bugün bazı Batı ülkelerinde yeni

evlenen çiftin arabalarının arkasına ayakkabı bağlama adeti de o günlerden, kız

babasının damadına kızının ayakkabılarından birini vererek, artık onun

himayesine girdiğini belirtmesi adetinden kalmadır. Avrupa'da 11.

yüzyıldan 15. yüzyıla kadar sivri burunlu ayakkabılar moda oldu. Ortadoğu

bölgesinde ise ayağı kızgın kumlardan korumak amacı ile yüksekte tutabilmek için

ayakkabılara topuk ilave edildi. Avrupa'da 16. ve 17. yüzyıllarda bütün

ayakkabıların topukları kırmızı renge boyanıyordu. Avrupa'da 18. yüzyıla

kadar kadın ve erkek ayakkabıları farklı değildi. Yüksekliği 15 santimetreyi

bulan topuklu ayakkabıları Avrupa'da o yıllarda sadece üst sınıfa mensup

insanlar (tabii iki kişinin yardımıyla) giyebiliyordu. 19. yüzyıla

gelene kadar tüm dünyada her iki ayak için de eş ayakkabılar kullanıldığını yani

ayakkabılarda sağ sol farkının olmadığını biliyor muydunuz? Sağ ve sol ayaklar

için ayrı ayrı ayakkabı üretimine ilk olarak ABD'de, Philadelphia'da başlandı.

Altı lastik ayakkabılar ise ilk olarak 1916'da yine ABD'de yapıldı ve

bunlara 'ket' (ked) adı verildi. Botlar ise ata binmenin yaygın olduğu soğuk ve

dağlık bölgeler ile sıcak ve kumlu çöllerde ortaya çıktılar. Kadınlar için ilk

bot 1840 yılında Kraliçe Victoria için dizayn edildi. Bağcıklı rahat yürüyüş

ayakkabısı ise Birinci Dünyâ Savaşı sırasında ortaya çıktı. Osmanlı

Türkleri'nde de deri işleme sanatının çok gelişmiş olması ve özellikle Yeniçeri

Ocağı'nın at binmede uygun olan yumuşak deri çizmelere gösterdiği ihtiyaç

yüzünden ayakkabıcılık çok gelişmiştir. Bugün artık en ilkel

topluluklarda bile insanlar bir çeşit ayakkabı giyiyor. Dünyada kaç çift

ayakkabı var bilinmiyor ama uzayda dolaşan bir çift olduğu biliniyor. Ay'a ilk

ayak basan astronot Neil Armstrong'un ayakkabıları dönüş yolculuğunda herhangi

bir hastalık veya bilinmeyen bir kirlenme tehlikesine önlem olmak üzere dünyaya

getirilmeyip uzaya bırakılmış. Şimdi uzayda dolanıp duruyorlar. Diğer astronot

ile daha sonra gidenlerin ayakkabıları şimdi neredeler acaba?



Ü-V-Y-ZŞ-T-USP-RN-O-ÖMJ-K-LH-I-İGE-FC-Ç-DBAY-ZU-Ü-VŞ-TSP-RO-ÖN