Ödemeler Bilançosu
 

Uluslararası ekonomik işlemlerin içine mal ve hizmetlerle

birlikte üretim faktörleri üzerindeki işlemler de girer. Buna göre, sınır ötesi

mal ve hizmet ticareti veya üretimi, ülkeler arası kısa ve uzun süreli mali

sermaye ve dolaysız sermaye yatırımları, uluslar arası işgücü hareketleri ile

teknoloji transferleri de bu tanımın kapsamına girer.Uluslararası

işlemlerin sonucunda ülkeye ya da ülkeden dışarıya ödeme akımları gerçekleşir.

Ancak bazı ekonomik işlemler ödemeler bilançosuna kaydedilmekle birlikte

herhangi bir ödeme akımı doğurmazlar. Örnek olarak malın mal ile değişimine

dayalı ticaret (takas veya kliring); yatırım malı, teknoloji yönetim bilgisi

şeklindeki yabancı sermaye, bağış veya hibe şeklindeki karşılıksız transferler

verilebilir.Ödemeler bilançosunun ana kalemleriTemel hesap

grupları Cari işlemler hesabı, sermaye hesabı ve resmi rezervler

hesabıdır.1- Cari işlemler hesabı: Ülkenin uluslar arası ekonomik

işlemlerinden çok önemli bir grubu cari işlemler hesabına kaydedilir. Bir

ülkenin ihraç ettiği ve ithal ettiği mal ve hizmet miktarını gösterir. Alt

kalemleri şunlardır:a) Mal ticareti: Dış ekonomik ilişkilerde en önemli

yeri tutan işlemler mal ithalat ve ihracatıdır. Mal ihracatı ile mal ithalatı

arasındaki farka dış ticaret dengesi denir. Dış ticaret dengesi öneminden dolayı

ödemeler dengesi ile karıştırılabilmektedir. Ödemeler dengesi ülkenin dış alemle

olan gelir - gider ilişkisini gösterirken dış ticaret dengesi ihracat ile

ithalat arasındaki farkı ifade eder.b) Hizmet ticareti: Görünmeyen

ticaret de denilir. Ülkenin hizmet alım - satımını gösterir. Bu tip ödemelere

örnek olarak dış turizm, uluslar arası banka ve sigortaların komisyon veya

primleri, yabancı yatırımları kar ve faiz transferleri royaltyler, leasing

bedelleri, yabancı danışmanlık ve mühendislik hizmetleri verilebilir. Yabancı

yatırım kar ve faiz transferleri hizmet niteliğinde olmamasına rağmen sermaye

hizmetlerini kullanmanın bedeli olarak düşünülmüştür ve hizmet ticareti kısmında

incelenmektedir. c) Karşılıksız transferler: Bağış niteliğindeki

işlemlerdir, bir ödeme gerektirmezler. Türkiye için bu gruptaki en önemli

kalemlerden biri yurtdışında çalışan işçi gelirleridir (workers' remittances).

Bunlar önceleri ihraç edilen emek karşılığı olarak düşünülerek hizmetler

bilançosuna kaydediliyordu. Ancak daha sonraları bu uygulama değiştirilmiş tek

yanlı transferler içine alınmışlardır. Bunun nedeni yurtdışındaki işçilerimizin

uzun yıllardan beri o ülkelerde bulunmaları dolayısıyla o ülkelerde yerleşik

kişiler gibi düşünülmeye başlanmıştır.Cari işlemler bilançosuna

kaydedilen alacaklar ve borçlar toplamı birbirine eşit değilse cari işlemler

açığı ya da fazlasından söz edilir. 2- Sermaye hesabı: Ülkenin dış

alemle yaptığı her türlü mali sermaye ve dolaysız sermaye yatırımları, ödemeler

bilançosunun sermaye hesabı bölümüne kaydedilir. Alt bölümleri

aşağıdadır:a) Uzun vadeli sermaye hareketleri: Dolaysız yabancı sermaye

yatırımları (başka bir ülkede fabrika kurulması, ortak firma tesisi gibi) ile

sınır ötesi tahvil ve hisse senedi alım satımları (portfolyo yatırımları) uzun

vadeli sermaye işlemleri arasında yer alır. Resmi kuruluşlarca yabancı

ülkelerden veya uluslar arası finansman kuruluşlarından sağlanan proje ve

program kredileri de bu gruba girer.b) Kısa vadeli sermaye hareketleri:

Süresi genellikle 1 yıldan az olan sermaye giriş - çıkışlarıdır. Dış ticaretin

finansmanına yönelik krediler ile ülkeler arasında faiz farklılıklarından ve

döviz kuru değişmelerinden yararlanmak (arbitraj yapmak) amacına yönelik sermaye

hareketleridir. Söz konusu sermaye kur ve faiz değişmelerine karşı çok duyarlı

olup kolayca bir ülkeden diğerine hareket edebilmektedir. O yüzden bunlara sıcak

para (hot money) fonları da denir.Tekrar hatırlatmak gerekir ki sermaye

hareketleri sonucunda oluşan faiz ve kar payları sermaye hesabında değil cari

işlemler hesabında hizmet ticaretinin altındaki faiz kaleminde incelenir.

Sermaye hareketleri ile cari işlemler hesabı arasındaki diğer ilişki ise sermaye

hareketleri ile cari işlemler dengesi arasındadır. Bir ülkenin cari işlemler

dengesi açık veriyorsa, bu açık genellikle sermaye girişleriyle kapatılır.

Yabancı ülkelerden kredi alınmaya çalışıldığı gibi yabancı sermaye de teşvik

edilir. Cari işlemler bilançosu ile sermaye hesabı birbirini dengeleyemez ise

bir açık veya fazla ortaya çıkar.Ödemeler bilançosundaki cari işlemler

ile sermaye hareketleri dengeleri birlikte göz önüne alındığında, bunlar

ekonominin genel dengesini oluşturur. Eğer ekonominin genel dengesinde bir açık

ya da fazla söz konusu ise bu fark rezerv hareketleri hesabıyla

denkleştirilir.3- Rezerv hareketleri (Resmi rezerv değişmeleri) hesabı:

Resmi rezervler gerektiğinde kullanılmak üzere merkez bankası tarafından tutulan

uluslar arası ödeme araçlarıdır. Merkez bankası bu araçları döviz piyasasına

müdahale etme amacıyla kullanır. Merkez bankasının müdahale nedeni ekonomide

cari işlemler ile sermaye işlemlerinin sonucunda ortaya çıkan dengesizlikleri

düzeltmektir. Bir ülkenin uluslar arası rezervleri altın, döviz ve özel çekme

haklarıdır (SDR).Resmi rezervlerin değişimini şöyle açıklayabiliriz:

Eğer ülkenin döviz gelirleri döviz giderlerini karşılayamıyorsa o takdirde döviz

kurları yükselmeye başlar. Çünkü ödeme yapabilmek için döviz talebi artmıştır.

Tersine döviz arzının döviz talebini aştığı durumda ise kurlarda düşme eğilimi

görülür. Eğer merkez bankası kur istikrarını sağlamak istiyorsa döviz piyasasına

müdahale etmek zorunda kalır. Döviz talep fazlası durumunda piyasaya döviz

satar, arz fazlası durumunda da piyasadan döviz satın alır. Bunlar resmi

rezervlerin değişmesine neden olur. Piyasaya döviz satıldığında rezervler

azalır, piyasadan döviz aldığında ise rezervleri artar.Ödemeler

bilançosundaki işlemlerden bir kısmı otonom nitelikte, diğer bir kısmı ise

denkleştirici niteliktedir. Ödemeler dengesinde bir açık veya fazla doğuran

işlemler otonom niteliktedir. Bunlar cari işlemler hesabı ile sermaye

hareketleri hesabıdır. Denkleştirici işlemler ise otonom işlemlerden kaynaklanan

dengesizlikleri telafi eder. Bu itibar ile resmi rezerv değişmeleri

denkleştirici işlem niteliğindedir.4- Net hata ve noksan (istatistiksel

farklar) hesabı: Bu hesap tek bir kalemdir ve denge sağlamak için kullanılır.

Dengenin gerçekleştirilememe nedenleri arasında ithalat ve ihracat ile ilgili

yanlış bilgiler, kaçakçılık, eksik bilgiler, unutmalar, malların ülkeye giriş

çıkışının farklı bilanço dönemlerine rastlaması vb sayılabilir.



Afyon Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi, Ekonomisi Ve Hava Kirliliğini Önlemedeki KatkKserofitlik Ve Su Ekonomisi ÖkofizyolojisiZoraki KabulZihniyetZevk-Gerçeklik İlkesiYansımalı DüşünceYafes ve Sam KompleksiVücut ŞemasıVerbalizmVaroluşun EstetiğiÜst İletişimUyuz Keçi EtkisiUyumUlyses MetaforuTutum ÖlçekleriTutum DeğişimiTutumTutuklular İkilemiTransaksiyonel SüreçTransaksiyonel Analiz