Serbest Bölge - Kupkuru Bir Orta Doğu Metaforu
 

Serbest Bölge - Kupkuru Bir Orta Doğu MetaforuRadikal ve deneysel filmleriyle tanınan İsrailli yönetmen Amos Gitainin 2005 yapımı filmi Serbest Bölge 5. Filmekiminden sonra bu kez seyirciyle vizyonda buluşuyor. Amerikalı, İsrailli ve Filistinli üç kadının kişisel yolculuklarının kesiştiği yol hikayesinde Gitai karakterlerini bu ulusların toplumsal ve kültürel kimliklerini anlatmak üzere birer sembol olarak kullanmış. Yönetmenin stilistik saplantıları ve bilindik toplumsal mesajlarını tematik ve estetik olarak empoze etmesi nedeniyle Serbest Bölge izleyiciyle yalın bir iletişim kurmaktan uzak; didaktik kurgusu ve diyalogları dramatik etkiyi çoğu zaman düşürüyor. 58. Cannes Film Festivalinde En İyi Kadın Oyuncu ödülüyle taçlandırılan Hana Laszlo, ünlü yıldız Natalie Portman ve Hiam Abbassın önderliğinde gelişen sınırlararası yolculuğun en etkileyici tarafı şüphesiz Chava Albersteinın seslendirdiği meşhur şarkı Had Gadia.

Babası İsrailli annesi Amerikalı olan Rebecca (Natalie Portman), nişanlandığı İsrailli sevgilisiyle İsrailde bir hayat kurmaya çalışmıştır. Ancak kayınvalidesi (Carmen Maura) ile yaptığı tartışmadan sonra nişanlısından ayrılır. Çaresiz, evine dönmek istemektedir. Rebecca kendi kültürüne yabancı, arayış içinde bir Amerikalı olarak İsrail-Filistin çıkmazına tanıklık ediyor; Orta Doğuya dışarıdan bir bakışı temsil ediyor.

Hanna (Hana Laszlo) Ürdünün doğusundaki gümrüksüz bölgeye bir miktar para almak için yolculuk etmektedir. Leila (Hiam Abbass) ise kocasının Hannaya olan borcunu ödemek için onlarla buluşan, ancak oğluyla ilgili yaşadığı problemden dolayı ona yardım etmekten çekinen Filistinli bir kadındır. Problemleri benzer, kültürleri ve toprakları ortak iki kadının anlaşmazlığı Orta Doğudaki çözümsüz çıkmazı; Rebeccanın konumu da bu durum karşısında eli kolu bağlanmış dışsal güçleri anlatıyor.

Serbest Bölgenin en önemli sorunu karakterleri bu denli metaforik kullanması. Karakterler filmin kuramsal çözümlemeleri, politik söylemleri arasında kaybolmuşlar. Stratejik konumlarını belirleyen ve geliştiren bilgilerin dışında onları başlı başına birer insan yapan ayrıntıların eksikliği filmi kupkuru koca bir metafor yapıyor. Gitai karakterlerin gücüne inanıp olay örgüsüne karşı özensiz davranmakta da hatalı. Filmin öyküsü kendini çok geç göstermekle beraber belirgin bir derinlik ve ritimde de ilerlemiyor. Sürüklemeyen hikaye her zaman biraz gizemli ve üstü kapalı bırakılmış. Gerekli açılımları göremediğimiz ve stilistik bir kargaşada kaybolup durduğumuz için -karakterler neyi sembolize ederse etsinler- konuya hiç girilmediğini hissediyoruz; tatmin edici bir film keyfinden yoksun bırakılıyoruz.

Filmin estetik uygulamalarına gelince, Serbest Bölge başarısız bir oranlama ve görsel karmaşanın kurbanı diyebiliriz. Filmde çok uzun çekimler, çok yakın ve dopdolu planlardan uzak ve bomboş planlara doğru uzanıyor. Hareketli ve diyaloglu sahneler bir arabanın içine hapsedilirken, keşfedilmemiş, detaylandırılmamış uçsuz bucaksız mekan çekimleri dramatik bir kontrast sağlamak için hacimsiz bırakılmış. Sık sık flashback görüntüler reel zamanlı görüntülerin üstüne bindiriliyor. Filmde görsel ve zamansal bir kaos hakim. Ve tüm bunlar birbirini izlerken dramatik fonksiyonlar gözetilmemiş. 8 dakikalık bir ağlama sahnesini de içine alan ilk 10 dakikasında meramını anlatan film, bizi neden ilgilendirdiğini anlamadığımız zayıf bir olay örgüsüne, didaktik diyaloglar ve zihin bulandıran çekimler eşliğinde mahkum ediyor.

Serbest Bölge yönetmen Amos Gitainin, iyi bildiğimiz bir çıkmazı anlatmak üzere iyi bildiğimiz metodları düşüncesizce birbirine yama yaptığı bir deneme olarak, gösterişçi ve iddialı sanat sinemasının karanlık sularına gömülmüş. Gitai salt atmosfer yaratmak –ve bir anlamda seyirciye acı çektirmek- adına öykücülük bayrağını yere sermiş; deneysel ve sanatsal arayışlar içerisinde izleyiciye samimiyetsiz dramatik yüklemeler yapmış. Yönetmenin Orta Doğudaki sıkıntıları yorumladığı bu radikal film, çalışmaları ödüllere boğulan Gitainin kariyerini izlemek için tabii ki izlenmeye değer. Ancak Serbest Bölge yalın bir öykü, dramatik bir serüven, etkileyici karakterler arayanlar için zayıf bir egzersiz.

Selin Sevinç

selinlesinema@gmail.com

Selin Sevinç'in tüm sinema yazılarına filmbutik.net'ten ulaşabilirsiniz!...