Şarbon (Antraks)
 

Şarbon (Antraks)Bacillus anthracis adlı bir bakteri tarafından oluşturulur. Birçok medya organında virüs olarak belirtilmesine rağmen şarbon etkeninin virüs olmadığını önemle belirtmek gerekir. Esas olarak koyun, keçi, sığır gibi eti için beslenen hayvanlarla yabani hayvanlarda görülür. Özellikle çiftlik hayatı sürdürenlerde hayvanlardan bulaşma şeklinde görülmektedir. Hayvanlarda insana geçen, mikroplu bir hastalıktır. Çiftçiler, veterinerler, kasaplarda özellikle görülebilir. Halk arasında eski adı, şri-pençe'dir. Hastalık nedeni, Bacillus anthracis adı verilen bir basil olup, en çok Avustralya, Rusya ve Güney Amerika'da rastlanır.

Belirtileri

Dış ve iç olmak üzere, iki tip şarbon vardır. Dış şekli derideki çatlak ve yaralardan, hayvanın çok eskimiş postundan dahi geçebilir. Enfektebölgede birçıban belirir. Bu bölge, genellikle, yüz, boyun veya kolda olur. Mikroplu bölge, ortasında ufak, cerahatli bir noktanın belirip patlamasına kadar yayılır. Bu patlayan yerde, yaklaşık olarak 1 cm çapında, siyah bir kabuk oluşur. İç şeklinde ise, hastalık, genellikle mikroplu yünden, basilin sporlarının solunulmasıyla, veya mikroplu etin yenmesiyle, akut zatüre veya gastro-enterit şeklinde belirir.

Teşhis

Hastanın mesleği, önemli bir ipucu verir. Dış tipte, yarada basilin bulunması tam teşhisi saptar. İç tipte ise teşhis çok güç, hatta bazen olanaksızdır.

Bulaşma yolları

Şarbon, insanlara üç yoldan bulaşabilir. Bulaşma yollarına bağlı olarak da üç tipi bulunmaktadır.

Akciğer şarbonu

Biyolojik silah olarak, mektupla toz halinde gönderildiğinde, bakterinin solunum yoluyla vücuda girmesi riski yüksektir. Bu durumda, ilk belirtiler soğuk algınlığındakilere benzer. Birkaç gün içinde belirtiler ağırlaşır. Ciddi boyutta solunum güçlüğü ve şok tablosu görülebilir. Solunum yoluyla giren şarbon zamanında ve uygun tedavi edilemezse genellikle ölüm tehlikesi taşır.

Deri şarbonu

Bakterinin derideki sıyrık ve kesiklerden girmesiyle bulaşır. Bakteri giren yerde, önce böcek ısırmasına benzer kaşıntılı bir kabarıklık oluşur. 1-2 gün içinde su toplayıp, ardından 1-3 cm. çapında ağrısız bir yara haline dönüşür. Bu yaranın ortası siyah nekrotik (ölü) bir doku şeklindedir. Bu yarayla ilgili vücut kısımlarındaki lenf bezleri şişer ve ağrı yapar. Hastalık, uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Eğer uygun tedavi edilemezse, hastaların yüzde 20'si ölebilir.

Bağırsak şarbonu

Bakterinin sindirim kanalıyla girmesi halinde, iştahsızlık, bulantı, kusma, yüksek ateş gibi belirtiler görülür. Kısa bir süre sonra karın ağrısı ve şiddetli ishal ortaya çıkar. Hastalık ilerlediğinde kanlı kusma ve ishal meydana gelir. Uygun tedavi görmeyenlerde ölüm riski yüzde 25-60 civarındadır.

Tedavi

Şarbon teşhis edildiği zaman uygun antibiyotiklerle tedavi edilir. Şarbon etkeninin virüs olmaması bu açıdan önem taşır. Çünkü virüsler antibiyotiklerle tedavi edilemez. Ayrıca hastanın klinik durumuna göre başka tedaviler de eklenebilir. Şarbon basili, antibiyotiklere duyarlıdır. En etkin ilacı, benzylpenicillin'dir. Korunma, mikroplu oldukları düşünülen bütün hayvan post ve gövdelerinin yok edilmesi, enfekte bölgenen dezenfeksiyonu ve o bölgede otlanmanın önlenmesiyle mümkündür. Fabrikalarda havlandırmanın sağlanması, solunum ve sindirim sistemi şarbonlarının yayılmasını önler. Ayrıca işçiler, koruyucu elbise giymelidir. Günümüzde, şarbona karşı güvenle aşılanmak mümkündür.

Korunma

Hastalıktan korunmada, bakteri kaynağından olabildiğince uzak kalmak önemlidir. Riskli gruplar için aşı uygulanabilir. İnsanlara şarbon aşısı uygulanmasında ikişer haftalık aralıklarla 3 doz aşı ve ardından 6, 12 ve 18'inci aylarda tekrar aşı önerilmektedir. Daha sonraki dönemde her yıl aşı tekrarı gerekmektedir.