Otizm'in Belirtileri ve Eğitim...
 

Otizmin

nedenlerin tam olarak hala bilinememesine rağmen genetik etkilerinin olduğu

kabul edilmektedir. Sebep ne olursa olsun belirtilerin farkedilerek

değerlendirilmesi, otistik bireyin ve ailesinin yaşam kalitesinin artırılması

için önkoşul niteliğindedir. Aşağıda verilecek belirtilerin hepsi, her otistik

bireyde görülmeyeceği gibi, bu belirtilerin yaşamın farklı dönemlerinde farklı

seyirlerde görülebileceği de unutulmamalıdır. Amaç, bu belirtilerden yalnızca

birkaçını gösteren çocuğa sahip olan aileleri ürkütmek değil; çoğunun dikkat

çekici sıklıkta gözlenebildiği "otizmin erken belirtilerine" dikkati

çekebilmek, şüphe duyulan çocuğu erken tanılamak ve özel eğitime erken

yönlendirmektir. Bebeklik Döneminde Gözlenen belirtiler:





Anne yaklaştığında göz teması kurmaz, gözlerine bakmaz, gözlerini sabit bir

noktaya dikebilir veya çevresinde amaçsız gezdirebilir.





"Ce-ee" vb. göz teması- dikkat, ani değişiklikler içeren oyunlarla ilgilenmez,

gülmez..





Seslere tepki vermez, annenin çıkardığı sesleri, konuşmasını duymuyormuş gibi

davranabilir.





Annesinin ya da bakımıyla ilgilenen kişinin varlığı gibi yokluğuna da ilgi

göstermez, anneden ayrıldığında çoğu kez tepki göstermez, ağlamaz.





Annesi ya da kendisiyle ilgilenen kişiyle etkileşim içine girmez, isteklerini

ifade ederken o kişinin elinden tutarak isteğine yöneltir (İstediği yiyeceği,

oyuncağı söylemek yerine yetişkinin elinden tutarak vermesine yöneltir) .





Anne ya da yetişkin ile ortak ilgi kuramayabilir; parmakla işaret edilen yere

bakmaz, gösterilen şey yada yer ilgisini çekmeyebilir, gösterileni

bulamayabilir.





Konuşmalara karşı ilgili değildir; isteklerini sözlü olarak ifade etmek yerine

beden dilini kullanabilir. Zaman içinde kendisinin geliştirdiği sözcükler

kullanmaya başlayabilir. Özellikle ben, sen, benim, senin vb. zamirleri anlama

ve kullanmada zorlanır.



******

Konuşmasında ekolali gelişebilir; söylenen sözcük ya da sözcük dizilerini

sürekli tekrarlar.





Farkedilecek şekilde ya çok hareketlidir, durdurmak, kontrol etmek zordur,

sınırlamalar getirildiğinde fazla tepki verir, direnç gösterir. Ya da gereğinden

fazla sakin, hareketsiz, durgun ve donuktur, yalnız kalmaktan, insanlardan

uzakta olmaktan hoşlanır, ilgilenildiğinde huzursuz olabilir.





Etrafındaki kişilerle ilgilenmez, jest-mimiklerle komiklikler yapıldığında fark

etmiyormuş gibi davranabilir, gülmez.





Genellikle suskun, içine kapanık görünmektedir, uzun süre tek başına ses

çıkarmadan kalabilir (Bu sırada tek bir nesneyle sürekli aynı şekilde oynayarak

zaman geçirebilir).





Uyarılmamasına rağmen, uygun olmayan zamanlarda, güler ya da kıkırdar.





Genellikle huzursuzdur, acıkma- kirlenme vb. ihtiyaçları olmaksızın annenin

anlayamadığı bir rahatsızlık halindedir. Ağlama sırasında kucağa alınıp

ilgilenildiğinde sakinleşmesi çok zaman alabilir, bundan hoşlanmayabilir.





Kucağa alınmayı istemeyebilir, birinin kucağında otururken vücudunu oturuşa göre

ayarlayamaz, kaskatı, dik oturur.





Genellikle kısıtlı ilgi alanı vardır; bir tek oyuncağa ya da faaliyete takılmış

gibi davranabilir, sadece onunla ilgilenir.





Dış dünyayı tanıma için gerekli olan "Oral Dönemin" dışında, eline aldığı

oyuncak ve nesneleri koklar, yalar.





Eline aldığı nesneleri uygun olmayan şekilde –sıkıca, avuçları arasında- tutar

ve bırakmaz. Vermesi istendiğinde çok fazla tepki, direnç gösterir, vermek

istemez.





Geçirdiği ani kaza, yara ve yanıklara anında duyarlılık göstermeyebilir,

kendisine acı verecek durumla karşılaştığında ağlayarak yardım istemede

gecikebilir.





Başına gelebilecek tehlikeleri önceden farkedemeyip kaçınamaz.





Günlük programındaki değişikliklerden fazlasıyla rahatsız olur, düzeninin hep

aynı olmasını ister. Çocukluk ve Ergenlik Döneminde Gözlenen belirtiler:

Çevresindeki kişilerle iletişim kurmak istemez, ilgilenmez, diğer çocuklar

–özellikle yaşıtları- ile birlikte olmayı istemeyebilir; iletişim kurabilmesi

için yönlendirilmeye ihtiyaç duyabilir.





Kendisiyle konuşulduğunda göz teması kurmaz; konuşan kişinin gözlerine baksa

bile çok kısa sürelidir ve çoğu zaman baktığı yer kaş, alın, burun, ağız vb.

bölgeler olabilir. Yüz ve bakışlarında tuhaf bir ifade geliştirebilir.





Konuşmasındaki ekolali belirgin hale gelebilir, isteklerini de bu yolla talep

edebilir ( Süt istediğinde bunu "-Süt içer misin?" şeklinde ifade eder,

"-Nasılsın?" sorusuna aynı soruyla yanıt verir.





Çoğu zaman konuşması gecikmiştir; dört yaşlarında konuşmaya yeni başlar ya da

henüz başlamamış olabilir. Ekolali erken yaşlarda devam eder, bazı otistik

çocuklarda artar. Ekolali ilerleyen yaşla birlikte alınan eğitimin yoğunluğu ve

konuşmanın artmasıyla azalacaktır.





Konuşmayı ve kurduğu iletişimi çoğu zaman kendi ihtiyaçlarını karşılamaya dönük,

kendisini tatmin etme aracı olarak kullanır.





Konuşması anlaşılmaz, monoton gelişebilir, ses tonundaki vurgulamalar azdır,

farklı bir ritmde konuşabilir. Günlük dilde kullanılan zamirleri (benim, senin

vb.) karıştırabilir.Bazen kendi yaşından beklenenden daha akıcı, bilgili

konuşabilir ancak konuşmalarının içeriği kendi ilgi alanlarına dönüktür.





Yaşına uygun jest ve mimikleri doğru şekilde kullanmakta yetersizdir, bazen de

abartılı jestler kullanabilir.





Taklit etmede zayıftır. Öğrendikleri becerileri uygun yer ve zamanda taklit

ederek kullanmada zorlanabilir.





Kısıtlı bir ilgi alanı vardır, örneğin bir aksesuara ilgi duyuyorsa gördüğü

kişinin sadece o aksesuarıyla ilgilenir, başka özelliklerine dikkat etmez,

konuşmaları bu konuyla ilgilidir.





Konuşmalar sırasında kullanılan mecazları, gizli anlamları, soyut kavramları

anlamada yaşıtlarına göre geridedir, bunları anlamada zorlanır. Düşünme ve

konuşma sistemleri somuttur. Kolaylıkla anladığı olaylarla ilgili bile yorum

yapmada zorlukları vardır.





Evcilik vb. sosyal oyunlara katılmak istemez, oyuna katılabilmesi için

yönlendirilmeye ihtiyacı vardır.





Sosyal kuralları anlamakta ve uymakta zorluklar yaşar (Örneğin sinemada sessiz

kalmakta zorlanabilir).





İlgi duyduğu bir alanla ilgili konuşma başlatabilir ancak bu sohbet uygun

olmayan süre ve şekilde bitebilir.





Sosyal ve duygusal olarak uygun olmayan, istenmeyen davranışlar sergileyebilir;

ani gülmeler, sesler çıkarabilir. Sürekli tekrarladığı hareketler yapabilir

(Ellerini sallama, dönme, parmak ucunda yürüme, dairesel şekilde hep aynı yönde

koşma vb.).





Günlük hayattaki bir çok bilgi ve beceriyi kullanabilmeleri için bunların

öğretimine ihtiyaç duyarlar.





Dikkat süreleri kısa ve dağınıktır.





Görsel algılamaları genellikle işitsel algılamalarından daha gelişmiştir;

görerek daha iyi öğrenirler.





Hafızaları –özellikle görsel hafıza- güçlüdür ancak bunu kullanmayı öğrenmeye

ihtiyaç duyarlar.





Bazı otistik bireyler akademik alanda gelişebilir, öğrenim görerek meslek sahibi

olabilirler. Ancak bu bireylerin sosyal ilişkilerde çekimser ve/ veya isteksiz

oldukları, az ve monoton konuştukları, ince esprileri anlamakta zorlandıkları ve

istenen şekilde sosyal olamadıkları görülmektedir.

Otizmin

Tedavisi: Özel Eğitim

Otizm konusunda değişik tedavi ve terapi yöntemleri geliştirilmiştir. Bu

tedavilerin başında –ihtiyaç halinde- uzman psikiyatrist ve nörologların

vereceği tıbbi destekler ve ilaç tedavisi, Özel Eğitim gelmektadir. Bu

müdahalelere alternatif olarak olarak farklı eğitim teknikleri, Konuşma ve Dil

terapisi, alternatif tedaviler ve sanat terapileri gelmektedir. Alınacak tıbbi

destekte, görüşülen doktorun otizm konusunda bilgili ve deneyimli olması çok

önemlidir. Doğru şekilde yönlendirilmeyen pek çok aile, çocuğu için verilecek en

uygun eğitime ulaşmada zaman kaybetmekte ve çocukluk döneminde en hızlı

gelişimin gerçekleştiği "altın yıllar" şeklinde isimlendirilen 2-6 yaş

arasındaki dönemi arayış içinde geçirmektedirler. Erken dönemde otistik

özelliklerin farkedilerek değerlendirilmesi ve gerekli özel eğitim desteğinin

alınması, otizmle savaşmak için atılan en büyük adımdır. Her otistik bireyin

birbirinden farklı özellikler taşıyor ve farklı şekilde gelişiyor olması bu

bireyler için farklı hedefler ve eğitim yaşantısı geliştirilmesini, ve o çocuğa

özgü Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanmasını gerekli kılar.



Pınar KOZANOĞLU- KOCAMEŞE



Özel Eğitim Öğr

sorularınız için

tıklayın>>

[b]



Ana Sayfa