Yanıklar ve haşlanmalar
 

YANIKLAR VE HAŞLANMALAR









Yanmaları ve Haşlanmaları

tanımak için temel bilgiler :



Yanık, kendisini meydana

getiren fiziksel etkenin adıyla anılır. Sıcak su yanıkları, sıcak buhar

yanıkları, sıcak yüzey yanıkları (soba, ütü...), alev yanıkları (ocak, mangal),

elektrik yanıkları ve kimyasal maddelerin meydana getirdiği yanıklar, yanık

çeşitlerinden bazılarıdır. Yanığı oluşturan fiziksel etkenin vücutta meydana

getirdiği tahribat, deri, deri altı, daha derindeki kas ve kemiklerin olaydan

zarar görmesiyle sonuçlanır. Bu harabiyetin oluş şiddeti, etkenin enerji olarak

yoğun oluşununa ve etkenin vücuda temas süresine göre değişir.



Yanığın derinliği

yanında, yanık yüzeyinin genişliği de önemlidir. Yanık yüzeyinin genişliği

yaralınınn hayatta kalma şansı ile doğrudan bağlantılıdır. Bebeklerde %10,

erişkinlerde 'den geniş yanıklar muhakkak yataklı kurumlarda tedavi

edilmelidir.



Yanık, insanı dış

etkilerden ve bakterilerden koruyan bir organı, deriyi devre dışı bıraktığı

için hastalar kolayca enfeksiyon kapma tehlikesiyle karşı karşıya kalırlar. Yanık

yüzey bakteriler tarafından kısa sürede işgal edilir ve yara iltahaplanır. Bu

bölgede mikroplardan açığa çıkan zehirli maddeler tüm vücuda yayılarak

hastaların vücut dirençlerinin kırılmasına ve ağır bir sistematik iltahap

tablosunun ortaya çıkmasına sebep olur. Diğer taraftan bu açık yüzeyden dışarı

sızan serum, vücut sıvılarının süratle azalmasına yol açar. Vücutta kaybolan

gündelik sıvı miktarı, yanık yüzeyinin genişliğine bağlıdır ve 1 - 9 litre

arasında değişir. Bu açığın kapatılmaması, dolaşımın zayıflamasına ve

böbreklerin iflasına yol açarak ölüme sebep olur.



Ateş, sıcak bir cisim,

elektrik, radyasyon, asit ve bazla oluşan doku harabiyetine yanık, sıcak su,

buhar vs. sebeple oluşan doku harabiyetine ise haşlanma denir.



YANIKLARIN DERECELERİ :



1. Derece yanıklar :



Deri yüzeysel olarak etkilenir. Tüm deri katları olaydan zarar görmez. Gözle

bakıldığında derideki kızarıklıklar görülebilir. Uzun süre güneşte yatan bir

insanın derisinin kızarmasını örnek olarak verebiliriz.



2. Derece yanıklar :



Derinin en üst tabakası ve ortalama 1,5 mm kalınlığındaki epidermis tabakasının

tamamen harap olması anlamına gelmektedir. Bu tür yanıklarda, deri yüzeyinin

hemen altında toplanan serum sızıntısı, içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturur. Bu

sıvı tabakasını örten zar, tamamen ölmüş deriden oluşur.



3. Derece yanıklar :



Derinin tüm katmanlarının ısıl etken nedeniyle tamamen tahrip olması demektir.

Yanığı doğuran etkenin deriyle temas süresinin uzun olduğu anlaşılır. Bölge bu

nedenle tamamen kömürleşir. Yara içine bakıldığında kasların ortaya çıktığı,

bazen kemiklerin bile kömürleştiği görülebilir.









YANIK VE HAŞLANMALARDA

İLKYARDIM :





Yanmalar ve Haşlanmalarda

yapılması gerekenler :



— Yanığa elle dokunmamaya çalışın.



— Yanığın derecesini saptayın.



— Yanık bölgesini derhal musluk suyu ile soğutun.



— Yanık bölgesini steril olduğunu bildiğiniz bir pansuman malzemesi ile örtün.



— Sadece kızarıklık varsa, yanığı bol su ve sabunla yıkayın.



— Evde tedavi etmekten kaçının.



— Tam teşekküllü bir hastanenin acil merkezine başvurun.



— Kazaya uğrayan kişiyi, aşırı sıcak ve aşırı soğuk ortamda tutmayın.



— Tetanoz aşısı yaptırmayı unutmayın.



— Asit yanıklarında, giysileri çıkarınız, bol su ile yıkayınız, alkali solüsyon

sürünüz. (Karbonatlı, hamur sodalı su).



— Baz yanıklarında, asit yanıklarındaki gibi davranınız. Ancak asit solüsyon

(sirkeli veya limonlu su) sürünüz.



— Elektrik sonucu oluşan yanıklarla, büyük yanıklarda zaman kaybetmeden

hastaneye götürünüz.



Yanmalar ve Haşlanmalarda

yapılmaması gerekenler :



— Yanık yüzeyini direkt

buzla temas ettirerek soğutmaya kalkışmayın.



— 2. derece yanığı dezenfeltanla temizlemeye çalışmayın (alkol, tentürüdyot,

savlon)



— Yoğurt, yağ, sabun, diş macunu, yağlı kremler vb. yabancı maddeler sürmeyin.



— İçi sıvı dolu kabarcıkları patlatmayın.



— Eczane ve pansumancıya gitmeyin, doktora gidin.



— Yanık yüzeyine hava üflemeyin.



— Yanık yüzeyine çıplak el, parmak gibi mikropsuz olduğundan emin olmadığınız

şeyleri temas ettirmeyin.



— Yanık yüzeylere yapışan kumaş vb. şeyleri kazıyıp kaldırmaya çalışmayın.



— Evde tedavi yapmaya kalkışmayın.



Güneş yanıklarında

ilkyardım :



Güneş yanıkları yalnız

güneş ışınları ile değil, bazı güzellik salonlarında cildi esmerleştirmek için

yapılan UV radyasyonları (solaryum) ile de oluşabilmektedir. Derinin kısa

süreli olarak güneş ışınlarına maruz kalması bazı vitaminlerin oluşmasına ve

kemiklerin sağlıklı büyümesine yarar. Uzun süreli güneş ışınına maruz kalmak

deri kanserine, derinin erken yaşlanmasına sebep olur. Güneş ışınlarına ulturaviyole

ışınları da denir. İki tür UV ışını vardır :



1.UVA denen ışın,

solaryumlarda kullanılır. Ancak bu ışınlar diğerlerinden daha derin katlara

nüfus eden deri kanserine, deri yaşlanmasına, gözlerin zedelenmesine ve derinin

bağışıklık direncinin azalmasına sebep olur.



2.UVB denen ışın deri kanseri yapan ve deriyi yakan ışın türüdür.



— Güneş yanıkları çoğu

kez birinci derece yanık grubundadır. Uzun süre ültraviyole ışınlarına açık

tutulan vücut yerlerinde görülürler. İleri durumlarda içi su dolu kabarcıklar

da olur. Büyük yanıklar çok rahatsızlık verir. Ağrı yapar. En çok bir hafta

içinde herhangi bir tedavi yapılmadan da iyi olabilir.



— Soğuk su ile ıslatılmış temiz bir bezi yanık yerin üzerine seriniz.



— Yanıklı kısmın ağrısını ve ateşini azaltmak için aspirin veriniz.



— Bir litre suya dörtte bir çay kaşığı tuz karıştırıp bol miktarda içiriniz. Ya

da tuzlu ayran veriniz.



— Kullanacağımız yanık pomadı yanık yerin hava ile temasını keserek yanıktan

ilen gelen ağrıyı azaltır.



— Ağır durumlarda hastaneye gönderiniz.